عطاری یا داروخانه؟

داستان درمان كه روزی فقط حكیم‌باشی‌ها و شكسته‌بندها و عطارها روایتشان می‌كردند، امروز آن‌قدر گسترش پیدا كرده كه باید بین روش‌های متعدد درمان یكی را انتخاب كنی. طب مدرن با داروهای شیمیایی آرام‌بخش، طب سنتی با جوشانده‌ها و دم‌كردنی‌هایش، موسیقی درمانی، هومیوپاتی و... خلاصه در میان این همه روش درمانی كه هر از گاهی هم هریك پنبه دیگری را می‌زند، انتخاب بر عهده شماست. در میان تمام این طبیب‌ها و جراح‌ها و متخصص‌ها، طب خانگی و تجویزهای گاه و بیگاه مادربزرگ، خاله و عمه هم جای خودش را دارد و نمی‌توان حاصل تجربه آنها را نیز نادیده گرفت. نشاسته دوای سرفه است و عرق نعناع معالج نفخ‌های عذاب‌آور معده...
اما همیشه اوضاع مطابق میل‌ و نظر مادربزرگ‌ها پیش نمی‌رود. خیلی وقت‌ها یك تجویز نابه‌جا یا زیاده‌روی در مصرف یــك گـیاه به ظــاهر بی‌ضرر جان انسانی را به خطر می‌اندازد. یك‌گـــیاه‌شــناس در ایــــن‌باره مـی‌گوید: «بســیاری به تصور اینكه گیاهان دارویی اگـــر منفعتی نداشته باشند حداقل خالی از ضرر هستند با خیال راحت این گیاهان را از عطاری‌ها می‌خرند و استفاده می‌كنند، در حالی كه این باور صددرصد غلط است.»
غلامحسین میرزازاده كه تخصص خود را در زمینه كبد، صفرا و گیاهان دارویی گرفته است، در ادامه می‌گوید:«براساس تحقیقات علمی مشخص شده گیاهان دارویی دارای اثرات مثبت و منفی هستند و مصرف بسیاری از گیاهان كه ما گمان می‌كنیم بی‌ضررند، عوارض جانبی دارد. حتی برخی از گیاهان سمی بوده و باعث سقط جنین، مسمومیت‌های شدید و گاه مرگ می‌شوند. گیاهان دارای تركیبات شیمیایی هستند كه در استفاده از آنها باید به مقدار مصرفی توجه شود. یكی از معروف‌ترین و مر‌گ‌آورترین این گیاهان معروف‌به«شوكران» است.»
● «به‌دانه» یا اسپكترانت؟
نظر شما چیست؟ بعد از چند روز سرفه و برای رهایی از گلو درد سراغ «به‌دانه» می‌روید یا شربت اسپكترانت؟
از حق نگذریم سركشیدن شربت اسپكترانت خیلی راحت‌تر و سریع‌تر از خیساندن به‌دانه است. قدیمی‌ترها شاید با «به‌دانه» موافق‌تر باشندو جوان‌ترها شربت اسپكترانت را ترجیح دهند.
دكتر غلامحسین میرزازاده می‌گوید: «گیاه و آنچه مستقیم از طبیعت به ما ارزانی می‌شود، اگر درست استفاده شود، كم‌خطرتر از ساخته‌های شیمیایی ما انسان‌هاست. ساخته‌هایی كه در كنار اثر سریع و گاه آنی خود دارای عوارض جانبی بیشتری هستند.»
حاج‌عبدالكریم رضاییان، از عطاران قدیمی است و داروهای گیاهی را خوشایند‌تر نمونه‌های شیمیایی آن می‌داند. او می‌گوید:«از آثار این داروها با داروهای شیمیای متفاوت است. چون داروهای شیمیایی با انواع مخدرهایش بیشتر درد را تسكین می‌دهد و آن را مخفی می‌كند. در حالی كه داروهای گیاهی در درازمدت بیماری را ریشه‌كن می‌كنند و یك دارو چندین مرض را مداوا می‌كند.»خیلی از ما فكر می‌كنیم طبیب‌های قدیمی یا حتی عطاری‌های خودمان فقط براساس آموخته‌های نسل‌درنسل از پدرانشان و با مطالعه كتاب‌های كهن به طبابت می‌پردازند. در حالی كه عبدالكریم رضاییان با قاطعیت این نظر را نفی می‌كند و می‌گوید: «حداقل در مورد من چنین چیزی صدق نمی‌كند. عقاید گذشتگان با ما فرق دارد و ما نمی‌توانیم به‌طور كامل براساس نظرهای آنها به معالجه بیماران بپردازیم. درست مانند یك انبار پر از اسلحه‌های خوب اما بی‌فشنگ! ما باید براساس آنچه امروز در دسترس داریم، طبابت كنیم. این طب مربوط به آگاهی فرد از خودش است و طبیب باید با توجه به مزاج بیمار، شرایط روحی و فیزیكی و شرایط محل زندگی و آب و هوا و... دارو تجویز كند. یك دارو برای همه سازگار نیست.»
