اطلاعات قدرت است

آمار نشان می‌دهد که از هر دو نفر آمریکایی، یک نفر به شبکه اینترنت متصل است، حال آنکه از هر۲۵۰ نفر آفریقایی، تنها یک نفر به شبکه متصل می‌باشد.
مفاهیم تازه‌ای چون انقلاب ارتباطات، انقلاب اطلاعات، عصر اطلاعات، تمدن اطلاعاتی، اقتصاد اطلاعاتی و جامعه اطلاعاتی که مرحله جدیدی از مفهوم‌سازی را در بطن جوامع سنتی به ارمغان آورده است، در دهه‌های اخیر اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. راه‌کار تحقق تمام این واژه‌های اطلاعاتی در هزاره سوم در ابزار‌های ارتباطی صفر و یک جست‌وجو شد که پاسخ خوبی داد. شبکه‌های تکنولوژی، نقشه‌های سنتی توسعه را دگرگون کرده‌اند، افق‌های دید مردم را گسترش داده‌اند و برای آنان این توانایی را پدید آورده‌اند که در طول یک دهه پیشرفت‌هایی را که گذشته، نسل‌هایی پیاپی در راه حصول آن تلاش می‌کردند به تحقق برسانند. اما در این بین مشکلی رخ برتافت که تضاد‌ها و تعار ض‌هایی را آشکار نمود که جنبه‌های منفی خود را در بدنه جوامعی نشان داد که به طرق مختلف در دستیابی به اطلاعات و ابزار‌های ارتباطی با چالش مواجه بودند. مسئله بسیار ساده بود، شهروندی در یکی از کشور‌های آفریقایی و یا آسیایی همان قدر شانس استفاده از ابزار‌های تکنولوژیکی را نداشت که یک شهروند در آمریکا، بین آنها فاصله‌ای بود، یک شکاف که این دو نفر را در مقابل هم قرار می‌داد، شکافی از جنس دیجیتال.
● امپریالیسم مجازی
شکاف دیجیتالی DIGITAL DIVIDE به معنای وجود نابرابری در دسترسی و استفاده از فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی (ICT) بین کشورهای توسعه‌یافته و عقب‌مانده است. این بحث که از سال ۱۹۵۰ در جلسات سازمان ملل و یونسکو به عنوان مهم‌ترین دغدغه عصر حاضر مطرح شد، به بررسی وضعیت دسترسی کشور‌های مختلف به اطلاعات و ابزار‌های ارتباطی پرداخت.
تقریبا از همان زمان بود که مشکل جدیدی در برابر مسیر رو به جلو کشور‌ها به سمت جامعه اطلاعاتی رخ نمود و «شکاف دیجیتالی» نامی بود که بر آن نهاده شد. در یک سوی شکاف کشورهایی بودند غنی از بزار‌های ارتباطی و تکنولوژیکی که به آنها اصطلاحا کشور‌های شمال گفته می‌شد و در این سوی شکاف کشورهایی بودند که که حداقل دسترسی به اطلاعات و ابزار‌های ارتباطی را داشتند که ناچارا به کشور‌های جنوب معروف شدند.
با تحقیقات گرو‌های کارشناسی متشکل از خبره‌ترین دانشمندان و کارشناسان حوزه اطلاعات و ارتباطات در یونسکو و سازمان ملل معلوم شد که رفته رفته فاصله‌ای در بین کشور‌های شمال و جنوب در حال پیدایش است که تاثیرات به سزایی را در بطن اقتصاد، سیاست، فرهنگ، بهداشت آنها گذاشته است.
این تحقیقات نشان داد که دستیابی به اطلاعات و ابزار‌های ارتباطی در این دو طیف از روند منطقی تبعیت نمی‌کند و این باعث به وجود آمدن یک نوع بی‌عدالتی و نابرابری در دستیابی به زندگی بهتر در سایه اطلاعات شده است. کشور‌های شمالی کشور‌هایی بودند که عموما از زیر‌بنای اقصادی قدرتمند برخوردار بودند و پروسه صنعتی شدن را با موفقیت پشت سر گذاشته بودند، کشور‌هایی چون آمریکا، آلمان، ایتالیا، فرانسه، اما در مقابل کشور‌های جنوب کشورهایی بودند که در نه تنها در حوزه اقتصاد که در گستره سیاست و فرهنگ نیز با چالش‌های عدیده دست به گریبان بودند، کشور‌های آفریقایی و بسیاری از کشور‌های آسیایی در این دایره قرار می‌گرفتند.
