بازی جدی است

امروزه به یمن كتاب‌های روانشناسی كودك، انواع بازی برای كودكان از بدو تولد وجود دارد كه با توجه به سن كودكان، این نوع بازی‌ها طبقه‌بندی می‌شود، این بازی‌ها حتی برای كودكان ۳ ماهه متفاوت از ۴ ماهه است.
با توجه به این مسئله درمی‌یابیم كه بازی چه نقش مهمی در زندگی كودكان ایفا می‌كند، به گونه‌ای كه می‌توان بازی را شكل دهنده شخصیت كودك دانست؛ اگر تحلیل دقیقی بر روی بازی كودك در خردسالی داشته باشیم می‌توانیم تا حد زیادی شخصیت او را در بزرگسالی بیابیم.
خشونت، كمرویی، عصبی بودن، ترس و وحشت و عدم اعتماد به نفس در بزرگسالان جزو مواردی هستند كه در بازی‌های كودكانه این افراد قابل كشف است و اگر در همان دوران به كمك كودكان برویم، در بزرگسالی با مشكلات كمتری روبه‌رو خواهند شد.
از بازی كردن كودك خود جلوگیری نكنید، زیرا در بازی، كودك توانایی ارتباط جمعی با دنیای اطراف خود را پیدا كرده و قادر به حل مشكلات كوچك و بزرگ خود خواهد بود.
با توجه به زندگی ماشینی امروز و خانه‌هایی كه روز به روز كوچك‌ترمی‌شوند، نیازمند یافتن بازی‌های مناسب در آپارتمان‌ها هستیم، هر چند هیچ كدام از این نوع بازی‌ها جایگزین بازی در فضای باز نمی‌شود؛ روانشناسان معتقدند اثرات بازی‌ها در فضای باز به مراتب بیشتر از بازی‌ها در فضای بسته است.
متأسفانه امروزه بازی‌های كامپیوتری چنان دنیای كودكان را اشغال كرده كه از هرگونه بازی فكری و بدنی بازمانده‌اند و مانع ارتباط جمعی كودك می‌شوند. یكی از اثرات بد بازی‌های كامپیوتری چاقی مفرط كودكان است كه به علت نشستن مداوم در مقابل تلویزیون یا كامپیوتر به وجود می‌آید.
بعضی از بازی‌های كامپیوتری كه جنبه فكری و سرعت عمل دارند در زمان‌های محدود برای بچه‌ها مناسب هستند ولی استفاده بیش از حد از این بازی‌ها نه تنها كمكی به آنها نمی‌كند بلكه تا حدی باعث عصبی و كم‌حوصله شدن كودكان نیز می‌شود، به همین دلیل استفاده از این بازی‌ها باید كنترل شده و در زمان‌های خاصی باشد.
بازی كردن كودكان به رشد اجتماعی و عاطفی آنها كمك می‌كند. كودك با دنیای واقعی، زیبایی و زشتی‌‌های آن آشنا می‌شود و كم‌كم می‌آموزد كه با همیاری و مشاركت كارهایش را پیش ببرد. كودك با بازی كردن، می‌آموزد كه مسئولیت‌پذیر باشد و راه‌هایی برای بروز و بیان اعتقادات و احساسات خود می‌یابد.
دكتر رابرت وایت می‌گوید: «بازی كردن برای همه افراد كاری شادی آفرین است ولی برای كودكان، علاوه بر شادی‌بخش بودن، عملی جدی محسوب می‌شود.»
بنابر این بازی كردن كودكان را به هیچ عنوان نمی‌توان وقت تلف كردن دانست، زیرا بخش مهمی از آینده كودك با بازی كردن شكل می‌گیرد و استعدادهای نهفته و پنهان او، فرصت شكوفایی می‌یابند. كودك با رعایت مقررات، رقابت، پیروزی و شكست، مبارزه با ترس و خجالت، مسئولیت‌پذیری و مشاركت آشنا می‌شود و بدین طریق، موجب «برون‌گری» كودك و تقویت حواس و افزایش توانمندی‌های او می‌گردد.
نكته مهم در بازی كردن، توجه به روحیات كودكان است و بازی‌ها باید متناسب با این روحیات انتخاب شود. به‌طور مثال كودكی بیش فعال و پرانرژی است. این كودك حداقل به یك یا دو بازی پرتحرك در روز احتیاج دارد، در غیر این صورت، انرژی كودك انباشته شده و موجب بروز مشكلات رفتاری در او می‌شود. بنابر این در انتخاب بازی باید به میزان سلامتی، بهره‌هوشی، جنسیت، خلاقیت، شرایط روحی و فرهنگ خانواده توجه كرد.
