یک سمفونی ناکوک

«نصب دستگاه‌های خودپرداز سرنگ، کاندوم و چسب ویژه معتادان، اقدامی عقلانی و در جهت حفظ جامعه از ابتلا به بیماری‌های عفونی است اما وزارت بهداشت با نصب دستگاه‌های خودپرداز در مراکزی که امکان مشاوره ندارند، مخالف است.»
این بخشی از صحبت‌های دکتر سید موید علویان در واپسین روزهای حضورش در معاونت سلامت وزارت بهداشت بود که در ادامه آن نیز افزود: «تنها دغدغه و نگرانی وزارت بهداشت این است که معتادان بدون دریافت مشاوره، سرنگ از دستگاه‌های خودپرداز دریافت کنند که در این صورت باز هم احتمال تزریق مشترک در این افراد وجود خواهد داشت.»
علویان با تاکید بر اینکه وی رییس کمیته درمان ستاد مبارزه با موادمخدر است، یادآور شد: «در ابتدا قرار بر این بود تا دستگاه‌های خودپرداز سرنگ، کاندوم و چسب به صورت پایلوت در چند مرکز بهداشتی درمانی که امکان ارایه مشاوره به معتادان را نیز دارند، نصب شوند. بنابراین انتظار داریم که همچنان طرح براساس توافقات قبلی اجرا شود.»
اما این در حالی بود که تنها یک هفته پیشتر از این مدیر کل درمان و بازپروری ستاد مبارزه با موادمخدر ضمن اعلام خبر تایید رسمی نصب دستگاه‌های خودپرداز سرنگ به معتادان در کمیته کشوری مبارزه با ایدز، گفته بود: «نظر مثبت رسمی وزارت بهداشت در مورد اجرای پایلوت برنامه نصب این دستگاه‌ها، از سوی شخص وزیر بهداشت اعلام شده است.‌»
اما جالب‌تر اینکه اندکی قبل‌تر از این رییس اداره پیشگیری و درمان سوءمصرف مواد مخدر وزارت بهداشت، با اشاره به ‌اینکه وزارت بهداشت مسوولیت اجرایی نصب دستگاه‌های خودپرداز سرنگ به معتادان را نپذیرفته و آن را به سازمان بهزیستی واگذار کرده است، در مورد علت این واگذاری، مدعی شده بود که از قبل در این‌باره تصمیم‌گیری شده بوده است.
‌دکتر صابری زفرقندی با تاکید بر اینکه همکاری وزارت بهداشت با ستاد مبارزه با مواد مخدر برای به حداقل رساندن عوارض اجتماعی و بهداشتی طرح نصب دستگاه‌های خودپرداز سرنگ به معتادان، به معنای تایید طرح نیست، طرح مذکور را غیرعلمی و فاقد مصوبات کمیته فنی و کمیته درمان دانسته و دلایل تایید نشدن طرح از سوی وزارت بهداشت را نیز این‌گونه توضیح داده بود: «ما افراد را به بهانه ترک اعتیاد، به سمت مراکز آموزشی سوق می‌دهیم، تا آنها را نسبت به پیشگیری از رفتارهای پرخطر مجاب کنیم، اما قطعا با نصب دستگاه‌های خودپرداز سرنگ به معتادان، چنین برنامه‌هایی محقق نخواهد شد و علاوه بر این، چهره کشور نیز از وجود اعتیاد، خیلی سیاه‌تر نشان داده خواهد شد؛ بنابراین فعلا نصب چنین دستگاه‌هایی ضرورت ندارد.»
اما این همه در شرایطی بود که اولین دستگاه‌ خودپرداز سرنگ و وسایل بهداشت جسمی و جنسی از جمله باند، چسب زخم و کاندوم در کشور، در اواخر فروردین ماه و با حضور جانشین دبیر کل ستاد مبارزه با موادمخدر رونمایی شده و وی از افزایش شمار دستگاه‌ها و ارتقای کیفیت و تغییرات فنی در آنها در صورت مناسب بودن استقبال از این طرح خبر داده بود.
جدیدترین اظهار نظر در این‌باره نیز مربوط به معاون بهداشت اداره کل بهداشت و درمان جمعیت هلال احمر است که گفته دستگاه‌ها را با فرهنگ ایرانی مطابقت ندارد و برای معتادان تزریقی اصلا مناسب نیست.
