بازگشت از جهنم

۱) بعضی فیلم‌ها تماشاگر را اسیر می‌کنند. تلخی را یکباره بر سرش می‌ریزند و بدون حماسه و افتخاری‌، درد را به رخ مخاطب می‌کنند. پایان فیلم، با آنکه اتفاق خوشایندی افتاده و همه چیز به خوبی و خوشی تمام شده، اما انگار هنوز هم نمی‌شود برای غمی که در لحظه‌لحظه فیلم دیده شده راه‌حلی پیدا کرد. فیلم، بدون ادعایی تو را با خودش به دنیایی می‌برد که رهایی از آن ممکن نیست.
«اتوبوس شب» چنین فیلمی است. داستان انتقال ۳۶ اسیر به پشت جبهه دلیلی است برای اینکه یک نوجوان بزرگ شود، انتظار یک زن به نتیجه نرسد و پیرمردی باور کند می‌شود هنوز هم از پس کارهای سخت برآمد.
آخرین ساخته کیومرث پوراحمد سرشار از لحظات تلخ و بی‌امید است. اگر چه او در تمام این سال‌ها سعی کرده در انتها تماشاگرش را ناامید از سالن سینما بیرون نفرستد، اما این بار تلخی او به فیلمش منتقل شده. او درباره این فیلم گفته: «بعضی داستان‌ها قلابشان به آدم گیر می‌کند. برای من هم درباره یکی از قصه‌های مجموعه داستان شهر جنگی چنین اتفاقی افتاد.» کتابی که حبیب احمدزاده نوشته و حالا داستانی از آن، که ماجرایی واقعی بوده به فیلم تبدیل شده‌است. بعد از یک سال دی‌وی‌دی آن توزیع شده.
۲) فیلم «اتوبوس شب» به شیوه اچ. دی تصویر‌برداری شده. اما نکته مهم این است که پوراحمد دوست نداشته خون نشان دهد و برای همین هم تمام تصاویر را سیاه و سفید گرفته است. اگرچه باید علاقه او به فیلم‌های قدیمی را هم از یاد نبرد. اما همین که تصویربرداری فیلم به شکل اچ. دی بوده کمک کرده تا کیفیت آن در نسخه دی‌وی‌دی کاهش پیدا نکند.
به خصوص که بخش عمده‌ای از اتفاقات فیلم در شب رخ می‌دهد و نورپردازی آن هم ویژه است. به همین دلیل حداقل در نسخه در دسترس، کیفیت از آنچه روی پرده سینما دیده‌ایم بهتر است. این‌جاست که اهمیت کار با دوربین‌های کوچک در سینمای حرفه‌ای مشخص می‌شود. در«اتوبوس شب» محدودیت جا امکان استفاده از دوربین ۳۵ میلی‌متری مرسوم در سینمای ایران را نمی‌داده. ضمن اینکه نورپردازی برای فیلمی که تمام قصه‌اش در شب و می‌گذرد، حیاتی بوده است. بنابراین دوربین اچ. دی کمک کرده تا سازنده‌ها با حداقل نور بهترین تصاویر را بگیرند. اگرچه ارزش واقع‌نمایی چنین کاری در دی‌وی‌دی‌های موجود در بازار دیده می‌شود.
۳) اما منوی این فیلم هم مانند دیگر تولیدات ایرانی هیچ بخش ویژه‌ای ندارد. بسیاری از خریداران دی‌وی‌دی در دنیا، تنها برای در اختیار داشتن بخش‌های ویژه و اطلاعات اضافی دی‌وی‌دی‌ها را می‌خرند. اما در ایران انگار این موضوع چندان اهمیتی ندارد.
در بخش ویژه فیلم«اتوبوس‌شب»، پروانه نمایش، تبلیغ آثار دیگر شرکت تولید‌کننده و گالری عکس دیده می‌شود. اما همین گالری عکس هم قابلیت انتخاب عکس‌ها را به مخاطب نمی‌دهد و مانند فیلم، عکس‌ها پشت سر هم عبور می‌کنند. هنوز مشخص نیست که چرا پشت صحنه فیلم‌‌ها جدی گرفته نمی‌شود. کمترین کار ممکن این است که فیلم مستندی برای اثر ساخته شود تا تماشاگر محصول کاملی را دریافت کند. به خصوص در مورد فیلمی مانند«اتوبوس شب» که جوایز متعددی برده و بازگشت موفقی برای کیومرث پوراحمد به حساب می‌آید.
۴) «اتوبوس شب» از آن دست فیلم‌هایی است که تماشایش در تلویزیون اذیت نمی‌کند. شاید به همین دلیل هم سیما فیلم تهیه‌کننده آن بوده. با این حال فیلم شبیه تله فیلم‌های متداول نیست. اگرچه تماشای آن در خانه و قاب کوچک تلویزیون آزار‌دهنده نیست. شاید برای ما که فیلم را با کیفیت مناسب روی پرده سینماها ندیده‌این این‌طور باشد.
اما حالا بازی‌های درخشان مرحوم خسرو شکیبایی و مهرداد صدیقیان بیشتر خودنمایی می‌کند. و البته از طرف دیگر اغراق در بازی محمدرضا فروتن هم بیشتر به چشم می‌خورد. همان‌طور که صحنه‌های شعاری هم در فصل میدان مین بیشتر بیننده را اذیت می‌کند. با این حال دی‌وی‌دی فیلم فرصت این تماشای دقیق را فراهم کرده است.
۵) اگر چه همه این اتفاق‌ها وقتی رخ می‌دهد که سینما دوستی رغبت خرید دی‌وی‌دی را پیدا کند. مشکل این فیلم بسته‌بندی‌ آن است. هرچقدر در طراحی منوی فیلم دقت به‌کار رفته، روی جلد آن شلوغ و نه چندان جذاب طراحی‌شده.
با وجود بازیگرانی مانند فروتن و مرحوم شکیبایی و... می‌شد طرح بهتری برای آن تدارک دید. طرحی که در ذوق تماشاگر نزند و او را برای خرید فیلم ترغیب کند. به نظر می‌رسد هنوز هم تولیدکننده‌ها روی مخاطبان گذری حساب باز نمی‌کنند. با این همه در میان انواع و اقسام دی‌وی‌دی‌های موجود در بازار، حالا بازار گرم‌تر شده و نیاز به رقابت است. از دست دادن بازار، آن هم با وجود در اختیار داشتن فیلم‌های خوب، نکته‌ای است که تولیدکنندگان فیلم‌های به آن توجه کنند.
▪ اتوبوس شب
▪ کارگردان:
▪ کیومرث پوراحمد
▪ بازیگران: خسرو شکیبایی، الناز شاکردوست، محمدرضا فروتن
▪ پخش: شرکت جوانه پویا

نسرین شریف

منبع : روزنامه کارگزاران