والدین باید برای بازی‌های روزانه كودك خود برنامه‌ریزی داشته و به بازی آنان جهت دهند. مثلاً قرار دادن حداقل یك بازی آموزشی در روز برای كودك الزامی است. كودكی كه از سه سالگی تحت تعالیم پدر و مادر خود به بازی كردن درست و هدفمند بپردازد در هفت سالگی از لحاظ ذهنی، درسی، برخورد اجتماعی و گروهی از سایر همكلاسی‌های خود بالاتر بوده و این بازی‌ها به او كمك خواهد كرد تا از نظر درس بخصوص در یادگیری زبان دوم و ریاضیات عملكرد مناسبی داشته باشد.
با بازی كردن می‌توانیم چنان به كودك خود نزدیك شویم كه او ما را مثل دوست خود بداند. والدینی كه در كودكی فرزندشان، زمان‌هایی را به بازی با آنها اختصاص داده‌اند، مشكلات كمتری در سنین نوجوانی با آنها داشته‌اند، زیرا در نهان كودك، اعتماد به پدر و مادر شكل گرفته و در سن نوجوانی هم قادر به برقراری ارتباط با والدین خود هستند.
از بازی‌های مهم و اساسی كودكان، بازی‌های تخیلی است كه به رشد و خلاقیت كودك كمك بسیاری می‌كند؛ این گونه كودكان خلاق در بزرگسالی می‌آموزند كه در مواجه با مشكلات سوار بر ابر خیال شده و راه‌حل‌های فوق‌العاده‌ای بیابند.
كودكانی كه در كنار این بازی‌های خلاق، بازی‌های آموزشی نیز دریافت كرده‌اند، راه‌حل‌های واقعی‌تری می‌یابند، در نتیجه خلاقیت و عملكرد صحیح، از كودكی در عمق وجود آنها جا می‌گیرد. كودكانی كه خلاقیت قوی دارند، اغلب كسانی هستند كه قادر به سرودن شعر، نواختن ساز یا نقاشی كشیدن هستند و این افراد در بزرگسالی نیز به یك موسیقیدان، نقاش، خطاط، كارگردان یا نویسنده خوب تبدیل می‌شوند.
یكی دیگر از بازی‌هایی كه به شكل‌گیری شخصیت كودك كمك می‌كند، بازی‌های تقلیدی است. كودك در این بازی‌ها می‌آموزد كه نقش فرد دیگری را بازی كند (مثلاً نقش پدر و مادر، معلم، خاله و...) ایفای این نقش‌ها در مرحله اول، دقت و نكته سنجی كودك را برای بهتر بازی كردن بالا می‌برد و در مرحله بعد به او یاد می‌دهد كه خود را به جای دیگران گذاشته و شرایط آنها را درك كند.
در بازی كردن، سن كودك خود را فراموش نكنیم. او قرار نیست كه هر چیز را به طور كامل و صحیح انجام دهد. پس از محدود كردن او در بازی‌ها بپرهیزید، همچنین از خط دادن بیش از حد، به گونه‌ای كه كنترل بازی در دست شما قرار بگیرد خودداری كنید.
اسباب‌بازی‌های گران قیمت خلاقیت كودك را افزایش نمی‌دهد! كودك هرگز به قیمت یك اسباب‌بازی نگاه نمی‌كند، حتی ممكن است جذابیت بازی‌ كردن با یك تكه چوب برای او بسیار بیشتر از اسباب‌بازی گران قیمت و ارزشمندی باشد كه شما خریده‌اید. در خرید، پیش از هر كاری به ایمنی اسباب‌بازی و سپس عملكرد آن دقت كنید.
اما در نظر داشته باشید كه مهم‌تر از هر چیز برای كودك، بازی كردن با بزرگترهاست. در آن حالت، هر اسباب‌بازی‌ای برای آنها جذاب خواهد بود، حتی اگر این اسباب‌بازی یك ماهیتابه باشد! مهم این است كه فضای بازی كودك دلپسند و شاد باشد.

ندا نصیری
منابع:
۱ - روان‌شناسی بازی كودكان، افشین پاآهو (اینترنت)
۲ - بازی باكودكان امروز، رابرت ك.ج لانگ
۳ - تربیت كودك و نقش والدین

منبع : روزنامه همشهری