حسن صفاریه افزوده است: «این دستگاه‌ها خدمات خود را به افراد در هر سنی ارایه می‌دهد و همین امر نه تنها آسیب‌های ناشی از تزریق مواد مخدر را کاهش نمی‌دهد بلکه بر میزان آن نیز می‌افزاید.»
وی با تایید نظر وزارت بهداشت در خصوص نصب نکردن این دستگاه‌ها، تاکید کرد: «فرهنگ کشورهای اروپایی با ایران متفاوت است و این وسیله براساس نگاه خاص آنها به اعتیاد طراحی شده است، پس نحوه استفاده از این دستگاه‌ها توسط آنها قطعا با ایرانیان فرق می‌کند.»
اما این نابسامانی و هیاهوی اظهارنظرها و اقدامات ضد و نقیض تنها به این موضوع ختم نمی‌شود و با گشت و گذار مختصری در رسانه‌ها می‌توان اظهارات و موضع‌گیری‌های کمابیش مشابه همین افراد در باره طرح موسوم به شربت تریاک و بلاتکلیفی جامعه در این زمینه را دریافت؛ آن‌گونه که جانشین دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور، همان طور که تابستان گذشته پیشقراول اعلام خبر ورود شربت تریاک به نظام دارو درمان کشور و به عنوان جایگزین متادون شده بود، این بار هم از ورود شربت تریاک به لیست دارویی کشور در نیمه دوم امسال خبر داده بود.
وی با بیان اینکه این شربت هم اکنون به صورت پایلوت و آزمایشی در برخی مراکز درمانی ترک اعتیاد کشور به مصرف معتادین می‌رسد، افزوده بود: «حدود ۸۰ درصد این طرح به صورت پایلوت با موفقیت انجام شده و این دارو با نام تجاری تریاک در داروخانه‌های کشور به صورت سازماندهی شده عرضه خواهد شد.»
این در حالی است که وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی بهداشت و درمان کشور هنوز با دیده تردید به این طرح نگاه می‌کند و هیچ نظر تایید آمیز روشنی درباره آن ابراز نداشته است. وزیر بهداشت در این‌باره می‌گوید: «داروی متادون تمایل افراد را به مواد مخدر کم می‌کند در حالی که تریاک این گونه نیست.
بنابراین دارای خصوصیات متفاوتی است و ما با توجه به مصوبه ستاد مبارزه با مواد مخدر، پروژه تحقیقاتی آن را در این زمینه انجام می‌دهیم ولی نمی‌توان به شربت تریاک به عنوان راهکار کلی نگاه کرد چون این دارو را برای گروه‌های خاص با شرایط خاص و محدودیت‌های خاص می‌توان استفاده کرد و اینکه شربتی شود که در داروخانه‌ها وجود داشته باشد و هر کسی بتواند تحت هر شرایطی از آن استفاده کند، اشتباه است.»
این بار مشاور وزیر رفاه هم وارد صحنه شده و می‌گوید که شربت تریاک در بازار آزاد و داروخانه‌ها عرضه نخواهد شد و توزیع آن فقط از طریق مراکز مجاز و تحت نظارت وزارت بهداشت صورت خواهد گرفت. اما جالب است که مدیر کل درمان و بازپروری ستاد مبارزه با مواد مخدر در این زمینه می‌گوید: «تحقیقات روی شربت تریاک هنوز تایید نشده است و بررسی‌ها تا ۶ ماه آینده نیز ادامه خواهد داشت و ورود این شربت به بازار منوط به تایید نهایی آن توسط محققان و متخصصان خواهد بود.» نهایتاً هم این که فرمانده نیروی انتظامی و دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر، اعلام کرده که شربت تریاک جایگزین متادون نخواهد شد. بدیهی است که نیاز به این توضیح نیست که این اظهارنظرها و طرح دیدگاه‌ها از سوی افراد مرتبط و غیرمرتبط، همچنان با قوت و قدرت ادامه دارد و در این میان، وجه کارشناسی کار بیش از همه مغفول مانده است.
آن طور که به نظر می‌رسد، موضوع طرح خودپرداز سرنگ و شربت تریاک نیز مانند بسیاری دیگر از طرح‌های این‌چنینی در چنبره تصمیم‌ها و نگاه‌های بخشی و غیرجامع و حتی بعضا تبلیغاتی گرفتار آمده است و هر کس ساز خود را می‌زند؛ بیچاره شنوندگانی که باید به این سمفونی ناکوک گوش بسپارند.

منبع : هفته نامه سپید