دوشنبه, ۸ بهمن, ۱۴۰۳ / 27 January, 2025
مجله ویستا
سرنوشت دیکتاتور
● مروری بر زندگی صدام جنایتكار عراق
سرانجام دیكتاتورهای جهان ، همواره با ذهنیات آنان همخوانی ندارد و پایان خوش انتزاعی حیاتشان . در عالم واقع رنگ می بازد . صدام حسین دیكتاتوری است كه پس از دهها جلسه دادگاه , تنها برای بخشی از اعمال جنایتكارانه خود به طناب دار سپرده خواهد شد . رئیس جمهور مخلوع عراق فراموش كرده بود كه مقصد هر سیر صعودی ، تنزلی است كه برای دیكتاتورها ، تنها با تلخی همراه است . حال برای آشنایی با گذشته صدام حسین ، نگاهی به زندگی او می اندازیم .
صدام حسین ۶۶ سال پیش یعنی آوریل ۱۹۳۷ در شمال غربی عراق یعنی شهر تكریت چشم به جهان گشود . برخی معتقدند تكریت تنها یك سابقه پرافتخار دارد ، نه به واسطه تولد صدام در آن ، چرا كه امروز حتی تكریت از چشم گشودن صدام در این شهر ، شرمگین است . در شهر تكریت كسی به دنیا آمده است كه شاید تاریخ عراق به او ببالد ؛ صلاح الدین ایوبی سال ۱۱۳۸ در این شهر به دنیا آمده است . ایوبی ، سرداری گمنام و كردتبار بعدها سلطان مصر شد و بیت المقدس ، قبله اول مسلمان را از دست مسیحیان رهایی داد . این گونه است كه تكریت دو مرد شهیر به خود دیده است ، صدام حسین و صلاح الدین ایوبی را كه اولی دیكتاتور با كارنامه ای مشحون از جنایت های انسانی و دومی سردار رهایی بخش بوده است .
صدام حسین در روستای فقیری به نام عوجه به دنیا آمد ؛ در خانواده ای كه گفته می شود با خشونتی بدوی زندگی می كرده اند و تعصب قبیله ای تا اندرونی خانه ها نفوذ داشت . پدر صدام پیش از به دنیا آمدن وی ، كشته یا به نحوی ناپدید شده بود . در چنین شرایطی مادر صدام مجددا ازدواج كرد و سرنوشت صدام تا ۱۰ سالگی به دست ناپدری خشن و پدربزرگ نامهربانش افتاد .
دایی صدام نزدیك ترین راه به سوی قدرت و سلطه جویی را تنها مبارزه سیاسی می دانست و صدام نیز وارد عرصه مبارزه سیاسی شد .
در همین ایام ، « حزب بعث سوسیالیست عرب » بیش از هر جریان دیگری ایده ناسیونالیسم عرب را در عراق نمایندگی می كرد . صدام هنوز به مرز ۲۰ سالگی نرسیده بود كه به این حزب پیوست . گرایش حزب به كاربرد زور در تحقق اهداف سیاسی ، با طبع خشونت طلب صدام همخوانی داشت . صدام برای حزب اعلامیه پخش می كرد و با مخالفان راست و چپ گلاویز می شد . حزب خانه واقعی او شد چرا كه فقط آنجا مزه پیروزی را می چشید . صدام كمترین علاقه ای به درس و مشق نداشت ، اما تیزهوشی او زبانزد همگان بود . بیشتر وقت او در كوچه و خیابان به شیطنت و شرارت می گذشت . در این دوران ، عراق كانون ناآرامی های اجتماعی و تلاطمات سیاسی بود . نارضایتی از نظام حكومتی تمام لایه های اجتماعی را فرا گرفته بود . ۴۰ سال قدرت خودكامه دربار هاشمی خشم و نفرت مردم را برانگیخته بود .
كردها برای دستیابی به خودمختاری بارها سركوب شده بودند . شیعیان كه اكثریت جامعه را تشكیل می دادند ، حاكمیت را نماینده اقلیت سنی می دانستند ، چپگرایان تنها راه رهایی عراق را یك انقلاب قهرآمیز می دانستند و ملی گرایان نیز دربار هاشمی را میراث خوار استعمار انگلیس می دانستند . كودتای نظامی جمال عبدالناصر در مصر نیروی تازه ای به انقلابیون عراق بخشید و بر این اساس تمام لایه های جامعه عراق ، شور زیادی برای مبارزه سیاسی به دست آوردند .
