اینترنت، شهر برفی

هر «رسانه نوینی» در روزهای نخستین حضور خود باید كارایی خود را اثبات كند تا بتواند به محبوبیت دست یابد و به زندگی مردم نفوذ كند. كاری كه تلویزیون در دهه های گذشته كرد و هم اكنون تقریباً در هر خانواده ای یك دستگاه تلویزیون وجود دارد.این وضع برای اینترنت هم باید اتفاق می افتاد. به عبارت دیگر اینترنت هم باید كارایی خود را به اثبات می رساند.
برخلاف سایر رسانه ها كه به زمانی نسبتاً طولانی برای كسب محبوبیت نیاز داشتند، اینترنت به سرعت توانست جایگاه خود را بیابد و به زندگی روزمره مردم نفوذ كند به گونه ای كه امروزه نقش بسیار پر رنگی در بسیاری از فعالیت های مردم ایفا می كند.مردم با اینترنت سروكار دارند و برای اهداف و فعالیت های بسیاری پای در آن می گذارند و نیازهای مختلف خود را برآورده می سازند. همان طور كه حضور تك تك ما در مكان های مختلف اثری دارد و رویدادهایی را حادث می شود در دنیای مجازی اینترنت نیز اوضاع همین گونه است. در واقع به هر جای اینترنت كه پای می گذاریم، هر آنچه كه می بینیم، هر آنچه كه می خوانیم، می خریم، می فروشیم، دان لود می كنیم، جست وجو می كنیم، همه و همه ثبت می شود. بنابراین اینترنت را می توان شهری برفی دانست كه رد پای كاربران در جای جای آن باقی می ماند.
از این روی امروزه اینترنت رسانه قدرتمندی برای تحلیل رفتار جوامع نیز است و بسته به اهداف و رویكردهای از قبل تعیین شده هر مطالعه ای در این جامعه متفاوت است. ممكن است جامعه كاربران ایرانی مطالعه شود یا جامعه كاربران ایرانی بالای ۳۰ سال و یا جامعه كاربران علاقه مند به فوتبال و...
در هر صورت فرقی نمی كند كه جامعه ارزیابی شونده چیست، اینترنت ابزار لازم را برای ارزیابی هر جامعه ای در اختیار ما می گذارد. چه بسیار برنامه های سنگین بازاریابی كه براساس نتایج همین مطالعات برنامه ریزی می شود و به موفقیت نیز می رسد.
امروزه تحلیل رفتار كاربران كه در سایت ها و موتورهای جست وجوگر حضور می یابند بسیار مورد توجه است تا آنجا كه سایت ها و شركت های بزرگی تنها به ارزیابی رفتار كاربران می پردازند و نتایج مطالعات خود را در اختیار شركت ها و سازمان های دیگر قرار می دهند.
نتایج یك نمونه مطالعه انجام شده توسط موسسه نیلسن نت ریتینگ در ادامه ذكر می شود تا اهمیت اینگونه آمار و اطلاعات بیشتر روشن شود. این مطالعه در نوامبر ۲۰۰۴ بر روی كاربران خانگی انجام شده است.
• هر كاربر به طور متوسط در ماه ۳۰ بار در اینترنت حضور داشته است.
• هر كاربر به طور متوسط در ماه ۶۰ سایت مختلف را دیده است.
• هر كاربر به طور متوسط در ماه ۱۰۵۰ صفحه را دیده است.
• هر كاربر به طور متوسط در ماه در هر بار حضور در اینترنت ۳۵ صفحه را بازدید كرده است.
• كامپیوتر كاربر در ماه به طور متوسط ۵/۱۵ ساعت به اینترنت اتصال داشته است.
• در هر نشست هر كاربر به طور متوسط ۵۱ دقیقه در اینترنت حضور داشته است.
