فلسفه سیاسی و اندیشه سیاسی

اندیشه سیاسی جدای از كاربرد عملی آن تا پیش از دوران یونان باستان كم و بیش شكل نگرفته بود. از آن دوران به این سو، اندیشه سیاسی بخش بزرگی از دستگاه فكری فیلسوفان یونانی را به خود اختصاص داد، تا جایی كه فیلسوف بزرگ دوران باستان، افلاطون، مهمترین كتاب خود «پولیتیا» را درباره این موضوع به نگارش در‌آورد. پس از او، ارسط با بخش‌بندی فلسفه به نظری، عملی و هنر و نگارش كتاب سیاست، اندیشه سیاسی را در زیر فلسفه عملی قرار داد. این بخش‌بندی پس از ارسطو در میان پیروانش پذیرفته شد، ولی در خوانشی كه از فلسفه یونانی در جهان اسلام و به ویژه ایران، انجام شد، این بخش از فلسفه بسیار كم رنگ و چه بسا به دست فراموشی سپرده شد. به هر رو، اندیشه سیاسی از دیرباز بستر دو دسته از پرسشها و پاسخ‌ها بوده است. (۱) نخست اینكه، چگونگی به وجود آمدن یك حكومت، چرایی پیروی مردمان از آن و كاركردهای حكومت را تبیین می‌كرد. (۲) دیگر آنكه، هدف‌گذاری حكومت و سازمان دهی آن برای دستیابی به این هدف‌ها چگونه باید باشد. گرچه در گذر زمان پرداختن به این دو دسته از موضوع‌ها نزد اندیشمندان به طور كامل جدا نبود. .ولی آنان كم و بیش دیدگاههای خود را درباره این دو دسته بیان كرده‌اند. از سوی دیگر، نویسندگان تاریخ اندیشه سیاسی بر این باور هستند كه هستی پذیری اندیشه سیاسی مردن با ماكیاولی آغاز شد. از دوران نوزایی در غرب تاكنون، هر یك از رشته‌های علم جدید و به پیروی از آنان علم سیاست كوشیدند تا راه خود را هر چه بیشتر از فلسفه جدا كنند. این رشته‌های علمی با گزینش روشهای نوین و طرح پرسش‌های تازه انبوهی از آموزه‌ها و اندیشه‌ها را برای خود به ارمغان آوردند. علم سیاست كه آمیزه‌‌ای از دیدگاههای نظری و روشهای تجربی بود، با گذر زمان و پژوهش‌های بیشتر، كم كم راه خود را از فلسفه عملی جدا كرد. از سوی دیگر پرسش‌ از بنیاد‌گذاری علوم اجتماعی و انسانی نیز به میان آمد و سر اندیشه‌های متافیزیكی این علوم هم به نقد كشیده شد. سرانجام، با سربر‌آوردن جنبش پوزیتیویسم پیرامون علم شناسی و رشد شناخت علمی، فسلفه علم نیز رونق و رواج پیدا كرد و در این میان برخی به این باور رسیدند كه با پیشرفت علم و فلسفه تحلیلی جایی برای برخی آموزه‌ها كه رنگ و بویی متافیزیكی دارند، همچون اراده عمومی روسو، باقی نمانده است. اما بسیاری از اندیشمندان می‌پندارند كه، جدای از تبیین‌هایی درباره كاركرد دولت‌ها و … (كه برآمده از داده‌هایی عینی هستند)، هنوز گروه دیگری از پرسش‌‌ها و پاسخ‌‌ها وجود دارند. این اندیشه‌‌ها كه می‌توان آن را گونه‌ای نگره سیاسی یا فلسفه سیاسی نامید، همچنان به فلسفه عملی تعلق دارند. برای نمونه، هدف‌گذاری و هدف گزینی یك دولت و گزینش ساختار سیاسی مناسب برای دستیابی به این هدف‌ها نیازمند به نگره‌پردازی است. گرچه علم سیاست كنونی كوشیده است تا درباره بنیان‌های خویش و بسیاری از پرسش‌های نو پژوهش كند و چه بسا داده‌های خود را از نگره‌ها گرانبار سازد و این خود سبب درهم تنیدگی بیشتر دستاوردهای علمی با سر اندیشه‌های فلسفی شده است، ولی، هنوز هم اندیشیدن دستگاه‌مند درباره هدف‌های دولتها صورتی از فلسفه عملی به‌شمار می‌آید. فلسفه عملی‌ای كه به دولت مرتبط می‌شود، و در زمانه نو نیاز به آن همانقدر است كه پیش از این بود؛ و چه بسا بیشتر هم باشد. در پایان بد نیست یاد‌آور شوم، این روزها سخن از پایان تاریخ كم و بیش به این معنا است كه ساختار سیاسی كنونی لیبرال دموكراسی در غرب جای چندانی برای نگره‌پردازی بیشتر باقی نگذاشته است. با این همه موضوع برای بحث باز است. همچون گذشته در سطر نخست نام سایت‌هایی كه به فلسفه و اندیشه سیاسی اختصاص دارند، آورده شده است و سطر دوم نشانی اینترنتی آنان:
۱- سایت‌های راهنما و مرجع
Filosofia Politica
http:// Igxsever. Uniba. It/ Iei/ filpole/ homefpe. Htm.
