خودروی ایمن بخر، ایرانی!

روز ۱۳ بهمن ۱۳۸۷، روابط عمومی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، خبری را روی سایت رسمی این سازمان درج کرد که حاوی این عنوان بود: «تولید انواع خودرو در شرکت‌های زیر پوشش سازمان گسترش، در ۱۰ ماه اول سال ۱۳۸۷ از مرز ۱ میلیون دستگاه گذشت.» این رقم که ۱۲ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل را نشان می‌دهد، در حالی اتفاق می‌افتد که تولید خودرو در تمام شرکت‌های معتبر خودروسازی جهان کاهش نشان می‌دهد! تفاوت ایمنی خودروهای تولید داخلی و خودروهای خارجی هم موضوعی است که درباره آن مطالبی شنیده‌ایم. انتشار این خبر از سوی سازمان گسترش، بهانه‌ای بود تا به وضعیت ایمنی خودروهای سواری داخلی و مقایسه آنها با استانداردهای خارجی بپردازیم...
امسال هم مشابه روند چند سال اخیر، پراید و پژو ۴۰۵ پر تعدادترین خودروهای سواری تولید شده در کشورمان هستند. دو خودرویی که فناوری تولید آنها به سال‌های بسیار قبل برمی‌گردد و همان‌گونه که در جدول ۱ ملاحظه می‌کنید، از برخی امکانات ایمنی (که در بسیاری از کشورهای اروپایی جزو استانداردها هستند) خصوصا ترمز ضدقفل (ABS) و کیسه هوای ایمنی (ایربگ) در آنها خبری نیست! جالب اینجاست که در کل، درصد بسیار بالایی از تولید مربوط به این دو نوع خودرو است و چون آمار فروش دقیق خودروها چیزی نیست که با دقت و قطعیت در اختیار مخاطبان و رسانه‌ها قرار گیرد، فرض را بر این گذاشته‌ایم که آمار تولید، خود گواهی بر پرطرفدار بودن یک محصول در بین مشتریان و خریداران است... چه اگر اساسا مشتری برای این خودروها وجود نداشت، به هیچ‌وجه تولیدشان به این اندازه نمی‌بود.
● سیستم‌های ایمنی کدام‌اند؟
درباره استحکام بدنه و اتاق خودرو، حرف‌های زیادی می‌توان زد که جایشان اینجا نیست. در مطلبی که پیش رو دارید، بیشتر بر روی سیستم‌های مخصوص ایمنی صحبت کرده‌ایم. سیستم‌های ایمنی که امروزه در دنیا روی خودروهای سواری نصب می‌شوند، بسیار متعدد و متنوع هستند اما برخی از آنها هستند که اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارند و طی سال‌های اخیر توانسته‌اند به حفظ جان انسان‌ها کمک زیادی نمایند. این موارد عبارت‌اند از:
▪ کمربند ایمنی: صحبت درباره کمربند ایمنی و لزوم نصب آن در خودرو به عنوان استاندارد، مثل این است که بخواهیم درباره لزوم نفس کشیدن انسان برای زنده ماندن صحبت کنیم! بدیهی است که نصب کمربند ایمنی توسط خودروساز، از استانداردهای واجب و ضروری است. بگذریم که همین پراید خودمان (که طبق جدول ۱، حدود ۴۴ درصد از کل تولیدات خودروی سواری کشور را به خودش اختصاص می‌دهد!)، دارای کمربند ایمنی برای سرنشینان جلویی است که قابلیت تنظیم ارتفاع از روی ستون وسط خودرو را ندارد (تنظیم ارتفاع کمربند ایمنی از روی ستون وسط خودرو، برای افرادی که قدشان با هم متفاوت است، بسیار اهمیت دارد تا باعث آسیب به گردن و ستون مهره‌های گردنی نشود). ضمن آنکه کمربند عقب آن را هم بسیاری از صاحبان خودرو (به اشتباه) زیر صندلی یا روکش مخفی می‌کنند و البته پلیس راهنمایی و رانندگی هم فعلا قانونی برای الزام بستن کمربند ایمنی توسط سرنشینان عقب ندارد.
▪ ترمز ضدقفل (ABS): سیستم ترمز ضدقفل یا ABS، فناوری بسیار هوشمندانه و دقیقی است که باعث می‌شود چرخ‌های خودرو در ترمزهای شدید، از حرکت نایستد و قفل نشود. به همین دلیل، راننده امکان کنترل فرمان و هدایت خودرو را خواهد داشت و می‌تواند از بروز خطر یا تصادف جلوگیری نماید.