• مدت زمان مشاهده هر صفحه ۴۵ ثانیه بوده است.حال با استناد به این گزارش می توان محتوای صفحات را به گونه ای تنظیم كرد كه در زمان متوسط ۴۵ ثانیه قابل خواندن باشند. آیا این دستاورد كوچكی است؟
• از كاربران ایرانی چه خبر
طبق گزارشی كه سایت internetworldstates.com در فوریه ۲۰۰۵ منتشر كرده است آمار كاربران اینترنت در خاورمیانه نزدیك به ۵/۱۷ میلیون نفر است و ایران با ۸/۴ میلیون نفر كاربر رتبه اول را در خاورمیانه داراست (۷/۲۷ درصد). همین گزارش حاكی است كه آمار كاربران ایرانی نسبت به دسامبر ۲۰۰۰ بالغ بر ۱۸۲۰ درصد رشد داشته است.
آمارهای داخلی عددی بیش از ۷ میلیون كاربر را نشان می دهد اما آیا می توان به آنها استناد كرد؟ متاسفانه در حال حاضر هیچ سایت و شركتی كه رفتار جامعه كاربران ایرانی را تحلیل و ارزیابی كند، وجود ندارد. هر چند كه گهگاه آماری جسته و گریخته منتشر می شود اما این آمار به دلیل آنكه توضیحی از روش كار و معیار های مدنظر ارائه نمی دهند، چندان قابل استناد نیستند. نمونه اخیر آن ادعای ۷۷ درصدی تولید محتوای فارسی از سوی پرشین بلاگ بود كه هیچگاه دلیلی قانع كننده نیز برای آن ارائه نشد.
چنانچه مطالعات و ارزیابی های معتبری از رفتار كاربران ایرانی صورت پذیرد، می توان امید داشت كه استفاده از نتایج آن تاثیر خود را در برنامه ریزی های خرد و كلان نشان دهد. آیا واقعی بودن چنین اطلاعات و آماری نمی توانست در انتخابات ریاست جمهوری آینده نقش داشته باشد؟
حال كه در داخل كشور مرجعی برای مطالعه رفتار كاربران وجود ندارد، چه باید كرد؟ با نبود چنین مراجعی هنوز هم تحلیل رفتار كاربران امكان پذیر است. به عبارت دیگر می توان از ابزار موجود و مخصوصاً آمار موتورهای جست وجوگر و سایت های فعال ایرانی استفاده كرد و تا حدودی مسیر حركت و تمایلات كاربران ایرانی را شناسایی كرد.در ادامه آماری از رفتار كاربران ایرانی با تكیه بر مطالعات قبلی مولف و مطالعه انجام شده در ابتدای اسفند ماه ۱۳۸۳ ارائه می شود. بنا براین در حد یك گزارش غیررسمی می توانید به این نتایج استناد كنید. برخی نتایج ممكن است واضح و بدیهی باشد و این مطالعه نیز آنها را تایید كرده است.
گروه كاربران ایرانی عمدتاً جوان، كم تجربه، مذكر و مجرد هستند. نگاهی به كلمات جست وجو شده كاربران در موتورهای جست وجوگر گوگل، اورچر و پارسیك و همین طور آمار سایت های پربیننده فعلی ایرانی به خوبی این موضوع را تایید می كند. در چند سال اخیر همواره كلمات پورنو در لیست مهمترین كلمات جست وجو شده كاربران ایرانی بوده اند. تعدد بسیار این كلمات ضمن آنكه به جوان بودن كاربران اشاره دارد نوعی انقلاب در رفتارها به دلیل آزادی در دسترسی به اطلاعات را نیز نشان می دهد.
در حالی كه در كشورهایی نظیر آمریكا، كانادا و انگلیس موضوعاتی همچون نقشه آن كشورها، كاریابی، بانك ها، سازمان ها و ادارات دولتی، پرچم و... بیشتر جست وجو شده است اما در ایران اوضاع به گونه ای دیگر است. قرار گرفتن عباراتی نظیر music ، chatو كلمات پورنو در صدر كلمات جست وجو شده دغدغه كاربران ایرانی را به گونه ای دیگر نشان می دهد. این كلمات همچنین نشان می دهند كه بیشتر وقت كاربران ایرانی در سایت های گروه تفریح و سرگرمی سپری می شود و بسیاری از آ نها جزء سایت های زرد هستند. شناسایی این سایت ها نیز چندان مشكل نیست: سایت هایی پر از لینك در صفحه ورودی كه لینك ها در چندین فریم مختلف دسته بندی شده اند و لینك های آنها تماماً در صفحه ای جدید باز می شوند.