به همین جهت یونسکو به تدوین استاندارد‌هایی دست زد که طبق آن کشور‌ها می‌توانستند رتبه قبولی در دسترسی افراد به ابزار‌های ارتباطی را کسب کنند. این معیار‌ها که در دهه ۱۹۶۰، از سوی یونسکو به عنوان معیارهایی در باره استانداردهای توسعه یافتگی وسایل ارتباط جمعی معرفی شد شامل حداقل ۱۰ روزنامه روزانه، ۵ گیرنده رادیو، ۲ صندلی سینما و ۲ گیرنده تلویزیون برای هر ۱۰۰ نفر جمعیت یک کشور بود که تاکنون این حداقل‌ها جز در مورد رادیو و در برخی از کشورهای در حال توسعه در مورد تلویزیون، در باره مطبوعات و سینما تحقق نیافته است.
با ورود اینترنت و نیز نفوذ آن در عمق لایه‌های جامعه اطلاعاتی و همینطور استفاده زیر‌ساختی و زیر‌بنایی از شبکه به عنوان اساس جامعه اطلاعاتی دسترسی به این ابزار و به تبع آن تلفن مورد توجه بیشتری قرار گرفت. این شد که از دهه ۱۹۸۰، به حداقل ضریب نفوذ تلفن برای هر ۱۰۰ نفر جمعیت نیز توجه خاصی معطوف شد و با در نظر گرفتن آن که اکثر کشورهای آسیایی و آفریقایی و آمریکای لاتین در این زمان، حتی از داشتن یک دستگاه تلفن برای هر ۱۰۰ نفر جمعیت هم برخوردار نبودند، به دستیابی به ضریب های ۱ دستگاه، ۵ دستگاه و ۱۰ دستگاه برای هر ۱۰۰ نفر جمعیت، به نسبت وسعت عقب‌ماندگی‌های آنها توجه شد و هنوز هم گفته می‌شود که تعداد تلفن‌های توکیو یا نیویورک از تمام تلفن‌های کشورهای آفریقایی جنوب صحرا بیشتر است.
این آمار نشان می‌دهد که از هر دو نفر آمریکایی، یک نفر به شبکه اینترنت متصل است، حال آنکه از هر۲۵۰ نفر آفریقایی، تنها یک نفر به شبکه متصل می‌باشد. برخی صاحبنظران معتقدند که تعداد کاربران اینترنتی در هر جامعه‌ای، معرف وضعیت فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی در آن کشور است. برای مثال در آفریقا، تنها یک میلیون کاربر اینترنتی وجود دارد که این رقم در انگلیس، بالاتر از ۱۰ میلیون نفر است.
چرا که در آمریکا هر کارمند می‌تواند با پرداخت یک ماه حقوق خود یک کامپیوتر خریداری نماید و به اینترنت اتصال پیدا کند. اما در بنگلادش، یک کارمند باید حقوق ۸ سال را پس‌انداز کند تا از کامپیوتر و اتصال به اینترنت برخوردار گردد. وضعیت در قاره آسیا نیز امید‌وار کننده نیست. آسیا با بیش از ۳ میلیارد جمعیت که بیش از نصف جمعیت جهان است از ۶۰۰ میلیون کاربران اینترنت در جهان، تنها ۱۵۰ میلیون کاربر اینترنتی دارد.
اما واقعیت این است که ایجاد شکاف دیجیتالی بین کشورهای غنی و فقیر به نبود حداقل امکانات زیربنایی مثل سطح پایین سواد و آموزش و درآمد سرانه و ساختار فرهنگی- اجتماعی در کشورهای عقب ‌مانده و کمتر توسعه یافته، بر می‌گردد.
