مان های گیاهی

كلمه ی مان كه در زبان انگلیسی نیز Manna گفته می شود كلمه ای قرآنی و دارای ریشه ی عبری است. در قرآن كریم آیه ی ۵۷ بقره با اشاره به ماجرای سرگردانی قوم یهود در بیابان آمده است: "وانزلنا علیكم المن والسلوی" گویند من همان ترنجبین است كه از طبیعت آن ناحیه به ایشان روزی داده شد.
مان ترشحات شیرین مزه ی گیاهی را گویند كه بر اثر عواملی نظیر حشرات بر روی اندام های جوان یا عكس العمل گیاه در مقابل برخی عوامل مكانیكی و یا حرارت محیط به بیرون از بافت ها صورت می گیرد. به عبارت دیگر تفاوت صمغ ها و رزین ها با مان ها در این است كه صمغ و رزین قبل و بعد از تراوش به خارج از بافت دارای ماهیتی یكسان است ، هر چند پس از تراوش دستخوش تغییرات تدریجی خواهد بود. لكن تشكیل ماهیت مان ها با عمل تراوش هم سو و هم زمان می باشد. مهم ترین مان های گیاهی شامل انواع زیر است:
۱) گزانگبین ، حاصل فعالیت حشره یCyamophyla dycora بر روی نوعی گون به نامAstragalus adscendence است.استفاده در تهیه ی شیرینی گز ، ملین و مقوی قلب.
۲) گز شهداد ، به صورت دانه هایی از روی انشعابات جوان گونه ای گز به نام Tamarix mannifera=T.galica در شهداد كرمان وجود دارد.استفاده در شیرینی سازی.
۳) گز علفی ، حاصل گزش حشرات در برگ گونه هایی از بلوط از جمله Q.valvonia و Q.uercuspersica است. استفاده در طب سنتی و تهیه ی شیرینی گز.
۴) شیر خشت ، تحت شرایط خاصی از خشكی و حرارت به صورت ترشحات شبنم مانند بر پوست انشعابات مختلف درختچه هایی از جنس cotoneaster متعلق به خانواده ی گل سرخیان به وجود می آید. استفاده به عنوان ملین و مقوی و در ساخت شیرینی گز.
۵) انزروت ، حاصل فعالیت نوعی حشره ی سخت بالپوش بر گونه هایی از گون(Astragalus glaucacanthos و Astragalus fascicolifolius) است . بر اساس برخی منابع مانی با همین نام از گونه ای از خانواده ی كاسنی به نام Launea acanthodes به دست می آید. دارای مصارف دارویی در طب سنتی.
۶) ترنجبین ، حاصل فعالیت حشره ای سخت بالپوش احتمالاً از جنس Larinus بر روی گیاه خار شتر(Alhagi camelorum) است. دارای مصارف دارویی در طب سنتی.
۷) شكر تیغال ، حاصل فعالیت نوعی حشره ی سخت بالپوش به نام Larinus melligicus بر روی گونه های چندی از جنس Eehinops متعلق به خانواده ی كاسنی به ویژه گونه های E.rubustus و E.persicus و E.sphaerocephalus می باشد . استفاده به عنوان ملین و رافع ناراحتی های تنفسی.
۸) بید خشت یا بیدانگبین ، از انشعابات جوان گونه ای بید به نام Salix fragilis به وجود می آید. استفاده در طب سنتی و عمدتاً به عنوان ملین.

منبع :
روزنامه قدس – شماره ۱۹۱۵

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان