اظهارنظر کارشناسان درباره لباس‌های متحدالشکل دانش‌آموزان

چند سالی است که دانش‌آموزان با هر لباسی نمی‌توانند وارد مدرسه شوند و در بسیاری از مدارس لباس‌های فرم با رنگ‌های یکسان استفاده می‌شود، این در حالی است که این موضوع موافقان و مخالفانی دارد. از دیدگاه روان‌شناسان متعدد این یکسانی رنگ می‌تواند برای دانش‌آموزان هم مفید و هم مضر باشد. ضمن اینکه اعمال سلیقه مسوولان برخی مدارس، فرهنگ‌ها، سنت‌ها و باورهای خاص در انتخاب رنگ لباس دانش‌آموزان بدون توجه به روا‌ن‌شناسی رنگ مشکلاتی پنهان را در این زمینه به وجود می‌آورد...
از دیدگاه متخصصان تنوع رنگ بانشاط و شادابی رابطه مستقیم دارد و موجب می‌شود هیجانات کودکان، نوجوانان و جوانان به طور منطقی بروز کند. دکتر لیلا حیدری‌نسب روان‌شناس، استادیار دانشگاه الزهرا، از رنگ به عنوان یک ابزار ارتباطی یاد می‌کند. از دیدگاه او ارتباط با دیگران از دو طریق مستقیم و غیرمستقیم صورت می‌گیرد. در نوع غیرمستقیم رنگ می‌تواند نقش مهمی داشته باشد. او می‌گوید: «رنگ معنی و مفهوم زیادی دارد که با رگه‌های شخصیتی افراد در آمیخته است.» او رنگ‌ها را به دو دسته گرم و سرد تقسیم‌بندی می‌کند و می‌گوید: «رنگ‌های گرم مانند، شکلاتی، گلبهی، زرد، قهوه‌ای، نارنجی هر قدر پررنگ‌تر شوند عواطف و هیجانات شدیدتری را نشان می‌دهند و رنگ‌های سرد مانند: سفید، سبز، آبی، طبیعت، احساس، شادابی و رهاشدگی را القا می‌کنند و رنگ‌های سفید و خاکستری در عین حال که در گروه رنگ‌های سرد طبقه‌بندی می‌شوند می‌توانند رنگ خنثی هم باشند.» به گفته وی رنگ لباس و محیط باید متناسب با نوع هدفی باشد که دنبال می‌کنیم. به‌عنوان مثال چون رنگ‌های نارنجی و قهوه‌ای اشتهاآور است رستوران‌ها عموما با این رنگ‌ها تزیین می‌شوند، این در حالی است که رنگ‌های آبی و سرمه‌ای برعکس هستند. بنابراین از آنجا که مدرسه محل فعالیت است باید گستره رنگ‌های سبز، آبی و سرمه‌ای برای روپوش مدرسه انتخاب شود تا احساس شادابی را به همراه داشته باشد. این استادیار دانشگاه در ادامه می‌گوید: «از دیدگاه روان‌شناسی از آنجا که رنگ نارنجی و صورتی فعالیت را به ذهن منعکس نمی‌کنند برای لباس مدرسه در نظر گرفته نمی‌شوند. اما آبی کم‌رنگ، سبز چمنی، سبز لجنی، لاجوردی و سرمه‌ای پیشنهاد می‌شوند و رنگ‌های طوسی و خاکستری به دلیل خنثی بودن و عدم ایجاد احساس خاص توصیه نمی‌شوند.» آن‌طور که این استادیار دانشگاه می‌گوید استفاده از برخی رنگ‌ها مانند صورتی در دبستان مناسب نیست و باید رنگ‌هایی انتخاب شود که در شکل‌گیری حس مسوولیت‌پذیری و هویت کودک موثر باشد.