با این اوصاف رایج نبودن كارت های اعتباری در بین كاربران ایرانی را باید به فال نیك گرفت. زیرا در صورتی كه كاربران امكان پرداخت آن لاین می داشتند حتماً مبالغ هنگفتی ارز بابت عضویت در سایت های مرتبط با موضوعات مورد علاقه كاربران (عمدتاً تفریح و سرگرمی) از كشور خارج می شد.چه آمار كلمات انگلیسی جست وجو شده و چه آمار كلمات فارسی جست وجو شده، بررسی شود نتایج اشاره شده به دست می آید.
• نتایج دیگر
• برخی از موضوعات پرطرفدار كاربران ایرانی به غیر از موارد پورنو، اخبار ایران، تاریخ ایران، نقشه ایران، زنان ایران، انقلاب اسلامی ایران و سینمای ایران بوده است.
• عموماً اكثر كاربران در حال حاضر مشكلی در دیدن صفحات فارسی ندارند. اما چرا عبارت «فونت فارسی» همچنان جست وجو می شود؟ شاید به دلیل وجود سایت هایی است كه در خارج از كشور طراحی شده اند و یا بعضاً برخی سایت های قدیمی دولتی كه همچنان نیاز به نصب فونتی خاص دارند. البته دلایل دیگری نیز می توان برای آن ذكر كرد.
• «گوگل فارسی» نیز یكی از كلمات جست وجو شده پرطرفدار است. جست وجوی این عبارت به خوبی نشان می دهد كه كاربران ایرانی با تكنیك های جست وجو و موتورهای جست وجوگر به خوبی آشنا نیستند زیرا می دانیم كه می توانیم در گوگل حال به هر زبانی كه هست، فارسی بنویسیم و فارسی جست وجو كنیم.
• «سایت»، «سایت فارسی»، «سایت ایرانی»: به نظر می رسد كه كاربران هنوز یاد نگرفته اند برای پیدا كردن یك سایت فارسی در زمینه مورد علاقه خود، جست وجو كردن عبارات فوق بی فایده است. زیرا یك سایت فارسی معمولاً عنوان نمی كند كه ما یك «سایت فارسی» هستیم، همین كه محتوای آن فارسی باشد خود دلالت بر همه چیز می كند.بدین جهت نوشتم كه معمولاً متاسفانه «سایت های زرد» و «چیپی» پیدا می شوند كه اینگونه خود را معرفی می كنند. استفاده از عباراتی نظیر بهترین، اولین، بزرگترین، برترین و چه بسا «اولین ترین» نزد آنها رایج است.به این لیست عبارت های «بهترین سایت فارسی، سایت های فارسی، سایت های ایرانی، جوك فارسی، جك فارسی، نوشته های فارسی، وبلاگ فارسی و ...» را هم اضافه نمایید. البته به دلیل تازه كار بودن بیشتر كاربران تا حدودی همه موارد فوق را می توان توجیه كرد.
• مهمترین مراكز و سازمان های جست وجو شده، موارد زیر بوده اند: بانك ملی ایران، شركت مخابرات ایران، مركز آمار ایران، كتابخانه ملی ایران، بانك مركزی ایران، سازمان سنجش، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، سازمان مدیریت صنعتی، سازمان گسترش، سازمان برنامه و بودجه، سازمان ثبت احوال، سازمان هواشناسی، سازمان ملی جوانان و سازمان تامین اجتماعی.
