زنان و انتخابات ترکیه

مسالهء زنان در تركیه، همانند بسیاری از كشورها با جمعیت مسلمان، یكی از مهم‌ترین موارد تعیین‌كنندهء خط‌مشی‌های سیاسی است. امروز كه تركیه با بحران گزینش سكولاریسم یا اسلام گرایی روبه‌رو است، رای خود زنان به‌عنوان نیمی از جمعیت، می‌تواند نشان‌دهندهء پیروزی یا شكست احزاب با گرایش‌های فوق در تاثیرگذاری مثبت یا منفی بر زندگی زنان باشد. به همین دلیل، در انتخابات پارلمانی اخیر این كشور، كه در گذر از بحران ایجاد شده میان ارتش سكولار و دولت اسلامگرا اهمیت بسیار دارد، مهم‌ترین نقش را زنان ایفا می‌كنند.
سكولارها از این می‌ترسند كه با پیروزی حزب توسعه و عدالت اسلامی _رجب طیب اردوغان نخست وزیر كه از سال ۲۰۰۲ ادارهء آن كشور را به عهده دارد، تمام تلاش‌های آتاتورك، بنیانگذار مدرنیسم تركیه، نقش بر آب شود و كشور از مسیر پیشرفت باز بماند. در جریان تبلیغات انتخابات، ژنرال‌های ارتش و احزاب سكولار با تمام توان به این نگرانی‌ها دامن زدند و با تقویت اندیشه‌های ضدیت اسلام با توسعه و پیشرفت، به خصوص ضدیت اسلام با زنان، بعضا موفق شدند كه بسیاری از زنان طبقهء متوسط شهری را به مخالفت با ریاست جمهوری فردی وادارند كه همسرش حجاب دارد. با این حال، اگر زنان ترك به تحقیقاتی كه در مورد آن‌ها در موسسهء «ابتكارعمل برای استواری اروپا» در برلین صورت گرفته مراجعه كنند، ممكن است نظراتشان راجع به اسلام و مدرنیته تغییر كند.
در مقاله مهمی با عنوان «جنسیت و قدرت در تركیه» اسطوره آتاتورك به عنوان قهرمان نجات‌دهندهء زنان ترك زیر سؤال رفته است. هر چند آتاتورك قوانین برابر برای زنان وضع كرد و حتی پیش از آن كه زنان فرانسوی و سوییسی حق رای داشته باشند به زنان ترك حق رای داد و بدون شك آنان را از آزادی‌های بیش‌تری نسبت به زنان مسلمان در دیگر كشورها برخوردار كرد، اما طبق نظر ارایه شده در این مقاله، این تحولات هرگز نتوانست از طبقهء روشنفكر شهری فراتر رفته و به اعماق جامعه نفوذ كند و پدرسالاری، به ویژه از طریق قوانین مدنی و جنایی همچنان تا به امروز سلطه مقتدرانه خود را بر زندگی زنان ترك حفظ كرده است. با وجود افزایش تعداد زنان شاغل در بانك‌ها، حرفه‌های پزشكی و محافل آكادمیك، تركیه بر اساس بیش‌تر مقیاس‌های برابری جنسیتی از كشورهای دیگر اروپایی عقب‌تر است.
این كشور در میان كشورهای اتحادیهء اروپا، كم‌ترین تعداد زن را در پارلمان و نیروی كار داراست، و از بالاترین نرخ بی سوادی زنان برخوردار است، به علاوه، خشونت علیه زنان نیز در حال افزایش است. طبق گزارش پلیس، خود تركیه تنها در سال گذشته ۸۴۲ زن به قتل رسیدند و ۱۱۱۳ نفر مورد تجاوز قرار گرفتند. نكتهء آزارنده برای مقامات سكولار تركیه این است كه از زمان آتاتورك، دولت اسلامگرای رجب طیب اردوغان بلندترین قدم‌ها را در جهت اصلاح قوانین مربوط به زنان برداشته است. طبق قوانین وضع شده توسط این دولت، شوهران دیگر به لحاظ رسمی رییس خانواده‌هایشان نیستند و زنان برای كار كردن نیازی به اجازه از شوهران ندارند. قوانینی كه به متجاوزان جنسی اجازه می‌داد كه به واسطه ازدواج با قربانیان خشونت خود از مجازات برهند، از این كشور رخت بربسته و قوانین جدید تجاوز در داخل ازدواج را جرم دانسته و برای قتل‌های ناموسی مجازات‌های سنگین وضع شده است.این اقدامات دولت اسلامگرا به نفع زنان، حمایت‌های بیش‌تری از سوی آنان را نیز به دنبال داشته است.
هر چند این انتقاد نیز هست كه این اصلاحات نه با انگیزه‌های واقعی، بلكه تنها برای جلب رضایت اتحادیهء اروپا صورت گرفته است. منتقدان به عنوان مدرك این مدعا، به پرهیز اردوغان از مجرم شناختن زناكاران در سه سال پیش اشاره می‌كنند.با این حال هلیا گلبهار، یك وكیل زن كه برای اصلاح قوانین همراه با زنان دیگر با پارلمان تركیه وارد مذاكره شد، می‌گوید كه از سوی احزاب سكولار با مقاومت بیش‌تری برای تغییر قوانین زنان مواجه شده است. زنان تنها ۱۰ درصد اعضای پارلمان تركیه را كه بیش‌تر در دست سكولارها است، تشكیل می‌دهند. او در مجموع معتقد است كه «تغییر ذهنیت پدرسالارانه دشوارتر از تغییر قوانین است.»یكی دیگر از مشكلات پیش روی زنان، قوهء قضاییه تركیه است. اخیرا، قاضی پروندهء یك زن كه مورد تجاوز جنسی توسط همسایه‌اش قرار گرفته بود، اعلام كرد كه زن حتما «راضی به این كار» بوده، زیرا هنگام تجاوز «فریاد نزده و كمك نطلبیده است» وكیل او به نام فاطمه بنلی در دفاع گفت كه «او برای نیاشفتن فرزندانش سكوت كرده.» بنلی همراه دیگران با ممنوعیت حجاب در دفاتر دولتی و مدارس مبارزه می‌كند. او به خاطر حجاب خود از حق دفاع از موكلان خود در دادگاه محروم است. او می‌گوید كه پیش از ممنوعیت حجاب در سال ۱۹۹۸ در دانشگاه‌ها، این مكان‌ها از معدود جاهایی بودند كه زنان سكولار و مذهبی ترك با یكدیگر در كنار هم بودند. ممنوعیت حجاب نه تنها جامعه را دوقطبی می‌كند، بلكه در تضاد با هدفی است كه مدعی به دنبال كردن آن است: یعنی «مدرن كردن زنان ترك».

ترجمه پروانه عسگری
منبع: اكونومیست، ۲۱ ژوییه ۲۰۰۷
www.economist.com

منبع : روزنامه سرمایه