قدمت سیستم ABS در خودروها به حدود سال ۱۹۷۱ میلادی (۱۳۵۰-۱۳۴۹ شمسی) برمی‌گردد یعنی زمانی که شرکت‌های آمریکایی کرایسلر و جنرال موتورز، ABS را روی بعضی از مدل‌هایشان نصب کردند. چند سال است که نصب ترمز ABS برای تمام خودروهای سواری در اروپا، آمریکا، ژاپن و بسیاری کشورهای دیگر، الزامی و اجباری است. اما طبق جدول ۱ ملاحظه می‌کنید که در حدود ۷۲ درصد از خودروهای تولید داخل کشورمان، به هیچ عنوان از ABS خبری نیست و حدود ۵/۲۶ درصد از آنها هم فقط در بعضی رده‌ها (مثل ۲۰۶ تیپ ۶ و ۳ یا V۹ یا مثلا تندر E۲ و E۱) دیده می‌شود و به طور کامل نصب نشده است.
تحقیقات پژوهشگران دانشگاه موناش استرالیا در سال ۲۰۰۳ نشان می‌دهد کهABS خطر تصادفات چند وسیله نقلیه با هم را به میزان ۱۸ درصد و خطر تصادفات ناشی از خارج شدن از جاده را به میزان ۳۵ درصد کاهش می‌دهد. سیستمی که هنوز در خودروهای ایرانی الزامی نیست و شاید تا چند سال آینده هم خودروسازان ضرورتی به نصب کامل آن احساس نکنند.
▪ کیسه هوای ایمنی (ایربگ): وضع درباره کیسه هوا (ایربگ) در ایران، بهتر از ABS نیست. اگر بپذیریم که تمام مدل‌های تندر ۹۰ و پژو ۲۰۶ دارای ایربگ هستند
ـ توضیح: در این جدول فقط رایج‌ترین سواری‌های تولید داخل آمده و محاسبه درصد هم بر مبنای همین تعداد انجام شده است.(*) پژو ۲۰۶ تیپ ۲ سهم بیشتری دارد که متاسفانه فاقد ABS و ایربگ است؛ (+) سهم سمند LX در این آمار مشخص نیست؛ (&) سهم پژو پارس ELX در این آمار مشخص نیست؛ (#) تندر E۱ و E۲ مجهز به ABS و ایربگ هستند. منبع آمار: سایت اینترنتی رسمی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران.
(که البته درباره پژو ۲۰۶ این‌طور نیست چون بیشترین سهم تولید مربوط به تیپ ۲ آن است که ABS و ایربگ ندارد)، تنها ۱۴ درصد از سواری‌های تولید شده توسط ۳ شرکت بزرگ خودروسازی کشور، صاحب ایربگ هستند و ۸۶ درصد بقیه، از این امکان مفید حفظ جان و سلامت سرنشینان، کاملا بی‌بهره‌اند.
این در حالی است که از ۱ آوریل ۱۹۸۹ یعنی حدود ۲۰ سال پیش، دولت ایالات متحده، نصب سیستم‌های ایمنی غیرفعال برای سرنشینان (شامل کیسه هوا و یا کمربندهای خودکار) را الزامی کرد اما در اروپا، نصب کیسه هوا کمی دیرتر و از سال ۱۹۹۰ اجرا شد و به تدریج تولیدکننده‌ها به سمت نصب حداقل ۲ ایربگ جلو (یکی برای سرنشین و یکی برای راننده) حرکت کردند. در سال ۱۹۹۸ یعنی ۱۱ سال پیش، تویوتا آونسیس اولین خودروی تولید انبوهی بود که در بازار اروپا به فروش می‌رفت و مجموعا ۹ ایربگ داشت (ایربگ جلو، پرده‌ای، پهلو، زانوی راننده).
