نگاهی به فیلم «پنهان»

▪ نویسنده و کارگردان؛ بیتر هانکه
▪ بازیگران: آن لوران؛ ژولیت بینوش، ژرژ لوران؛ دانیل اوتووی
▪ محصولی از کمپانی سونی
▪ مدت فیلم؛ ۱۲۱ دقیقه
«پنهان» فیلمی است که جوایز معتبرترین جشنواره های خارجی را در سال ۲۰۰۵ کسب کرد و به عنوان بهترین فیلم اروپایی سال در جشنواره کن نیز برگزیده شد. این فیلم که دو بازیگر برجسته اروپایی یعنی دانیل اوتووی و ژولیت بینوش را به عنوان دو شخصیت اصلی همراه دارد، موفقیت اش را مدیون حضور کارگردان خاصی چون «میشاییل هانکه» است. هانکه کارگردان اتریشی ساکن پاریس کارگردانی متفاوت با نگاهی خاص است.
او که چند سال پیش با فیلم درخشان «معلم پیانو» توجه جهان را معطوف خود ساخته بود، «پنهان» را بهترین فیلم اش می داند و می گوید هر آدمی لحظه هایی مخفی در زندگی اش دارد؛ لحظه هایی که دلش نمی خواهد کس دیگری از آنها خبر داشته باشد، زیرا ممکن است منظورش را نفهمد و سرزنش اش کند. در چنین لحظاتی انسان احساس می کند گناهکار است، هم می خواهد این حس را با دیگری در میان بگذارد و هم می ترسد.
او برگرفته از همین احساس به سراغ فیلم پنهان رفت، فیلمی که فیلمنامه اش را نیز خودش نوشته و مقوله پناهندگی و رفتار انسان های متمدن با این مقوله را دستمایه آن قرار داده است.
ریشه ماجرا به حضور الجزایری های پناهنده در فرانسه باز می گردد، چرا که زندگی فرانسوی ها و الجزایری ها به دلیل سال ها استعمار با هم درآمیخته است و الجزایری ها حضوری پررنگ و هر چند دردناک را در فرانسه تجربه کرده اند. ایده فیلم با تماشای مستندی درباره مشکلات این مهاجران در دهه ۶۰ به ذهن کارگردان خطور کرد. خودش در این باره گفته است، نمی توانستم باور کنم در کشوری آزاد و لیبرال مثل فرانسه این وقایع و اتفاقات برای انسان ها رقم بخورد و عجیب تر اینکه فرانسه این مسائل را برای مدت ۴۰ سال مخفی نگاه داشت.
هانکه نیز مثل دولت فرانسه از پس غباری ۴۰ساله، داستانش را روایت می کند و دردی را که دهه ها در وجود بچه ای الجزایری که حالا مردی شده، پنهان بوده عیان می سازد. او برای این روایت به سراغ خانواده ای روشنفکر و فرهنگی رفته است؛ یک زوج با فرهنگ که در کار نشر و معرفی کتاب هستند و مرد خانواده یعنی ژرژ کارش را گسترش داده و با حضور در برنامه ای تلویزیونی به معرفی کتاب ها و نویسندگان آنها می پردازد. او که کاملا آرام به نظر می رسد و از اعتماد به نفس فراوانی برخوردار است از حضورش به عنوان یک چهره تلویزیونی لذت می برد و درست زمانی که موفقیت بیش از هر زمان دیگر برایش لذت بخش است با مشکلی مواجه می شود که ریشه در گذشته های دور دارد و او آن را سال ها در نهانخانه ذهنش بایگانی کرده بود.
او حالا باید با حقیقت روبه رو شود و واقعیت را برای همسرش نیز روشن کند و دلیل این امر نه به دلیل صداقت او با خود یا همسرش که به دلیل فیلم های ویدئویی است که یک ناشناس در برابر منزل او می گذارد. این ناشناس که بعدها مشخص می شود فرزند خدمتکار الجزایری است که سال ها پیش در خانه پدری ژرژ کار می کرده، در حقیقت نماد همان مهاجران ستمدیده ای است که سال ها در کشور فرانسه زندگی کرده اند و این بار یک خانواده متوسط که سال ها ادعای همدردی با این مهاجران را داشته، خود به عنوان ستمگر معرفی می شود.
«پنهان» که سال گذشته و چند هفته پیش از آشوب های ماه نوامبر فرانسه در این کشور به نمایش درآمد، انگار به نوعی پیشگوی این تظاهرات بود، تظاهراتی که به عنوان بزرگ ترین آشوب های ۳۰سال گذشته فرانسه حضوری خشن و طولانی در جامعه یافت و عوارض و عواقب آن، یکی دو هفته پیش و در سالگرد ماجرا، بار دیگر دامنگیر دولت این کشور شد.
هانکه در «پنهان» روی دو مسئله تاکید می کند؛ اول تلویزیون چرا که ژرژ در تلویزیون کار می کند و از این طریق به چهره ای مطرح بدل شده و دوم خشونت که مهمترین پیامی است که کارگردان درصدد انتقال آن به مخاطب بوده است. او این خشونت را برخاسته از ترسی می داند که ژرژ از گذشته خود دارد و آن را سال ها پنهان ساخته است.