در گزارش سال ۲۰۰۲ «اتحادیه بین‌المللی ارتباطات راه دور » با عنوان «حلقه گمشده جدید، شکاف دیجیتال» پس از ابراز خشنودی درباره توسعه قابل ملاحظه گسترش خطوط تلفن در جهان، و معرفی آن به منزله یک تحول خوب، از وضع نامطلوب تکنولوژی‌های نوین ارتباطات و اطلاعات در کشور‌های در حال توسعه ابراز نگرانی شده و ضرورت ترمیم شکاف عمیق موجود بین کشور‌های ثروتمند دارای تکنولوژی و کشور‌های فقیر در زمینه تکنولوژی مورد تاکید قرار گرفته است.
در این گزارش چنین بیان شد که در حالی که آثار شکاف بین کشور‌های پیشرفته و کشور‌های توسعه یافته در مورد ارتباطات دور در دهه ۱۹۸۰ همچنان احساس می‌شود، اکنون این خطر وجود دارد که شکاف جدید مربوط به تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات موانع تازه‌ای در راه توسعه کشور‌ها پدید آورد. در این گزارش همچنین آمده است که: «دو روند مهم بازار، که مشخه‌های دهه ۱۹۹۰ به شمار می‌روند، رشد ارتباطات سیار و توسعه اینترنت هستند. به طوری که ۸۵ درصد جمعیت دنیا ۳۵ درصد استفاده‌کنندگان تلفن سیار را در میان خود دارند، اما فقط ۲۵ درصد کاربران اینترنت را در بر می‌گیرند.»
با این تفاسیر اگر در نظر داشته باشیم که اطلاعات قدرت است، به خوبی در خواهیم یافت که اینترنت بیش از ابزار‌های دیگر از توانایی با‌لقوه برای کمک به کشور‌های در حال توسعه برای رسیدن بدل شدن به جامعه اطلاعاتی برخوردار است، با توجه به اینکه آموزش الکترونیکی و بهداشت الکترونیکی دو متغیر اصلی و مهم در توسعه هر کشوری به شمار می‌روند، به سادگی می‌توان دریافت که نقش اینترنت در این بین کجاست؟
● آثار این شکاف
کشاورزان‌ مزرعه‌ای‌ به‌ مدیر اکوادوری‌ تکنولوژی‌ اطلاعات‌ و ارتباطات در این کشور اطلاع‌ دادند که‌ یک‌ آفت‌ خاص‌ موجب‌ نابودی‌ محصول‌ سیب‌زمینی‌ آنها شده‌ است. آنها از وی‌ درخواست‌ کمک‌ کردند و حتی‌ جهت‌ دریافت‌ کمک‌ از وزارت‌ کشاورزی‌ به‌ سمت‌ شهر کیتو (پایتخت‌ اکوادور) رهسپار شدند.
اما هیچگونه‌ جواب‌ مساعدی‌ دریافت‌ نکردند. مدیر این‌ پروژه‌ یک‌ پیغام‌ اینترنتی‌ در خصوص‌ مشکل‌ پیش‌ آمده‌ به‌همراه‌ چندین‌ پیشنهاد راهبردی‌ که‌ کشاورزان‌ بتوانند با استفاده‌ از آن‌ آفت‌ مذکور را در عرض‌ یک‌ روز نابود سازند، از طریق‌ شبکه‌ اینترنت‌ برایشان‌ ارسال‌ کرد. کشاورزان‌ توانایی‌ آن‌ را داشتند که‌ یکی‌ از پیشنهادات‌ فوق‌ را عملی‌ سازند.
بدین‌ ترتیب، راهبرد یادشده‌ معیشت‌ و محصول‌ آنان‌ را از خطر نابودی‌ رهانید. وقتی‌ که‌ از‌ تکنولوژی‌ به‌ نحو معقولی‌ بهره‌برداری‌ شود، می‌توان‌ به‌ نتایج‌ امیدوارکننده‌ای‌ دست‌ یافت. تکنولوژی‌ اطلاعات‌ و ارتباطات‌ فرصت‌های‌ فراوانی‌ را برای‌ محدود ساختن‌ نابرابری‌های‌ اقتصادی‌ و اجتماعی‌ و نیز حمایت‌ از ایجاد ثروت‌های‌ منطقه‌ای‌ فراهم‌ می‌آورد.