● از همسانی رنگ لباس تا قانون‌پذیری
اما دکتر روشنک خدابخشی، عضو هیات علمی دانشگاه‌الزهرا از رنگ‌ لباس به عنوان عاملی در تکامل شخصیت کودک یاد کرد و درباره فواید دیگر این امر گفت: «مدرسه اولین مکان رسمی است که بچه‌ وارد آن می‌شود و یکسری تجربیات را می‌آموزد. هم‌سانی رنگ لباس دانش‌آموزان یک کلاس قانون‌پذیری، تبعیت‌پذیری، اجتماعی شدن، را در کودکان پرورش می‌دهد. باوجود این‌که بچه‌ها در طبقات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مختلفی هستند سادگی و برابری را درک می‌کنند. در واقع وقتی بچه‌ها خود را برابر با هم می‌یابند ارتباط‌‌گیری اجتماعی‌شان تسهیل می‌شود.» هر چند که لباس‌های یک رنگ و متحدالشکل از دیدگاه روان‌شناسی فوایدی دارد ولی از دید هیچ بیننده‌ای دور نیست که این قضیه در طولانی مدت کسالت‌آور هم می‌تواند باشد برای یکسال حداقل ۱۰ بچه یک رنگ لباس بپوشند به نظر می‌آید کمی خسته‌کننده باشد. در این رابطه دکتر خدابخش می‌گوید: «طبعا وقتی بچه‌ای طبق رنگ دلخواه خود لباس می‌پوشد آزادی عمل بیشتری دارد، اما نمی‌توان گفت، تنها با یک رنگ کردن لباس، شادابی از بچه‌ها دریغ می‌شود، چرا که علاوه بر رنگ لباس، مسایلی چون رنگ در و دیوار مدرسه، رنگ لوازم‌التحریر، رنگ لباس معلم و.... همه و همه می‌توانند در نشاط و شادابی بچه موثر باشند.» اما دکتر محمدمراد بیات جامعه‌شناس معتقد است هیجانات کودکان، نوجوانان و جوانان در غالب پوشش ظاهری بروز می‌کند و تنوع رنگ در لباس، این امکان را سریع‌تر فراهم می‌کند. استفاده از لباس‌های یک رنگ در یک محیط مقداری کسالت‌آور است این در حالی است که تنوع رنگ لباس موجب شادابی ‌روان می‌شود.» وی معتقد است مسوولان باید آثار مطلوب و نامطلوب پوشش‌های یکسان را در محیط‌های دانش‌آموزی کشورهای متعدد مطالعه کنند. این جامعه‌شناس در ادامه به مقایسه محیط مدرسه با محیط کارگری و نظامی پرداخت و گفت: «در محیط‌های کارگری و نظامی ممکن است از لباس‌های متحدالشکل استفاده کنیم و مشکلی هم ایجاد نشود، اما محیط، روحیات و شغل آنها با محیط مدرسه متفاوت است. ما باید ببینیم دنیای امروز بر اساس قواعد روان‌شناختی و اجتماعی چه مسیری را طی کرده است و از تجربیات آنها استفاده کنیم.» به اعتقاد دکتر بیات باید اجازه به کارگیری سلیقه‌های متعدد را به دانش‌آموزان داد و در فضاهای آموزشی از ورود برخی سلیقه‌ها پیشگیری کرد.
● رنگ و جنسیت
به هر حال، در حال حاضر در برخی مدارس ایران لباس‌های هم‌رنگ و متحدالشکل جزو قوانین آن مدرسه محسوب می‌شود، اما اینکه آیا باید رنگ لباس در مدارس دخترانه و پسرانه متفاوت باشد و اینکه آیا رنگ مخصوص دختران و رنگ مخصوص پسران وجود دارد یا نه، دکتر حیدری‌نسب چنین پاسخ می‌دهد: «طبق تحقیقات انجام شده بین دو جنس پسر و دختر تفاوت‌های زیست‌شناختی، فرهنگی، اجتماعی، روانی وجود دارد. اما در رابطه با انحصار رنگ به یک جنس هنوز تحقیقات ثابت شده‌ای وجود ندارد. به نظر نمی‌رسد این انحصار رنگ به یک جنس (دختر یا پسر) ژنی باشد، بلکه با تغییرات فرهنگی طی زمان این قضیه رخ داده است. به عنوان مثال اینکه رنگ‌ آبی مختص پسران و رنگ صورتی مختص دختران است بیشتر ریشه فرهنگی دارد تا جنسیتی و ژنی.»
● رنگ‌هایی که مدیر می پسندد
اما در مدارس رنگ روپوش را چه کسی انتخاب می‌کند؟ یک مشاور؟ روانشناس یا مسؤولان مدرسه؟
دکتر حیدری‌نسب در این باره می‌گوید: «در ایران به‌‌طور ‌معمول رنگ لباس به سلیقه مدیر مدرسه انتخاب می‌شود. اگر سلیقه خوبی داشته باشد می‌تواند رنگ درستی انتخاب کند. ولی متاسفانه در ایران، انتخاب رنگ بر اساس تحقیقات انجام نمی‌شود.»
● چه باید کرد؟
در مدرسه رنگ لباس را کودک انتخاب نمی‌کند بلکه مسوولان مدرسه در این انتخاب نقش دارند حال اگر کودکی به رنگ پیشنهادی مدرسه علاقه نداشته باشد تا جایی که خانواده را با مشکل روبرو سازد چه باید کرد؟ در پاسخ عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا اظهار کرد: «در این موارد بچه‌ها باید روان‌شناسی شوند، شاید اعتراض به رنگ لباس، در واقع اعتراض به والدین و یا مسایلی دیگر باشد که به این صورت بروز کرده است. دراین مواقع باید سنجیده و معنی‌دار رفتار کرد. باید با برخورد صحیح از درون بچه مطلع شویم. این مشکل به طور فردی قابل حل است. می‌توان با روش‌های رفتاری و کمک از روان‌شناسان و روان‌پزشکان فکر کودک را به سمت آن رنگی که می‌خواهیم جهت‌دهی کنیم.»

پایگاه اطلاع رسانی سلامت ایرانیان