تلویزیون، خودش را اصلاح کند

در حالی که مصرف انواع فرآورده‌های غذایی آماده و نیمه‌آماده رو به افزایش گذاشته، متخصصان تغذیه هشدار می‌دهند که افراط در مصرف این غذاها با عواقب خطرناکی همراه است. برخی از این فرآورده‌ها تا ۲ درصد وزن‌شان از نمک لبریز است و این در حالی است که توصیه می‌شود بزرگسالان به‌طور میانگین، تنها ۹ گرم در روز نمک مصرف کنند. ضمن این که مصرف بی‌رویه برخی از این غذاهای آماده به دلیل وفور مواد نگه‌دارنده موجب تولید رادیکال‌های آزاد شده و خطر بروز بعضی بیماری‌ها (مثل آلزایمر) را افزایش می‌دهند...
این، نقطه شروع گفتگوی ما با دکتر سیدضیا‌الدین مظهری، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، بود؛ و اما بعد:
▪ از نظر شما اصلا چه لزومی دارد که غذاهای آماده و نیمه آماده تولید شوند؟
ـ این نوع فرآورده‌ها در مواقع بحران از قبیل جنگ‌ها، درگیری‌ها و حوادث غیرمترقبه مثل سیل و زلزله یک منبع ارزشمند برای تامین نیازهای زیستی افراد محسوب می‌شوند ولی در غیر این صورت ضرورتی برای مصرف‌شان وجود ندارد.
▪ اصولا آیا غذاهای فرآوری شده و آماده از نظر ارزش غذایی با غذاهای سنتی و خانگی برابرند؟
ـ اگر استفاده از این مواد غذایی آماده و نیمه‌آماده دایمی شده و جایگزین غذاهای تازه و سنتی خانواده‌ها شود، اصلا خوب نیست چون غذاهای تازه و خانگی از لحاظ ترکیب و محتوا بسیار باارزش‌ترند. مثلا با مقایسه رب‌گوجه فرنگی با گوجه‌فرنگی تازه می‌توان به این تفاوت‌ها رسید. نیفزودن مواد نگه‌دارنده، انواع طعم‌دهنده‌ها و نمک در مواد غذایی تازه و خانگی جزو امتیازات این نوع غذاها نسبت به غذاهای آماده و فست‌فودها است و جالب‌تر اینکه مواد غذایی تازه و طبیعی به ذایقه افراد نزدیک‌ترند. بنابراین در مقایسه با غذاهای آماده و فرآوری‌شده، غذاهای تازه و خانگی ارجح‌ هستند. اما نمی‌توان از کالری تامین شده توسط غذای آماده در مواقع ضروری و برای مقابله با تنش‌های حاصل از حوادث غیرمترقبه چشم‌پوشی کرد.
▪ رابطه چاقی را با مصرف غذاهای آماده چگونه توجیه می‌کنید؟
ـ این به مقدار مصرف این جور غذاها بستگی دارد. به‌طور کلی، اگر کسب و مصرف انرژی نزدیک به هم و در تعادل باشد، نتیجه‌اش اندامی متناسب و وزنی متعادل است ولی اگر عدم تعادل اتفاق بیفتد معمولا با چاقی و اضافه وزن رو به رو خواهیم شد. همان‌طور که گفتم مساله کالری شبیه سرمایه است که اگر در‌آمد بیش از خرج باشد، پس انداز افزایش می‌یابد و برعکس. در مورد کالری هم اگر مصرف ما کمتر از کسب آن باشد، سرمایه به صورت انرژی و در قالب بافت‌های چربی انباشته می‌شود و از لحاظ این قاعده کلی تفاوتی بین غذاهای تازه و فرآوری شده وجود ندارد.
▪ مخاطرات حاصل از عادت به خوردن این نوع غذاها چیست؟
ـ غذاهای تازه و خانگی حاوی ویتامین‌هایی هستند که در جریان تولید مواد غذایی فراوری شده و در شرایط حرارتی و فشار اعمال شده از بین می‌روند، یعنی یک کنسرو نمی‌تواند ویتامین‌ C لازم را به شکل کافی و مناسب برای بدن تامین کند. گاهی آلودگی‌های احتمالی در خطوط تولید نیز ایمنی و سلامت این محصولات را تهدید می‌کنند حتی برخی آلودگی‌های میکروبی در شرایط فاقد هوا و اکسیژن در برخی غذاهای کنسروی و نیمه‌آماده فعال شده و موجب بیماری‌ها و مسمومیت‌هایی نظیر بوتولیسم می‌شوند. به علاوه فرآورده‌های گوشتی از جمله سوسیس، کالباس و همبرگر برخی افراد مستعد را در معرض آلرژی‌های مختلف قرار می‌دهند. همین‌جا یادآور می‌شوم که گرایش به غذاهای آماده فست‌فودی یا ساندویچی مثل انواع کباب‌های لقمه، همبرگر، ناگت‌مرغ و گوشت، کنتاکی و... با افزایش میزان مصرف چربی اشباع شده همراه خواهند بود. با توجه به طبخ اکثر این مواد غذایی فست‌فودی در روغن‌های مانده و جوشیده و عمدتا با ترانس بالا می‌توان انتظار افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی در خانواده‌هایی با عادات غذایی آکنده از این نوع محصولات را داشت.
▪ عادت به خوردن این نوع غذاها برای کودکان خطرناک‌تر است؟
ـ بله؛ البته مصرف غذاهای فرآوری شده و آماده برای کودکان به کلی منع نشده است و در صورت تولید این محصولات در شرایط کاملا استاندارد و تحت کنترل، مصرف تفننی آنها برای کودک مضر نیست. اما در هر صورت، مساله تغذیه مهم‌ترین عامل در رشد و تکامل کودک است و کودکان در این مقطع سنی قطعا به غذاهای طبیعی‌تر و غنی‌تری نیازمندند و مصرف غذاهای فست‌فودی یا فرآوری شده و نوشابه‌های گازدار نمی‌تواند تامین‌کننده نیازهای آنان باشد.
▪ چگونه می‌توان برای اصلاح این عادات غذایی غلط قدمی برداشت؟
ـ مساله فرهنگ‌سازی مهم‌ترین مورد است. توجهی که به واسطه دانشگاهیان و رسانه‌ها در این خصوص جلب می‌شود، اگر بر مبنای اصول صحیح باشد و اگر آنها اطلاعات مهم و کلیدی را در اختیار خانواده‌ها بگذارند، موفقیت بیشتر خواهد بود. اگرچه اطلاع‌رسانی‌های ما بیشتر توسط رسانه‌های نوشتاری است اما از آنجا که این نوع رسانه‌ها با محدودیت‌هایی رو به رو هستند، به نظرم رسانه‌های دیداری باید بیشتر در این زمینه فعالیت کنند و تلویزیون باید این نقص خودش را اصلاح کند.
البته می‌دانم که تلویزیون و سایر رسانه‌ها گاهی تحت فشارهای مالی به تبلیغ‌هایی روی می‌آورند که با استانداردهای سلامت عمومی فاصله دارد؛ مثلا در آگهی‌های بازرگانی تلویزیون، ما انواع چیپس و پفک را در خلال برنامه‌های تلویزیونی می‌بینیم؛ در حالی که هزینه‌های مادی و معنوی لازم برای درمان بیماری‌های ناشی از عادات غذایی غلط، بسیار بالاست.

دکتر حامد حیدری‌والا

منبع : روزنامه سلامت