تغییر نقشه خاورمیانه و آینده نامعلوم غزه

در مرز جنوبی غزه با مصر از دیروز کامیون‌، تانکر سوخت، واگن‌های باری و مینی‌بوس‌هایی در رفت و آمد هستند که علاوه بر مسافران مرد و زن و کودک، ده‌ها راس گوسفند و گاو را حمل می‌کنند.
تا ۵ روز پیش، از این مرز ماشینی رفت و آمد نمی‌کرد و تنها مردم یا دام‌ها پیاده عبور می‌کردند. اما از دیروز برای اولین بار رفت و آمد به صورتی عادی مانند مرزهای دیگر جریان پیدا کرد.
ماشین‌ها، ژنراتور، بز و دام، موتور دیزل و محموله‌هایی از سبزیجات و هویج و کلم را حمل می‌کنند. پیام همه این محموله‌ها این بود که محاصره غزه دیگر پایان یافته است.
عامر احمد یکی از فلسطینیان ساکن غزه بعد از عبور از مرز این شهر به مصر به خبرنگاری در نزدیکی‌اش گفت: می‌خواهم کمی پنیر و عسل بخرم. او در حالی‌که مقابل ویترین یک مغازه در منطقه مرزی ایستاده بود به بسته چیپس داخل مغازه اشاره کرد و گفت: نگاه کنید چیپس. من ماه‌هاست که چیپس ندیدم.
در گوشه‌ای دیگر نوجوان فلسطینی در حالی که سرش را از پنجره ماشین در حال عبور از مرز بیرون کرده فریاد می‌زند: پنیر! فریاد او در حقیقت فریاد درخواست پنیر نیست بلکه نوعی اظهار وجود و اعلام این است که اکنون دیگر در غزه کمبودی وجود نخواهد داشت و مردم آنچه را بخواهند به دست می‌آورند.
عامر احمد ۲۴ ساله که ساعتی است از خانه‌اش در غزه خارج شده با موبایل از همسرش می‌پرسد که چه مایحتاج دیگری برای خانه مورد نیاز است تا از مصر بخرد. این اولین بار است که او از غزه خارج شده است.
اکنون دیوارهای غزه فروریخته. این دیوارها چند روز پیش، از طریق انفجار دینامیت از میان برداشته شد. اما این تنها حصار فیزیکی غزه نبود که فروریخت بلکه محاصره شهر در ذهن مردم آن از میان رفته است.
این شهر بعد از ۷ ماه محاصره و تنگنای سخت اقتصادی که اسرائیل آن را ایجاد کرده‌بود، با پیشروی بولدوزرهایی که دیوارهای مرزی این شهر با مصر را تخریب می‌کردند راهی به سوی دنیای بیرون یافت.
اکنون این مسیر مرزی که تا چند روز پیش با دیوارهای ۶ متری فلزی مسدود بود از میان رفته است. این اتفاق از روز جمعه شروع شد و در عصر آن روز وقتی خبر در شهر غزه پیچید که می‌توان با ماشین به مصر رفت، ترافیک سنگینی در مسیر ایجاد شد. نیروهای مسلح حماس در مسیر بر این ترافیک نظارت می‌کردند.
بعضی ماشین‌ها برای برنخوردن به گشتی‌های پلیس مصر مسیر میان‌بر و خاکی را انتخاب می‌کردند. نیروهای پلیس مرزی مصر ابتدا فکر می‌کردند که این روندی موقتی است اما بعد از مدت کوتاهی معلوم شد که این‌طور نیست. به همین دلیل در روز جمعه پلیس ضد شورش مصر تلاش برای مسدود کردن مرز را آغاز نمود، اما این تلاش بی‌فایده بود.
● روزهای سخت
با بسته شدن بازار کار اسرائیل به روی کارگران فلسطینی مردم این شهر روزهای سختی را سپری کردند. حالا باز شدن مرز با مصر و عبور و مرور مردم به این کشور یک شبه نمی‌تواند این شرایط را تغییر دهد.