در این دنیای پر از آرا و نظرهای مختلف در طب هم نظرها فرق می‌كند و گاه این نظرها در مقابل یكدیگر قرار می‌گیرند، هر كدام از این عقاید دارای طرفدارانی است كه همه آنها برای عقیده خود اصول و دلایلی دارند. در حالی كه عطارها معتقدند بیماری‌های مختلف با داروهای گیاهی و طب سنتی قابل درمان هستند. گروهی با شدت این نظر را رد می‌كنند و می‌گویند: «طب سنتی و گیاه دارویی از مداوای بسیاری از امراض عاجز است. چون در تشخیص صحیح بیماری‌های تخصصی باید از آزمایش‌ها و عكسبرداری‌های دقیق استفاده شود و فقط براساس گفته‌ها و ظاهر بیمار نمی‌توان قضاوت كرد.دكتر میرزازاده برخلاف حاج‌آقا رضاییان معتقد است: «عطارها هرگز نمی‌توانند صددرصد همه بیماری‌ها را مداوا كنند و باید در كنار تجربه، تحصیلات دانشگاهی هم داشته باشند تا بتوانند با به‌كارگیری علم و تجربه مفیدتر باشند.»
اوضمن بهتر دانستن طب‌هایی با ریشه گیاهی ادامه می‌دهد: هومیوپاتی و مدیتیشن از جمله روش‌های درمان قابل اعتمادی هستند كه با تكیه بر گیاهان، با داشتن اثرات سوء كمتر به مداوای بیماران می‌پردازند. اما... همیشه هر جا اما می‌آید. انگار پتكی است كه تمام ساخته‌های ذهنی آدم را تخریب می‌كند. با این حال از آن گریزی نیست. چون ما در عصری زندگی می‌كنیم كه عقاید و نظرها و آرای مختلف با «اما» در مقابل هم قرار می‌گیرند و یكدیگر را نقض می‌كنند. ما هم مجبوریم از قول دیگران بگوییم اما انتخاب تمام این روش‌ها شاید خالی از خطر هم نباشد و گناه آن به گردن افراد سودجو و ناآگاهی است كه بدون پروا به رغم داشتن اطلاعات ناكافی از این علوم، به تجویز این داروها و گیاهان می‌پردازند. اما عبدالكریم رضاییان یكی از مخالفان سرسخت این عقیده است و ادعا می‌كند هر بیماری به‌جز نقص عضو به وسیله طب سنتی قابل درمان است حتی بیماری‌های خاص و لاعلاج و بیماری‌های روحی.
● چند می‌خری؟
پول همیشه شیرین است. این جا كارهایی وجود دارد كه برای اجناس آن همین قیمت‌های ناثابت هم وجود ندارد و به‌راحتی می‌توان اجناس را به قیمت و میزان دلخواه فروخت. این حرفه‌ها وسوسه‌برانگیزند. عطاری یكی از كارهایی است كه قیمت كالاهایش مشخص نیست و به میزان زیادی بسته به انصاف فروشنده دارد. به عقیده عطارهای قدیمی، نبود یك نرخ ثابت و نظارت كافی روی قیمت‌های گیاهان دارویی باعث افزایش عطاری‌ها شده. آن هم عطاری‌هایی كه بدون داشتن آگاهی لازم از این كار و شناخت درست گیاهان و امراض، اقدام به فروش گیاهان دارویی و گاه تجویز آنها می‌كنند. عبدالكریم رضاییان كه از كودكی به عطاری مشغول بوده است، می‌گوید: «یك طبیب قبل از هر چیز باید به كارش اعتقاد داشته و هدفش شفای بیماران باشد و كسی كه فقط به دنبال كسب درآمد است، هرگز تجویزش مؤثر نخواهدبود. عطاری از قدیم بیشتر یك حرفه خانوادگی بوده و دارای اسرار و رازهایی است كه اهل فن فقط به شاگردهای امین خود آموزش می‌دادند تا افراد سودجو نتوانند سوءاستفاده كنند.»

منبع : روزنامه تهران امروز