ارزشهای حاکم در خانواده

خانواده، مؤثرترین عامل انتقال فرهنگ و ركن بنیادی جامعه است كه در شرایط مختلف در تأثیر و تأثر متقابل با فرهنگ و عوامل اجتماعی است. انسانها در خانواده به هویت و رشد شخصیت دست می یابند و در خانواده های سالم و رشید به تكامل معنوی و اخلاقی نایل می شوند. خانواده نه تنها عامل كمال بخشی و سكونت و آرامش و بالندگی اعضای خویش است، بلكه در تحولات اساسی جوامع نقش عمده ای ایفا می كند.
مذهب و آرامش و حكومت نیز از عملكرد خانواده متأثر می شود و این تأثر به صورت متقابل، باعث ایجاد تغییرات اساسی می گردد. اگر خانواده محیط سالم و سازنده ای داشته باشد و نیازهای جسمی و روانی افراد خویش را برآورد، جامعه به خدمات جبرانی و جانبی كمتری برای خانواده نیاز پیدا می كند.
كوشش مصلحان جامعه به خصوص پیامبران خدا این بوده كه نظام خانواده، نظام مستحكم و پایداری باشد و هیچ عاملی نتواند این كانون سعادت را متلاشی كند. دنیای امروز، كه دنیای مضطرب و پریشان است، علی رغم پیشرفتهای حیرت انگیز علم و صنعت، در مسئله خانواده با مشكلات بزرگی روبه رو است. اكثر خانواده ها در تلاش برای یافتن راهكارهایی جهت تداوم كانون خانوادگی خود می باشند و این مقاله سعی دارد تا به معرفی این راهها بپردازد.
یكی از عوامل بسیار مؤثر در رشد و كمال فرد و خانواده، ملاكهای ارزش و نظام ارزش گذاری فرد و خانواده و جامعه است. براساس نظام ارزشگذاری و دیدگاهها، برخی خانواده ها، جهان هستی را دارای نظام هدفمند قابل اعتماد، قابل كنترل و قابل پیش بینی می دانند. این خانواده ها اعضای خود را افرادی با كفایت می پندارند و به تشویق آنها می پردازند. این خانواده ها هستند كه احساس آسایش و امنیت می كنند و بعضاً از سختیهای زندگی هم لذت می برند و آن را وسیله تكامل و زمینه ساز رشد می دانند.
بعضی دیگر از خانواده ها، محیط پیرامون خود را ناامن و تهدیدآمیز، بی ثبات و خطرناك و آشفته می پندارند. لذا سعی در كسب ثبات و آرامش آن دارند و همیشه بر توافق همه اعضا در همه مسائل اصرار می كنند و با این شیوه به حمایت و حفاظت از خودشان در مقابل تهدیدها برمی خیزند.
بنابراین، ارزشها و نگرشهای حاكم بر افكار والدین، زندگی فرزندان را شكل می دهد و به جامعه منعكس می كند؛ زیرا ویژگیهایی مانند سخت كوشی، كمال طلبی، ایمان و تقیدات مذهبی، نظم و انضباط عملی، وجدان كار و... عملاً بر شیوه تربیتی خانواده مؤثر است و بازتاب عملی آن را در جامعه و در عملكرد فرزندان می توان یافت. لذا در تشكیل خانواده، اساسی ترین عامل تفاهم و توافق درباره ارزشهاست و تشابه زوجین در نظام ارزشی، مهم ترین عامل برای دستیابی به ارزش است و مسائل اقتصادی و معیشت و... در مراحل بعدی قراردارد. بدین ترتیب بسیاری از ناخشنودیها ناشی از عدم تفاهم در اهداف و نظام ارزشی و الگوپذیری هر یك از زوجین است.
● خانواده ایده آل
در یك تعریف جامع و ارزشی، كاركرد خانواده مطلوب عبارت است از: رفع نیازهای مادی، مشاركت در امور خانواده و انجام وظایف و تكالیف اخلاقی و شرعی به صورت متعارف. علاوه بر آن، اعضای خانواده به تبادل نظر، احساس و عاطفه با یكدیگر می پردازند، به یكدیگر تعلق خاطر دارند، همدیگر را درك می كنند، با تمام وجود و متعهدانه در جهت رفع نیازهای یكدیگر تلاش می كنند و در حل مسائل و مشكلات، مشاور و كارگشای یكدیگر و محرم اسرار و غمخوار یكدیگر هستند.
در مرحله بالاتر، خانواده در نظام ارزشی الهی است كه محل تعالی و تكامل فرد و پرورش عبادالله است.
بالندگی و رشد و كمال بخشی به اعضای خانواده و ساختن بندگانی صالح كه جهاد در راه اهداف متعالی نظام اسلامی را اصلاح اجتماعی و رشد فرهنگ عمومی را برترین فوز می دانند، از دیگر اهداف آن است.
مكاتب دینی و اخلاقی، سلامت جامعه را در گرو سلامت خانواده می دانند و هرگونه برنامه ریزی و سرمایه گذاری را در جهت تحكیم بنیان خانواده و حفظ حریم مقدس آن سفارش می كنند.

فاطمه سادات مصباح

منبع : روزنامه کیهان