از رومئو و ژولیت تا غلتشن ها

شاید بتوان «سرگرمی» و «طنز» را دو وجه مغفول مانده تئاتر امروز ایران دانست.
از دیرباز که تئاتر «هنر خواص» و «هنر روشنفکرها» و «هنر اپوزیسیون» و چیزهایی از این دست نامیده می شد، مشخص بود که این هنر تاثیرگذار و زنده کمتربه سراغ وجه «سرگرمی و تفریح» در هنر برای عوام خواهد رفت اما هر چه به روزگار امروز نزدیک تر شدیم، این مساله تعدیل شد تا جایی که امروزه «تئاتر طنز» کاملا شناخته شده است اما وجه «سرگرمی» تئاتر هنوز جای کار دارد.
«مجلس نقالی رومئو و ژولیت» و «غلتشن ها» دو نمونه از تئاتر امروز هستند که با وجه سرگرمی و طنز توانستند و باز هم می توانند علا قمندان جدیدی برای هنر تئاتر به وجود آورند.
در یک نگاه کلی، «مجلس نقالی رومئو و ژولیت» با کارگردانی حسین جمالی و بازی سازی مجید رحمتی در پله ای بالا تر از «غلتشن ها» ارزیابی می شود.
«رومئو و ژولیت» نخستین نمایشنامه تراژیک شکسپیر است و از جمله نمایشنامه های عاشقانه که همچنان مورد توجه اهالی تئاتر قرار می گیرد. این نمایش کم نظیر با تلفیق «شاهنامه» و «نمایشنامه رومئو و ژولیت»، وجه جدیدی از خلا قیت و نوآوری را رقم زده است و به آنانی تقدیم شده که شاهنامه فردوسی بزرگ را در خانه هایشان پاس دارند.
اگر بپذیریم که تمام درام های عاشقانه، بیننده را با این پرسش کلیدی مواجه می سازند که «عشق چیست؟»، «مجلس نقالی رومئو و ژولیت» هم در عین وجهسرگرمی و طنز تئاتر، این پرسش را مجددا پیش روی مخاطبان خود قرار می دهد تا با تامل در آن، رنگ و بوی جدیدی به زندگی خود ببخشند.
«مجلس نقالی رومئو و ژولیت» با ریتمی مناسب و بازی درخشان مجید رحمتی بی گمان ثابت کرد که نگاه درست و خلا قانه حتی به آثار و شاهکارهای قرن ها پیش، می تواند اثری در خور تامل خلق کند و حتی آن را با نمادهای ایرانی هم درهم آمیزد تا تماشاگر در عین حال که نیم نگاهی به نمایشنامه دارد، خود را نیز در آن جست وجو کند.
متاسفانه اجرای عمومی «نمایشنامه تلفیقی فردوسی و شکسپیر» با نام «مجلس نقالی رومئو و ژولیت» به پایان رسیده است اما مشاهده بخش هایی از آن به همراه مصاحبه با عوامل نمایش در سایت شبکه خبر به آدرس ir.irinn.www قابل دسترسی است و به دیدنش می ارزد.
اما «غلتشن ها» با این که نمایشی طولا نی است و ریتم آن نیز گاهی افت می کند، اما آن نیز مورد استقبال خوب مخاطبان و علا قمندان تئاتر قرار گرفته است.
«غلتشن ها» (Boors)، چهار بازرگان محافظه کار و نسبتا مذهبی ونیز ایتالیا و متعلق به طبقه سنتی این شهر بوده اند. مقابله آنان با موج جدید پوچ گرایی در ونیز مورد توجه «کارلو گولدونی» درام نویس مشهور ایتالیایی قرار گرفت و نمایشنامه اثر نوشته شد.
باید گفت «گولدونی» یکی از پایه گذاران نمایش سنتی «کمدیا دلا رته» بوده است که می توان گفت معادل نمایش «تخته حوض» در ایران است.
«غلتشن ها» اولین بار در فوریه ۱۷۶۰ میلا دی در تئاتر سن لوکا ونیز اجرا شده است و نمایشنامه آن درست مثل «رومئو و ژولیت» شکسپیر همچنان مورد توجه علاقمندان تئاتر است.
به هر حال اگر در نمایشنامه های «تخته حوضی»، «سیاه» شخصیت اصلی است، در «غلتشن ها» هم شخصیت «لئوناردو» با بازی درخشان و کم نظیر علی سرابی و همراهی خوب هدایت هاشمی در نقش «سیمون»، نماینده همان شخصیت «سیاه» است.
می توان گفت «غلتشن ها» همزمان با ورود تماشاگران به تالار سایه مجموعه تئاتر شهر آغاز می شود و فضای شاد آن از همان ابتدا آغاز می شود و با تمهید درست در فاصله گذاری به شکل «پرده اول»، «پرده دوم» و... ادامه می یابد.
اگرچه به گفته حمید پورآذری، کارگردان آن، اجرای کامل نمایشنامه «غلتشن ها» ۳ ساعت وقت می خواست اما همین نمایش ۹۰ دقیقه ای اجرا شده هم به نظر می رسد طولانی است و می توان بخش هایی از آن را حذف کرد.
«غلتشن ها» با حذف پشت صحنه و طراحی صحنه ساده خود به همراه طراحی خوب لباس، فضایی خودمانی و شاد می آفریند و اگرچه موضوعاتی نظیر «زندگی زنان در یک جامعه مردسالار» دیگر موضوعاتی نیست که بتواند علاقمندان را جذب خود کند، اما با هدایت خوب کارگردان و بازی خوب بازیگران، همین اثر ۹۰ دقیقه ای هم قابل تامل است و در پس زمینه خود به مشکلات اجتماعی هم توجه دارد، اگرچه گاهی در وجه طنز خود دچار زیاده روی می شود و طنز را با لودگی اشتباه می گیرد.
گولدونی در جایی گفته است که «تحول در جامعه باید توسط زنان ایجاد شود»، این جمله احتمالا جمله کلیدی «غلتشن ها» هم باشد و نباید آن را فراموش کرد.

نویسنده : حسن حائری

منبع : روزنامه مردم سالاری