●تحلیل: جست وجوی نام این ادارات و سازمان ها به فعالیت های آنها بستگی دارد و در پاره ای از زمان ها مردم نیاز بیشتری به برخی از آنها خواهند داشت كه طبیعتاً در میزان جست وجوها نیز تاثیر دارد. از سوی دیگر باید گفت كه ادارات و سازمان ها در بازاریابی الكترونیك ضعیف عمل كرده اند و نتوانسته اند نام سایت خود را در حافظه مخاطبان خود قرار دهند تا آنها مجبور نباشند برای هر بار مراجعه به سایت ابتدا آدرس آن را بیابند. این وضعیت درباره دانشگاه های كشور هم صادق است، خصوصاً دانشگاه آزاد. دانشگاه هایی كه بیشتر نامشان جست وجو شده اند عبارتند از: دانشگاه آزاد، دانشگاه تهران، دانشگاه پیام نور، دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه مجازی، دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه اصفهان.
مهمترین مقوله های آموزشی مورد توجه: آموزش زبان انگلیسی، PHP، ASP، فلش، سكس، جنسی، فتوشاپ، شبكه، كامپیوتر و اینترنت.
• عبارت های مرتبط با زنان بسیار بیشتر از عبارت های مرتبط با مردان جست وجو شده است و در میان عبارت های مرتبط با زنان عبارت هایی نظیر: زنان خیابانی، حقوق زنان، شنای زنان، ورزش زنان، باروری زنان، اشتغال زنان و مدل لباس زنان نیز به چشم می خورد. اغلب عبارات دیگر شامل پورنو است!
• در بین امامان معصوم امام زمان، امام حسین و امام رضا بیشتر از بقیه جست وجو شده است. جست وجوی عبارت «امام عادل» نیز در نوع خود جالب توجه است.
• در بین اسامی افراد كه نام آنها دارای محمد، علی، رضا، حسین و مهدی بوده اند، نام های زیر بیشتر مورد توجه بوده اند (نام معصومین لیست نشده است): محمد اصفهانی، محمدرضا گلزار، محمدرضا شجریان، حسین رضازاده، رضا پهلوی، رضا شاه، دكتر علی شریعتی، علی دایی، علی كریمی و مهدی اخوان ثالث.
• در بین روزنامه ها، روزنامه های ایران، شرق و جام جم بیشتر جست وجو شده اند. این جست وجوها علاوه بر اینكه به نوعی محبوبیت این روزنامه ها را نشان می دهد، همین طور بیان می كند كه كاربران نتوانسته اند نام این روزنامه ها را حدس بزنند. مثلاً نام روزنامه همشهری به راحتی حدس زده می شود و نام آن نیز كمتر جست وجو شده است.
• اخبار ایران، اخبار روز، اخبار ورزشی و اخبار فارسی بیشتر مد نظر كاربران بوده است.
• از میان افرادی كه دارای «پور» و «زاده» در نام فامیلی خود هستند، كویتی پور و رضازاده بیشتر جست وجو شده اند.
• مهمترین روز مورد توجه، روز زن بوده است.
• بازیگران مورد توجه سینما هدیه تهرانی و محمدرضا گلزار بوده اند.
این بررسی به كمك آمار ارائه شده توسط موتورهای جست وجوگر اورچر و گوگل انجام شده است. هر چند كه نمی توان آن را عمومیت داد، اما در حد یك مطالعه و گزارش غیررسمی با توجه به سابقه مولف، نتایج آن معتبر است.در نگاه كلی باید عنوان كرد كه جامعه كاربران ایرانی به دلیل جوان بودن و شرایط اجتماعی جوانان آن به نوعی از افكار پریشان كاربران خود رنج می برد و وقت و انرژی بسیاری از افراد در سایت های موسوم به سایت های زرد سپری می شود. یكی از دلایل اصلی رشد قارچ گونه سایت هایی از این دست نیز به دلیل استقبالی است كه از آنها می شود.
تذكر: گزارش محرمانه این مطالعه در اختیار اعضای سایت iranseo.com قرار می گیرد و بخش های دیگری از آن نیز در ویژه نامه سال جدید مجله دنیای كامپیوتر و ارتباطات به چاپ خواهد رسید.

نویسنده : مهدی رودكی

منبع : تراشه