صدام پس از پیوستن به حزب بعث عراق در سوءقصد به جان ژنرال قاسم ، حاكم نظامی وقت عراق شركت كرد ، اما این سوءقصد ناكام ماند . در كشوری كه سیاست همواره یك بازی خشونت بار بود ، استعداد صدام در این زمینه بسرعت امكان صعود او را به راس هرم قدرت فراهم كرد . وی سال ۱۹۵۹ مجبور شد عراق را به مقصد قاهره ترك كند و ۴ سال از زندگی خود را در تبعید به سر برد . زمانی كه حزب بعث در سال ۱۹۶۸ زمام قدرت را به دست گرفت ، او به عنوان مرد شماره ۲ پس از ژنرال احمد حسن البكر سر برآورد ؛ اما صدام كه اعمال كننده اصلی قدرت در پشت پرده بود ، سال ۱۹۷۹ حسن البكر را از قدرت كنار زد و حكومتی بر مبنای رعب و وحشت بنا نهاد .
● جنگ با ایران
صدام حسین كه خود را قهرمان اعراب می دانست ، ارتش خود را به سوی همسایه غربی خود یعنی ایران گسیل داشت تا سرزمین ایران را در گذار از طاغوت به اسلام تحت اختیار خود قرار دهد .
جنگ صدام علیه ایران كه ۸ سال به طول انجامید ، جان صدها نفر را گرفت . امریكایی ها در طول جنگ بارها از عملكرد صدام حمایت كردند و كارنامه حقوق بشری حكومت وی را نادیده گرفتند و در مقابل فجایعی مانند بمباران شیمیایی حلبچه سكوت كردند . پس از پایان جنگ صدام حسین تلاش جدی را برای حفظ استیلای خود در منطقه به كار گرفت و با بهره گیری از كارشناسان خود توانست به تولید موشكهای دوربرد و سلاحهای میكروبی دست یابد .
صدام حسین كه اقتصاد كشور عراق را بسیار ناكارآمد می دید و پس از متهم كردن كویت به پایین آوردن قیمتهای نفت به این كشور حمله و آن را بخشی از خاك عراق اعلام كرد .
آمریكا كه تامین انرژی خود از كویت را در خطر می دید ، با حضور نظامی در كویت ، ارتش عراق را از این كشور بیرون راند . آمریكا در خلال این تقابل توانست تمام تأسیسات زیربنایی عراق را نابود كند و تبعات فاجعه باری برای این كشور رقم بزند . در چنین شرایطی ، عراق با هدف تحریك اسرائیل و دامن زدن به یك جنگ منطقه ای بزرگتر ، به حمله موشكی به تل آویو و ریاض دست زد . پس از حمله صدام به كویت ، سازمان ملل عراق را وادار كرد تمامی سلاحهای كشتار جمعی خود را نابود كند كه در واقع نشان دهنده ادامه سرافكندگی صدام پس از حمله به كویت بود . سركوب شیعیان در جنوب و كردها در شمال از سوی صدام باعث شد نیروهای غربی یك منطقه پرواز ممنوع در جنوب و یك منطقه حفاظت شده در شمال را مورد تاكید قرار دهند .
مانع تراشی توافقی صدام در كار بازرسان تسلیحاتی سازمان ملل متحد به حملات هوایی مشترك آمریكا و انگلیس علیه اهدافی در عراق در سال ۱۹۹۸ منجر شد . تحریم های بین المللی پس از جنگ خلیج فارس به قوت خود باقی بود و فروش نفت تنها در برابر تامین غذا در عراق امكان پذیر بود .
پیروزی جورج بوش در انتخابات ریاست جمهوری آمریكا ، فشارها را بر صدام حسین افزایش داد . واشنگتن در آن زمان علنا از تغییر رژیم در عراق صحبت می كرد و به دنبال حملات ۱۱ سپتامبر ، عراق را یك كشور یاغی خواند بازرسان تسلیحاتی كه سال ۱۹۹۸ عراق را ترك كرده بودند ، نوامبر سال ۲۰۰۲ به عراق بازگشتند . آمریكا و انگلیس مدعی شدند كه عراق دارای سلاحهای كشتار جمعی است اما از ارائه مشخصات مراكز موجود این سلاحها خودداری كردند .
سرانجام نیروهای ائتلاف به رهبری آمریكا در مارس ۲۰۰۳ ، به رغم تصویب نشدن قطعنامه در شورای امنیت مبنی بر توسل به اقدام نظامی علیه عراق ، به این كشور حمله ور شدند و حكومت صدام با پایان خشونت بار صحنه را ترك كرد رهبر عراق ناپدید شد ؛ اما مدت زمان پنهان شدن صدام چندان طولانی نشد و دیكتاتور در همان شهری كه متولد شده بود به دام افتاد . با دستگیری صدام ، محاكمه صدام به دلیل عملكردهای ضدبشری اش مورد توجه قرار گرفت و بالاخره در پی چندین جلسه دادگاه به مجازات اعدام محكوم شد .