استفاده‌ از شبکه‌ جهانی‌ اینترنت‌ سبب‌ می‌شود اطلاعات‌ و ارتباطات‌ لازم‌ با دیگر جوامع‌ بشری‌ و مردم‌ دنیا برقرار گردد. شما با تمام دنیا در ارتباط هستید، از آخرین اخبار و اطلاعات مطلع هستید، این یعنی اینکه اگر مردم کنیا از ابزارهای ارتباطی و دیجیتالی به اندازه لازم برخوردار بودند چندین ماه پس از واقعه ۱۱ سپتامبر۲۰۰۱، از وقوع آن اطلاع نمی‌یافتند.
شبکه اینترنت‌ به‌ نوبه‌ خود ابزار قدرتمندی‌ است‌ که‌ با استفاده‌ از آن، می‌توان‌ در برابر بسیاری‌ از بحران‌ها مقاومت‌ کرد. شیوه‌ اقتصاد جهانی‌ به‌گونه‌ای‌ دگرگون‌ شده‌ که‌ باعث‌ ایجاد فرصت‌های‌ جدیدی‌ برای‌ تولید ثروت‌ گردیده‌ است. اما برای‌ بهره‌برداری‌ از فرصت‌های‌ مذکور، چاره‌ای‌ جز استفاده‌ از شبکه‌ جهانی‌ اینترنت‌ وجود ندارد. لازم نیست گفته شود که شیوه تولید و روش‌های تجارت در تار‌و‌پود شبکه جهانی دگردیسی پیدا کرده‌اند و شکل جدیدی به خود گرفته‌اند.
دسترسی میلیون‌ها نفر از ساکنان‌ کشورها‌ به‌ اینترنت، می‌تواند به ‌طرق‌ مختلف‌ موجب‌ بهبود زندگی‌ آنان‌ گردد. به این بیاندیشید که چگونه‌ تکنولوژی‌ موجب‌ دگرگونی‌ روش‌های‌ یادگیری‌ کودکان در مدارس و دانشجویان در دانشگاه‌ها شده است. متحیر کننده است وقتی می‌بینیم یک‌ برنامه‌ آموزش‌ ریاضی‌ طراحی‌ شده‌ در ایالات‌ متحده‌ از طریق‌ اینترنت‌ برای‌ مدرسه‌ای‌ در مناطق‌ روستایی‌ کشور زیمبابوه‌ ارسال‌ می‌شود.
دسترسی‌ واقعی‌ به‌ اینترنت‌ این‌ امکان‌ را برای‌ مردم‌ فراهم‌ می‌آورد که‌ با استفاده‌ از تکنولوژی‌ به ‌نحو موثری‌ سطح‌ زندگی‌ خویش‌ را ارتقاء دهند. واقعیت این است که شکاف موجود بین طبقاتی که در فضای مجازی هستند و آنها که در این فضا نیستند بیشتر از حد تصور است. در حالی که تعدادی از کشور در حال گذراندن دوره رسانه‌هایی چون روزنامه و تلویزیون هستند عده‌ای دیگر در حال سر و سامان دادن به زیر‌ساخت‌های مخابراتی و شبکه‌ای خود هستند. در حالی که بسیاری در کشور‌های پیشرفته در حال راه‌اندازی سرویس‌های جدید اینترنت هستند هنوز بسیاری نیز در آنسوی مرز‌های کشور‌های در حال توسعه صدای بوق آزاد تلفن را نشنیده‌اند.
البته سازمان یونسکو همراه با سازمان ملل و با مساعدت بسیاری از گروه‌های غیردولتی در تلاشند که به نحوی دولبه این شکاف را به هم بدوزند و به همین دلیل برخی از اقدامات را انجام داده‌اند که در ادامه این مقاله و در بررسی راه‌کار‌های موجود به آنها نیز خواهیم پرداخت.

http://ictworld.blogsky.com/