محافظت، ظرافت، صداقت

«جلد کتاب» به بخش پوشاننده و محافظ صفحات کتاب گفته می شود. «جلد کتاب» از قسمت های روی جلد، پشت جلد، عطف (بخش میانی،پشت و روی جلد) و نیز آستر بدرقه تشکیل می شود. آستر بدرقه به بخش داخلی جلد گفته می شود که معمولا محلی برای خلاقیت های هنری طراح جلد کتاب است. تا پیش از قرن نوزدهم میلادی، از مواد سخت و سنگین برای ساخت کتابها استفاده می شد. موادی نظیر چوب، چرم، طلا، نقره و جواهرات که سبب می گشت تا استفاده از کتاب در انحصار گروه و طبقه اجتماعی خاصی قرار گیرد. این مواد علاوه بر افزودن ارزش های مادی یک کتاب، به دلیل حجیم و وزین بودن مواد به کار رفته در جلد، استفاده از آن را برای خواننده سخت می نمود. برای صدها سال، روند ساخت و تولید جلد کتاب به همین شکل ادامه داشت. در کارگاه های کتاب سازی، جلدهایی که تنها وظیفه محافظت از صفحاتی که با هزینه های گزاف و به شیوه دستی چاپ و یا نوشته می شدند با وسواس و ظرافت هنرمندان صحاف ساخته می شدند. دهه ۱۸۲۰ را سال های تحول عظیم در صنعت نشر می دانند. در این زمان اختراع ماشین بخار سبب چرخشی بزرگ در شیوه ساخت کتابها شد. پیشرفت صنعتی روند تولید کاغذ را ارزان و سریع کرد و در نتیجه قیمت کتاب ها کاهش یافت. ماشین بخار، امکانات متنوع تر دیگری را نیز در اختیار صنعتگران نشر قرار داد و آنها توانستند تا برای نخستین بار جلدهایی با چاپ چند رنگ طراحی و منتشر کنند. درست در این هنگام بود که توجه به اینکه یک کتاب چگونه باید جلد شود در دستور کار ناشران قرار گرفت و هنر طراحی جلد کتاب به گرایش محبوب گرافیست ها بدل گشت.
از اولین طراحان تخصصی جلد کتاب الکساندر رودچنکو است که در اتحادیه جماهیر شوروی سابق طراحی های منحصر به فردی را برای کتاب هایی که اغلب موضوع سیاسی داشتند طراحی نمود. در دوران پس از جنگ کم کم جلد کتاب ها عامل مهمی در میزان فروش آنها شد. این موضوع گرچه در وهله نخست بر اهمیت کار طراحان افزود ولی بحث های تازه ای را در قلمرو نشر پدید آورد. در سال ۱۹۴۴ یک روزنامه نگار آمریکایی در یک سخنرانی عنوان کرد که: «شما نمی توانید از روی جلد یک کتاب درباره آن قضاوت کنید» این جمله کم کم به یک ارزش فرهنگی در نزد کتاب دوستان و جامعه ادبی تبدیل شد. گرچه جلدکتاب مبین ژانر، سبک و موضوع کتاب است ولی شیوه و هنری که یک طراح جلد در زینت آن به کار می گیرد می تواند در عدم موفقیت و یا فروش بالای آن بسیار مؤثر باشد چرا که صداقت در طراحی سیمای ظاهری کتاب همچنان به عنوان یک دغدغه در محافل هنری و ادبی مطرح است.

منبع : روزنامه ابرار