یك سایت راهنما كه دارای ۱۰ بخش می‌باشد. در هر بخش شمار زیادی پیوند به سایت‌هایی كه در زمینه فلسفه و اندیشه سیاسی و برخی علم سیاست هستند ارائه می‌شود. همچنین می‌توانید با تغییر نام ورق وب پایانی سایت، یعنی واژه به واژه نشانی اینترنتی سایت‌های فیلسوفان سیاسی را در ۱۴ كشور مختلف بیابید. این فهرست كه بر اساس زبان اندیشمندان ۱۴ عنوان دارد، كامل‌ترین سایت راهنما به سایت‌های شخصی فیلسوفان سیاسی در اینترنت می‌باشد.
The keele guide to political thought and ideology on the internet
http: // www. Keele. Ac/ uk/ depts/ spire
یك سایت راهنما در اینجا معرفی می‌شود كه بسیار گسترده و فراگیر به اندیشه‌های سیاسی پرداخته است. برخی از پیوندهای ارائه شده به سایتهایی است كه مفهوم‌های كلیدی اندیشه سیاسی را نقد و بررسی می‌كنند.
Pholitical philosophy/ political theory
http: //www. Library. Ubc. Ca/ poli/ polindex. html
همچون سایت‌های پیشین یك راهنما به فلسفه سیاسی و اندیشه سیاسی اینترنت می‌باشد. البته در این راهنما تأكید بیشتر بر روی نگرش فلسفی به سیاست و فلسفه سیاسی است.
Pholitical Science resources
http: // www. Psr. Keele. ac. Uk/ psr. htm
یك راهنمای خوب به علم سیاست كه دارای فهرستی با ۱۴ عنوان است. با كلیك بر روی هر یك از این عنوانها می‌توانید به ورق وب فرعی آنها وارد شوید. در هر بخش فرعی پیوندهای زیادی را به سایتهای دیگر می‌یابید.
Political Philisophy Resources
http: // www. Artsci. Isu. edu/ poli/ resources/ resources. html
یك راهنما به فلسفه و اندیشه سیاسی كه در دانشگاه لوئیزیانا آماده شده است.
WCSU List: Political Science Internet Resources
http: // vax. Wcsu. Edu/ socialssci/ polscres. htm
این نشانی اینترنتی به یك سایت راهنما تعلق دارد كه به طور كلی در زمینه علوم سیاسی است. در بخشی از آن به فلسفه و اندیشه سیاسی هم می‌پردازد.
۲ـسایتها موضوعی
Liberty Haven
http: // www. Liberty haven. Com/
این سایت یكی از كامل‌ترین و بهترین سایتها درباره اندیشه لیبرال دموكراسی است. بیش از ۱۰ بخش گوناگون دارد. دراین بخشها افزون بر ۵۰۰۰ هزار كتاب، جستار و مقاله گوناگون به چشم می‌خورد. بسیاری از این نوشته‌ها فلسفی هستند. كاربران می‌توانند از امكانات عضو شدن در این سایت و رایانامه ( = ای‌یل) رایگان آن نیز بهره‌ ببرند.
Liberty and Law
http: // www. Liberty and law. Org/
رویارویی آزادی فردی و قانون كه برپادارنده عدالت اجتماعی در كنار این آزادی فردی است، همواره یكی از پرسشهای بنیادین اندیشه سیاسی می‌باشد. در این سایت متنهای تحلیلی و دقیقی در نقد و بررسی این رویارویی و ساختار و نقش دولت از این دیدگاه ارائه می‌شود.
The Maoist Documentation Progect
http: // www. Maoism. Org/یكی از بهترین و كامل‌ترین سایتهایی است كه تاكنون درباره اندیشه‌های مائو، ماركس و لنین راه‌اندازی شده است. سایت دارای ۳ بخش اصلی و ند بخش فرعی می‌باشد. هر یك از این رهبران چپ‌گرا در یك بخش اصلی معرفی می‌شوند. بسیاری از نوشته‌ها و گفته‌های اینان به همراه رهبران و جانشینان آنان در كشورهای چین و شوروی سابق در بایگانی این سایت آورده شده است. روی هم رفته كسانی كه مایل به شناخت خوب و دقیق از اندیشه‌های چپ (و ساختار دولتهای تك حزبی چپ‌گرا) در پیوستاری كامل را خواستار هستند، می‌توانند از این سایت به عنوان یك مرجع بسیار پرمحتوا بهره ببرند.
@ infoshop. Org
http: // www. Infoshop. Org/
این نشانی اینترنتی متعلق به یك شبكه اطلاع‌رسانی بزرگ است كه ساختاری همانند یك سایت راهنما دارد. موضوع اصلی آن اندیشه‌های آنارشیستی (= بی‌سالارانه) است كه به همراه آن نوشته‌هایی در نقد لیبرال دموكراسی و بویژه دیدگاه اقتصادی آن یعنی سرمایه‌داری، ارائه می‌كند. ورق وب اصلی سایت بزرگ بوده و فهرست پیوندها كمی پایین‌تر – از شرح چكیده درباره سایت – آورده شده است.
Anarchy Archives
http: // dwardmac. Pitzer. Edu/ index. html
یكی از مهمترین سایت برای معرفی اندیشه‌های آنارشیستی (= بی‌سالارانه) است. این سایت دارای بخشهای گوناگون می‌باشد. كم و بیش همه برجستگان این اندیشه همچون باكونین، پرودن و … در این سایت معرفی شده‌اند و نوشته‌های بسیار زیادی از آنان به خوانندگان ارائه می‌شود.
Anarchist Propaganda Archives
http: // www. Cat. Org. au/ aprop/
یك بایگانی كامل از مقاله‌های خوب درباره تبلیغات آنارشیستی ( = بی‌سالارانه) در قلمرو اندیشه سیاسی است. سایت دارای ۵ بخش است كه در بخش نمایه آن می‌توانید به مقاله‌های گوناگونی دست پیدا كنید.
Critiques of Libertarinism
http: // word. Std. Com/ ~ mhuben/ index. html
این سایت پیوندهای پرشماری به مقاله‌هایی دارد كه در نقد اندیشه‌های آزادی خواهانه نوشته شده‌اند.
“ A Rational Life "
http: // perspicuity. Net/
پیوند فرد با جامعه از نكته‌های بسیار مهم در اندیشه‌های فلسفی، سیاسی و جامعه‌شناسانه است. در بخشهای این سایت مقاله‌های كوتاه و بلند بسیاری در این زمینه و همچنین بسیاری از مفهومهای سیاسی و اجتماعی از نگاهی فلسفی می‌توانید بیابید. بخشی از سایت مانند یك دانشنامه می‌باشد. پیوندهایی به چند سایت همانند نیز ارائه شده است.
What Is Government?
http: // www. Geocities. Com/ humanitie sprog/
نگاهی فلسفی و نظری به مفهوم حكومت موضوع اصلی این سایت است. روی هم رفته ۵ بخش دارد. بخش مقاله‌های آن خواندنی می‌باشد.
‍Philosophy and Civil Society
http: // www. Civsoc. Com/ index. htm
سنجش و بررسی فلسفی جامعه مدنی در كشورهای لیبرال دموكراسی موضوع اصلی این سایت است. دارنده این سایت یكی از نویسندگانی است كه با نگاهی پسا مدرن اندیشه لیبرال دموكراسی را به نقد می‌كشد. یك كتاب و چندین مقاله به قلم او در دسترس كاربران قرار داده شده است.
ON TO RESTORTION !
http: // jkalb. Freeshell. Org/
این نشان اینترنتی نیز متعلق به ناقدان لیبرال دموكراسی است. نویسندگان مقاله‌های این سابت بازگشت به سنت اندیشه‌های سیاسی یونان، روم و عبرانی را به منزله جایگزین تمامت خواهی و فر‌اگیری اندیشه لیبرال دموكراسی پیشنهاد می‌كنند. به هر رو، خواندن نوشته‌های این سایت در نوع خود جالب است. شماری پیوند نیز به نوشته‌های از این دست ارائه می‌شود.
Liberty and Democracy
http: // www. Serendipity. Li/ index. html
نوشته ورق وب اصلی ساختاری روایت‌گونه از ساختار دولت آمریكا بر بنیاد اندیشه‌های سیاسی نگره‌پردازان اندیشه‌های لیبرال دارد. در جای جای درون این سایت پیوند به نوشته‌هایی در سایت‌های دیگر ارائه می‌شود كه در تأیید و همراهی با دیدگاه طرح شده می‌باشند. روی هم رفته دیدگاه اصلی نویسندگان مطالب سایت پذیرش لیبرالیسم است (چرا كه در اینجا اندیشه‌هایی كسی چون جان استوارت میل ستایش می‌شود)، اما نقدی تند و گزنده بر رفتار سیاست‌بازان و سیاستمداران، بویژه دولتمردان، در آمریكا دارند.
Socilalism
http: // www. The – world. Org/ socialism/
این سایت متعلق به اندیشه‌های سوسیالیستی است. سایتی بسیار جالب برای آشنایی و مطالعه گرایش‌های گوناگون این اندیشه‌ها همچون ماركسیسم، لنینیسم و … می‌باشد.
Politicalthought. Com
Com/ http: // www. Politicalthought.
این سایت دارای ۴ ستون در ورق وب اصلی خود می‌باشد. ستون نخست (در سمت چپ) به معرفی منبع‌ها و سایت‌های همانند می‌پردازد. سه ستون دیگر نوشته‌های گوناگونی را ارائه می‌كنند كه شماری از آنها تحلیلی و پرمایه و شماری نیز تنها خبری و ژورنالیستی هستند. روی هم رفته، نوشته‌های پرشماری در این سایت در دسترس كاربران قرار داده شده است.
The American Political Science Association Online (apsanet)
http: // www. apsanet. Org/
سرشناس‌ترین انجمن علوم سیاسی در جهان كه در كشور آمریكا قرار دارد. این نهاد علمی دارای بیش از ۱۴۰۰۰ هزار عضو از ۷۰ كشور جهان می‌باشد. این سایت بخش‌های گوناگون و پرمحتوایی دارد كه در یك فهرست موضوعی در ۵ ردیف آورده شده‌اند.
School of Cooperative Individualism
http: // www. cooperativeindividualism. Org/
مركزی پژوهشی كه درباره اندیشه فرد‌گرایی مطالعه می‌كند بخش‌های گوناگونی دارد. در ورق وب اصلی، آخرین كتاب‌هایی كه در این موضوع نوشته شده‌اند معرفی می‌شوند.
The socialism Web Site
http: // home. Vicnet. Net. Au/ ~ dmcm/
این سایت درباره دیدگاههای سوسیالیسم و رویارویی و سنجش آن، بویژه از جنبه اقتصادی با كاپیتالیسم است. چندین بخش دارد. در پایین ورق وب اصلی پیوندهایی به سایت‌های همانند ارائه كرده است.
The Philosophy of Government
http: // www. tysknews. Com/ index. htmi
گرچه این سایت دارای فهرست نمی‌باشد، ولی ساختاری بسیار نزدیك به یك سایت راهنما دارد. موضوع اصلی این سایت نگاهی فلسفی به ساختار دولت می‌باشد. دیدگاههای گوناگونی همچون سوسیالیسم، لیبرال دموكراسی و … را در نوشته‌های معرفی شده در این سایت می‌توانید بیابید.
The Jon Elster Page
http: // www. geocities. Com/ hmelberg/ elster/
این نشانی اینترنتی متعلق به اندیشمند سیاسی جان الستر است. كتاب‌ها، مقاله‌ها و نوشته‌های دیگر درباره او در بخش‌های گوناگون سایت معرفی می‌شوند. بسیاری از این نوشته‌ها به طور كامل در درسترس كاربران قرار دارد.

منبع : بنياد انديشه اسلامي