● اوتووی؛ رازهایی که درون او پنهان است
دانیل اوتووی یکی از محبوب ترین بازیگران امروز سینمای فرانسه در فیلم پنهان در نقش اول، ایفاگر شخصیت ژرژ است. او که با بازی های درخشانش به ویژه در فیلم هایی مثل «روز هشتم» و «شماره ۳۶» یکی از چهره های شناخته شده در میان سینمادوستان ایرانی است، ازنظر بازیگری به عنوان یکی از نماینده های شاخص بازیگری اروپایی شناخته شده است؛ شخصیتی انعطاف پذیر و بدون اغراق که حسی از آزادی را همیشه همراه خود دارد.
او می گوید سینما هنری است که بیش از آنچه فکرش را بکنید تاثیرگذار است و شناخت مردم از یک بازیگر خاص موجب می شود تا او هنگام اجرای یک نقش افراط نکند و از حد خودش فراتر نرود. اوتووی که از ترس، کمبود تجربه و اعتمادبه نفس به عنوان بزرگترین مشکلات بازیگری یاد می کند می گوید وقتی من جوان بودم رقابت میان بازیگران جوان به شدت در جریان بود اما این رقابت ها خیلی سالم بود.
اوتووی که کیفیت غریب بازی هایش همیشه از رازی پنهان در وجودش خبر می دهد بی شک بهترین انتخاب برای ایفای نقش ژرژ بود. اصلا هانکه گفته است که فیلمنامه را بر مبنای وجود اتووی و حضور او در فیلم نوشته است و به نظر می رسد که اوتووی نیز به بهترین شکل ممکن حقایقی را که ژرژ درونش پنهان ساخته، عیان کرده است.
● ژولیت بینوش؛ یک بازیگر واقعی
ژولیت بینوش، ستاره فرانسوی یکی از برترین های سینمای معاصر است. این زن هوشمند فرانسوی در مقابل ستارگان هالیوودی با توانایی ها و هوش بازیگری اش به راحتی به سینمای معاصر غنای ویژه ای بخشیده و حساسیت و سکوت را به دور از خودنمایی و اجراهای پرهیجان در قالب نقش هایی که آفریده، روی پرده آورده است.
ژولیت بینوش را به درستی می توان تداوم سیر منطقی بازیگران توانایی چون کاترین دونو دانست که از دهه ۶۰میلادی شروع به کار کردند و همه توانایی شان را برای نمایش مجموعه ای از احساسات متناقض با کمترین حرکات و تنها از طریق انعکاس آن در چهره بیان کردند و البته باید اذعان داشت که تمام این توانایی ها در پاسخ به نیاز کارگردانان بزرگ اروپایی از ژان لوک گدار تا فرانسوا تروفو و پولانسکی و فلینی و... چهره نمود. و هنر ژولیت بینوش در این میان این است که او با وقار و آرامش تمام، همه حس موجود را از اعماق نگاه و در نهایت حسی که در چهره اش منعکس می شود به تماشاگر منتقل می کند.
همین یکی دو هفته پیش که شاهد بازیگری او در فیلم «اسرار کلمات» بودیم نیز به وضوح این شیوه بازیگری او در نهایت آرامش همه آنچه را باید می گفت، بیان داشت؛ مادری خسته، در خود فرو رفته و گریزان از دروغ های زندگی ... بینوش در فیلم پنهان نیز به همین شیوه دلبستگی های یک زن روشنفکر را بدون اغراق در نمایش و پناه بردن به انقلاب های روانی تصویر کرده و موفق شده است تا پریشانی زن معاصر را که در وجودش جا گرفته و به بخشی از دلایل وقار و آرامش او بدل شده است، ادا کند.
او که به نسبت سال های قبل کم کارتر شده این امر را کاملا عمدی می داند و معتقد است به رغم اینکه ممکن است خیلی ها او را فراموش کنند ترجیح می دهد تا هر دو سه سال در فیلمی به یادماندنی بازی کند تا اینکه هر سال در هفت هشت فیلم معمولی ظاهر شود. شاید به همین دلیل است که بین فیلم «پنهان» با فیلم قبلی بینوش سه سال وقفه افتاده است. بینوش درباره حضورش در فیلم پنهان می گوید بازی در پنهان را به سه دلیل پذیرفته است؛ اول به خاطر هانکه، دوم به خاطر فیلمنامه هانکه و سوم به خاطر حضور دانیل اوتووی که در فیلم نقش همسر او را ایفا می کند.
او در این فیلم نقش زنی را بازی می کند که همیشه در حال حمله است؛ وقتی راه می رود، حرف می زند و حتی زمانی که هیچ نمی گوید. او می خواهد حقیقت را بفهمد و راز دروغ های نگفته همسرش را دریابد و می داند که لحظه ای غفلت به قیمت از دست رفتن پاره ای از حقیقت تمام می شود. پس شش دانگ حواسش را جمع می کند و حتی ثانیه ای را از دست نمی دهد.

منبع : روزنامه کارگزاران