▪ سیستم کنترل الکترونیک پایداری (ESC): سیستم کنترل الکترونیک پایداری (ESC) که با نام‌های دیگری مثل ESP یا DSC (در خودروهای مختلف) نیز شناخته می‌شود، از جدیدترین دستاوردهای ایمنی خودرو است که با تلفیقی از سیستم ABS و توزیع نیروی ترمز و محاسبات رایانه‌ای، کنترل خودرو در مقابل سُر خوردن در شرایط لغزندگی، بارندگی یا سرعت بالا را بر عهده می‌گیرد و باعث می‌شود که در شرایط خطر، خودرو بتواند به کمک راننده بیاید و وی را از خطر چپ شدن یا خارج شدن از جاده نجات دهد. تا حدود ۲ تا ۳ سال آینده، نصب این سیستم پیشرفته در تمام خودروهای تولید آمریکا و اروپا الزامی خواهد بود چرا که تحقیقات نشان می‌دهد که ESC قادر است از بسیاری تصادفات منجر به فوت جلوگیری نماید. ESC، مهم‌ترین فناوری حفظ جان انسان‌ها پس از کمربند ایمنی، ABS و ایربگ به حساب می‌آید.
متاسفانه هیچ خودروی تولید داخل کشورمان (یعنی دقیقا صفر درصد)، مجهز به ESC نیست و فقط در بعضی خودروهای وارداتی می‌توان آن را یافت. ضمن آنکه ESC برای خودروهای شاسی بلند اهمیت بیشتری دارد؛ چرا که خودروهای شاسی بلند اصولا ایمنی پایین‌تری نسبت به سواری‌ها دارند و جالب این است که هر روز در خیابان‌ها بیشتر به چشم می‌خورند! این نشان می‌دهد که مردم ما بیش از آنکه به سلامت‌شان فکر کنند، به جلوه خودروی‌شان اهمیت می‌دهند. سایر سیستم‌های ایمنی خودرو که در اینجا صحبت از آنها به میان نیامده و تعدادی از آنها در کشورهای مختلف جزو استانداردها هستند عبارتند از: سیستم کنترل کشش (TCS)، سیستم کنترل فشار باد تایرها (TPMS)، سیستم هشدار فاصله دنده عقب و جلو، سیستم‌های هشدار خروج از فاصله بین دو خط جاده، کنترل کروز، سیستم کمک ترمز و ترمز اورژانس و ترمز در پیچ‌ها، سیستم هشدار برخورد با خودروی جلویی و بسیاری از موارد دیگر که نشان از رشد فناوری‌های ایمنی خودرو در سال‌های اخیر دارد.
● پیش‌به سوی آینده
هرسال حدود ۳۰ هزار نفر از هموطنان عزیزمان (که عمدتا در سنین جوانی و سال‌های تولید و کار مولد هستند) در اثر تصادفات رانندگی جانشان را از دست می‌دهند. برای آنکه بتوانید به خوبی وضعیت را با کشورهای پیشرفته که توانسته‌اند در امر کنترل مرگ و میر و آسیب‌های ناشی از رانندگی موفق باشند، مقایسه کنید، بد نیست نگاهی به جدول ۲ بیندازید. برای آنکه بهتر به عمق فاجعه پی ببریم، باید جدول ۲ را با دانستن این نکات تفسیر کنیم که سرانه تعداد خودرو در بسیاری از کشورهای صنعتی، به مراتب بالاتر از تعداد خودروهای ایرانی‌ است؛ مردم این کشورها بعضا استفاده بیشتری از وسایل نقلیه شخصی‌شان دارند و حد مجاز سرعت، حجم موتور و شتاب خودروها به‌طور میانگین در این کشورها بالاتر از کشور ماست. ولی با این حال تعداد مرگ و میر ناشی از تصادفات در آنها، اصلا مثل کشور ما بالا و تصاعدی نیست بلکه روند کاهش آن در سال‌های اخیر، باشدت و ضعف کمتری حفظ شده است. برای دستیابی به این هدف، چند پیش‌نیاز لازم دارد:
▪ آموزش‌ همگانی و نظارت پلیس برای یاد دادن رانندگی صحیح و ایمن
▪ بهبود وضعیت جاده‌ها و نقاط حادثه‌خیز آنها
▪ ارتقای جدی و ضروری ایمنی خودروها از طریق به کارگیری حداقل فناوری‌های استاندارد و گنجاندن سیستم‌های ایمنی الزامی.
راه‌ آخر، مسیری است که بسیاری از کشورها با موفقیت‌ آن را پیموده‌اند و ما به راحتی قادریم از تجربیات آنها برای سرعت بخشیدن به کارمان استفاده کنیم.

دکتر علیرضا احمدوند

منبع : روزنامه سلامت