● افول عمر دیكتاتورها
دیكتاتورها ، هرگز سقوط در قعر قدرت و شوكت را در ذهن كوچك خود جای نمی دهند ، اما در عالم واقع ، چنین وضعیتی برای آنان تبلور می یابد و بر این اساس ، آنان همواره قربانی ترجیح ذهنیت بر عینیت می شوند كه صدام نیز از این قاعده كلی مستثنا نیست و او نیز پس از ۳۳ سال نهادینه كردن سازوكار رعب و وحشت ، سرانجام با ابزار زور و از سوی غرب زورمدار از صحنه سیاسی این كشور كنار رفت .
امروزه همچنان كه در جوامع مختلف ، كسب قدرت ، در قالب غیردموكراتیك ، موضوعی ناممكن می نماید ، در عرصه بین المللی نیز اعمال قدرت در چارچوب هژمونیك مبتنی بر زور ، در درازمدت با دستاوردهای مثبت همراه نخواهد بود . به عبارت دیگر ، توان تأثیرگذاری قدرت كه شاكله اصلی آن اعمال زور باشد در یك فرآیند بلندمدت بی اثر خواهد شد . اگر بپذیریم قدرت یافتن در پرتو بكارگیری عام زور در نظام بین الملل ، باعث شكل گیری فضای تك یا دوقطبی در جهان متاخر – حدود نیم قرن اخیر – بوده است ، قدرتمند شدن دیگر دولتها در یك پروسه زمانی قدرت یابی كه بر هم زننده معادلات قلبی است ، مساله ای اجتناب ناپذیر است . به عبارت دیگر ، سیر تحولات تاریخی به گونه ای است كه قدرت برای همیشه در دستان یك یا دو ابرقدرت نمی ماند و شكست فضای دوقطبی در دهه ۹۰ میلادی ، گویای این حقیقت انكار نشدنی است . قرار گرفتن كشورهای بیشتری در باشگاه هسته ای كه بشدت نظام بین المللی را به سمت چندقطبی شدن رهنمون كرده و تمایل كشورهای جهان سوم برای دستیابی به این قدرت بازدارنده در این جهت قابل ارزیابی است . با این توصیف ، عصر جدید را باید عصر چندقطبی نامید كه یك قطب به تنهایی توانایی تعیین دستور كار جهانی را ندارد . در سایه سار چنین فضایی نه از نظام تك و دوقطبی در صحنه بین المللی اثری باقی می ماند و نه تفكر و اندیشه دیكتاتوری حق حیات می یابد . بی شك دیكتاتورهای انگشت شمار موجود نیز كه هنوز در برخی واحدهای سیاسی دولت حضور دارند ، نمی توانند بیش از یك یا دو دهه دیگر چشم در چشم جهان داشته باشند ، چرا كه مخلوق یا خالق جان آنها را خواهد ستاند . بنابراین در عصری كه اصل آزادی انسان ، باید محور حركت دولت در حاكمیت سرزمینی آنها باشد ، تهدیدكنندگان آزادی ، خود با تهدید حیاتی رو به رو هستند .
دیكتاتورها و طرفداران این اندیشه فناپذیر به خاطر داشته باشند كه هرگز زمان به عقب بازنخواهد گشت و به تبع آن ، فضای حاكم بر دهه ها و قرون گذشته كه امكان نفس كشیدن دیكتاتورها را آسان می كرد ، در این عصر تكرار نمی شود . بی تردید مولفه زور در بنیان های قدرت عصر جدید ، جای ندارد و به كارگیری آن از سوی حكومت ها سازوكاری كارساز نخواهد بود و سطح پایداری دولتها به استفاده كمتر از این ابزار وابسته است . امروزه بنیان های قدرت از ماهیتی نرم افزاری برخوردار شده اند كه زور به عنوان یك شاخص سخت افزاری تأثیر خود را از دست داده است . باید به این نكته اساسی توجه داشت كه رابطه مستقیم زور و پایداری در فرمول گذشته قدرت به رابطه ای معكوس تبدیل شده است .
دیكتاتورها باید فرجام صدام را همچون عبرتی بزرگ آویزه گوش كنند تا گوش آویز تاریخ آینده نباشند .
منبع : مرکز اطلاع رسانی خانواده شمیم
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست