تقلید در موسیقی آفت خلاقیت است

واقعیتی انكارناپذیر كه نسل نو آوازخوانان سنتی، هیچ گاه نتوانسته اند، چنان كه باید چراغ فرهنگ گفتاری حوزه موسیقی سنتی را فروزان نگاه دارند. این مسأله آن چنان نیازمند بازشكافی، تفصیل و ارائه ادله و نظر است كه در چنین گفتاری نمی گنجد و اصولاً نیازمند صرف زمان بسیار است.
اگرچه ناامیدانه آغاز كردیم، اما می توان از میان همین نسل، معدودی را سراغ گرفت كه پاره ای پایبندی ها و قدری سررشته ها را در حوزه آوازسنتی كسب كرده و آن را محملی برای رسیدن به مقصد قرارداده اند.این كوتاه را بهانه ای برای گفت وگو با «سینا سرلك» قرارداده ایم. آوازخوانی كه ۱۴ سال را در محضر «محمدرضا شجریان» گذراند و علاوه بر آن، با بهره گیری از موسیقی غنی بختیاری، لحنی ویژه به آواز خود داده است.
آیا شاگردی در محضر یك استاد (محمدرضا شجریان) می تواند منبعی كافی برای كسب مهارت های لازمه رشته آواز باشد؟
□□□
استاد شجریان در حال حاضر، جامع الشرایط ترین فرد در حوزه آواز سنتی است كه این مسأله هم در حوزه عمل و هم در حیطه نظر در مورد ایشان صدق می كند، اما خب! در این مدت از اكثر كسانی كه می شناختم و یا دوستان معرفی می كردند بهره مند شده ام تا بلكه به تجربیات تازه تری در حوزه آواز دست پیدا كنم. ضمن آن كه باید بگویم، بهره مندی از دانش و تجربه استاد «صدیق تعریف» یكی از تجارب خوب من است و ایشان نیز بر گردن من حق زیادی دارند.
● نظر شما درباره تقلید اكثر آوازخوانان از استاد شجریان چیست؟
آقای شجریان، هنرمندی است با ویژگی های مستقل به لحاظ فیزیولوژی حنجره و از نقطه نظر شخصیت درونی. خب مسلم است آوازی كه ایشان می خواند، به لحاظ دو خاستگاهی كه ذكر آن رفت، رنگ خود را دارد و اصولاً ویژه ایشان است. از لحاظ فن و قدرتمندی هم كه هیچ نیازی به تعریف و تمجید من نیست. اما مشكل این است كه به دلیل اقبالی كه نسبت به هنر ایشان وجود دارد، هر كس كه وارد این وادی می شود. خود را به سمت و سوی خوانندگی ایشان و شیوه و روش هنری شجریان می برد.
به هر شكل شما می بینید، نتیجه چنین رویكردی آن شده است كه رنگ و گفتمان جدیدی از آواز به ندرت مشاهده می شود و اكثر قریب به اتفاق، به دنبال اقبال احتمالی مردم از تقلید صرف هنر استاد شجریان رفته اند. باور كنید كه آقای شجریان، خودش هم از این مسأله راضی نیست. به هر حال ایشان، به عنوان هنرمندی كه ۵۰ سال از عمرش را صرف این كار كرده است، علاقه دارد این رشته از موسیقی، رشد كند و شاخ و برگ های بیشتر و تازه تری بر تنه آن بروید اما فعلاً كه شرایط این گونه است.
● خود شما چطور؟ آیا از شجریان تقلید نمی كنید؟
به عقیده من تقلید، شرط اول رسیدن به گفتمان مستقل در هر هنری است. اما آن چه تبدیل به آفتی برای هنر می شود، ماندن در شرایط تقلید است. من گمان می كنم كه در حال بیرون آمدن از چنین شرایطی هستم و تجربه های تازه ای را در آواز به دست آورده ام. اما در مورد پرسش شما حرف دیگری هم دارم و آن نیز دعوتی است از دوستان جوان هنرمند كه ضمن تحقیق در سبك های گوناگون آوازی به شرایط تازه تری در هنر دست پیدا كنندچرا كه این تنها راه برای رشد آوازخوانی است.
● در حال حاضر برخی می گویند مقام آوازخوان از نوازنده بالاتر است و یا بالعكس. شما این نظر را چگونه ارزیابی می كنید؟
موسیقی ملی در شرایطی نیست كه چنین چیزهایی مطرح شوند. شرایط فعلی موسیقی، فقط و فقط نیازمند همدلی و همراهی همه فعالان این هنر، اعم از نوازنده و خواننده و ترانه سرا و ... است. من هیچ گاه انگیزه طرح این حرف ها را به طور جدی درك نكرده ام. كار خواننده بدون حضور نوازنده ناقص است، همان گونه كه ساز تنها و یا یك كار اركسترال تنها بدون حضور آوازخوان مدت زیادی در خاطره ها نمی ماند. همه این مؤلفه ها به هم ربط دارند و هیچ یك بدون دیگری مدت زیاد دوام نمی آورد.
● بیش از هر چیز نقش چه چیزی را در رشد و اعتلای موسیقی ملی مؤثر می بینید؟
به این سؤال معمولاً پاسخ های یكسانی داده می شود اما من در این جا می خواهم به نكته ای اشاره كنم كه متأسفانه زیاد به آن توجه نمی شود و آن رعایت اخلاق در موسیقی است.
● ... و به عنوان سخن آخر از كارها و كنسرت ها بگویید؟
در حال حاضر، علاوه بر آن كه گاه گاه به عنوان خواننده اركستر ملی فعالیت هایی دارم، با اركستر ملل به سرپرستی «پیمان سلطانی» همكاری می كنم.
علاوه بر این در گروه «قمر» به سرپرستی «نوید دهقان» هم همكاری دارم و اجرایی هم در تالار اندیشه حوزه هنری به همكاری همین گروه داشته ایم. با اركستر ملل هم در تالار بزرگ كشور اجرا كرده ام و تجربه خوبی از كار با آن داشته ام. در ضمن، كاستی را هم آماده انتشار دارم كه بزودی وارد بازار موسیقی می شود. علاوه بر این كه به تازگی برخی فعالیت ها را هم در حوزه سینما شروع كرده ام كه باید دید چه خواهد شد.

حسین افسون

منبع : روزنامه ایران