در دانشگاه الازهر مصر، یکی از استادان علوم سیاسی خطاب به دانشجویان دختر شرایط غزه و تحولات مرز این شهر با مصر را توضیح می‌دهد. او می‌گوید که مشکلات غزه تنها به محاصره اخیر این شهر توسط اسرائیل برنمی‌گردد و محدود نمی‌شود.
به اعتقاد او مشکلات غزه نتیجه الگوی درازمدت و پایدار رفتاری است که زخم‌ها و مشکلات آن فراتر از آن است که یک شبه التیام یابد. آمار و ارقام اقتصادی در غزه نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در این شهر اکنون بالای ۵۵ درصد است و ۸۰ درصد جمعیت این شهر زیر خط فقر اعلام شده بانک جهانی زندگی می‌کنند. اما این بخشی از تاریخ مصیبت‌بار غزه است.
مشکلات این شهر از روزهای « نکبت» ( روزهای جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸) و تأسیس اسرائیل شروع شد. در آن زمان جمعیت ۸۰ هزار نفری شهر غزه با هجوم ۲۰۰ هزار آواره محو شد و در این جمعیت مهاجر ادغام شد.
شهر غزه در جریان جنگ ۶ روزه سال ۱۹۶۷ اشغال شد اما سال‌های اشغال با پیمان اسلو به پایان رسید. این پیمان اما هیچ اشاره‌ای به شهرک نشینان اسرائیلی در این شهر نداشت و این مشکل همچنان باقی ماند. این شهرک‌ها به تصمیم اسرائیل و شخص آریل شارون در سال ۲۰۰۵ برچیده شد اما کنترل اسرائیل همچنان بر غزه باقی ماند.
اسرائیل دوسوم برق غزه را تأمین می‌کند و مسیرهای زمینی ورود و خروج این شهر را هم تحت کنترل داشته و دارد.
بعد از انتخابات سال ۲۰۰۶ فلسطین و پیروزی حماس و در پی آن اعمال فشار غرب و اسرائیل، شهر غزه که هیچ‌گاه شهر ثروتمندی نبود به سرعت در مسیر فروپاشی اقتصادی افتاد.
سرانجام بعد از کشمکش میان فتح و حماس که با مداخله غرب همراه بود، حماس در غزه کنترل اوضاع را به دست گرفت. اسرائیل هم این شهر را شهر متخاصم اعلام کرد و از ۷ ماه پیش آن را تحت محاصره قرار داد. این محاصره در یک ماه گذشته بیشتر هم شد.
این مهاجرت مردم از غزه به مصر که این روزها به سرعت اتفاق می‌افتد مشکلات این شهر و مردم آن را حل نمی‌کند بلکه اگر به درستی این معادله حل نشود، مشکلات این شهر و مردم آن بحرانی‌تر هم می‌شود.
در حالی‌که ده‌ها هزار نفر از مردم شهر غزه برای رفتن به مصر به جنوب این شهر می‌روند، معدود بازرگانانی که در این شهر باقی مانده‌اند شاهد فرار سرمایه‌ای هستند که در شرایط عادی باید در داخل غزه هزینه شود اما اکنون به مصر می‌رود.
چند روزی است که بازارهای از رونق افتاده این شهر دیگر همان چند مشتری گذشته را هم ندارند. مصر نمی‌تواند جایگزین بازار کار اسرائیل برای کارگران فلسطینی شود. حسنی مبارک تحت فشار افکار عمومی اعراب مجبور شد مرز با غزه را باز بگذارد.
اما او که سال‌هاست با اخوان المسلمین مشکل داشته نمی‌تواند با شاخه دیگر این جنبش در غزه یعنی حماس هم کنار بیاید.
اکنون غزه منطقه بحران‌زده اقتصادی است که اگر چه به سوخت و مواد غذایی و سیگار دسترسی دارد اما همچنان در انتظار آینده‌ای نامعلوم است.

ترجمه نیلوفر قدیری

منبع : روزنامه همشهری