تولد تدریجی یک جنجال

مرگ تدریجی یک رویا اولین فعالیت تلویزیونی فریدون جیرانی نیست، او با نگارش متن چند قسمت از مجموعه تلویزیونی وفا که به کارگردانی محمدحسین لطیفی در نوروز ۸۴ از تلویزیون پخش شد، اولین تجربه جدی تلویزیونی اش را پشت سرگذاشت. به دلایلی که هرگز به طور روشن بیان نشد جیرانی در نوشتن متن این مجموعه انصراف داد.
در همان زمان آرمان زرین کوب تهیه کننده جوان مجموعه بیگانه ای در میان ما با کارگردانی احد امینی پیشنهاد ساخت یک مجموعه تلویزیونی با تم مهاجرت را به جیرانی داد. چند کارگردان و چند گروه فیلمنامه نویس این پروژه را تا مرز فیلم نامه نویسی جلو برده بودند، اما هرکدام به دلایلی از این مرحه جلوتر نرفته بودند؛ کارگردانانی چون احد امینی و ابراهیم حاتمی کیا و فیلم نامه نویسی چون شادمهر راستین و فرهاد علیزاده آهی.
اما جیرانی پای کار ایستاد و از سال ۸۵ همه چیز رنگ و بوی جدی تری به خود گرفت. موضوع اصلی که داستان براساس آن بنا شده، مهاجرت بی هدف است. مهاجرت هایی که بدون برنامه ریزی و بدون شرایط انجام می شوند و مهاجرت هایی که بیشتر رنگ و بوی فرار از زندگی برای تغییر آن را دارند. مهاجرانی که با این شکل از کشور خارج می شوند، اغلب دچار سرنوشت تلخ و زندگی نابسامانی می شوند. چنین موضوعاتی را جیرانی از نگاه تفاوت های فردی در فهم مفهوم موقعیت که موضوعی روانشناسانه و اجتماعی است، بسط و گسترش داده. او در همین چند قسمت پخش شده نشان داده که قصد دارد به کند و کاو موضوع حساس عدم وابستگی اجتماعی در نزد نخبگان جامعه بپردازد. موضوعی که به دلیل حساسیت آن بحث انگیزی سریال جیرانی را افزایش خواهد داد.
فیلمنامه سریال از سال ۸۴ تا زمستان ۸۵ نوشته و چندبار بازنویسی شد. علیرضا محمودی روزنامه نگار اولین تجربه فیلمنامه نویسی اش را با جیرانی تجربه کرد. حضور مهدی ارگانی به عنوان مشاور پروژه نشان از حساسیت های موضوع سریال داد.
همه قسمت ها چندین بار نوشته و چندین بار بازنویسی می شد. در این زمان جیرانی درگیر دو پروژه سینمایی شد. یکی پروژه استخر به تهیه کنندگی یدالله شهیدی و دیگری پارک وی به تهیه کنندگی غلامرضا موسوی. استخر ساخته نشد اما پارک وی به سرانجام رسید. در تمام این مدت پروژه با نام سفر به تاریکی شناخته می شد.
متن های نوشته و بازنویسی شده توسط محمودی دوباره توسط جیرانی بازنویسی شد و بالاخره در زمستان ۸۵ پیش تولید سریال آغاز شد. بزرگترین ومهمترین مسئله انتخاب بازیگران بود. اگر فهرستی از بازیگران که برای بازی در نقش های این سریال با آنها گفت و گو شده و برق از آنها حتی قرارداد هم بستند، فرهم شود، حاصل کار به چندین صفحه نامه بازیگران خواهد بود. علت فراهم نشدن بازیگران حجم کار و تغییرات مدام پروژه بود. اغلب بازیگران از تن دادن به یک پروژه طولانی سرباز می زدند واز سوی دیگر ساخت همزمان پروژه های پربازیگری چون مختارنامه، کلاه پهلوی، در چشم باد و حضرت یوسف با این سریال دست تهیه کننده و کارگردان را برای انتخاب های متنوع بسته بود. بالاخره جیرانی خطر کرد و نقش اول سریالش را به سایه ملک سپرد.
بازیگری تازه کار که قرار است چهره جدید بازیگری در سینما و تلویزیون ایران شود. برای باقی نقش ها جیرانی از میان بازیگران تئاتر و سینما و تلویزیون به آنهایی اکتفا کرد که زمان و انگیزه لازم برای حضور در این پروژه را داشتند. عوامل فنی سریال از بهترین ها انتخاب شدند. سیروس عبدلی یکی از بهترین تصویربرداران تلویزیون به عنوان مدیر تصویربرداری همراه پروژه شد و اولین پلان ها در اسفند ۸۵ در تهران تصویربرداری و در بهار ۸۶ گروه سازنده برای تصویربرداری بخش های مربوط به ترکیه عازم استانبول شدند. چند بازیگر تئاتر و تلویزیون ترکیه در استانبول به پروژه ملحق شدند و سریال جیرانی از لحاظ ساخت دو ویژگی مهم دارد، تنوع نقش ها و تعداد چشمگیر لوکیش ها، آنهایی که با جیرانی تجربه کار را دارند، به خوبی می دانند که جیرانی مرد انتخابهای ناگهانی و تغییرات فراوان درطول کار است. با چنین ویژگی های چندین شخصیت در طول تصویربرداری از متن حذف و چندین نقش در طول کار به پروژه اضافه شدند. تولید سریال در طول سال ۱۳۸۶ برای تصویربرداری سکانس های متنوع آن به بیش از ۳۰۰ لوکیشن منتقل شدند و سرانجام در زمستان ۸۶ تصویربرداری پروژه به پایان رسید. درحالی که بهرام دهقان و رضا شیروانی تدوین و فرامرز ابوالصدق صداگذاری و کارن همایونفر آهنگسازی مجموعه را هنگام تصویربرداری آغاز کرده بودند.
سخن گفتن از کیفیت مجموعه ای که هنوز سه قسمت از آن پخش شده است، کارنامه درستی است، اما می توان از همین قسمت های پخش شده به ویژگی های قابل توجه آن کرد، گریز از مضمون گرایی مفرط و توجه به ارائه مضمون از طریق داستان در فیلم نامه مجموعه جیرانی به شدت احساس می شود. به عبارت دیگر جیرانی سعی کرده که حرفهای مهمش درباره مهاجرت را در تار و پود داستان و روابط شخصیت ها بیان کند که همه می دانیم یکی از سخت ترین کارهای در تلویزیون محسوب می شود. توجه به دکوپاژ و اجرای میزانس های چند وجهی که برخی از آنها به شدت در میان تولیدات تلویزیونی کشورمان تازه وبدیع اند.
استفاده از تکنیک تقسیم پروژه برای بالابردن سرعت برخورد شخصیت ها و مهیاکردن بستری مناسب برای روند شکل گیری داستان از دیگر ویژگی های فنی این مجموعه محسوب می شدند. استفاده درخشان از صدا و پایین آوردن حجم استفاده از موسیقی در سکانس ها یکی دیگر از ویژگی های فنی این مجموعه به حساب می آیند.
همه چیز در سریال جیرانی خبر از نوآوری وتلاش او برای ساخت یک اثر با کیفیت قابل توجه می دهد. منتظر می مانیم که با پخش قسمت های بعدی این سریال و جا افتادن آن در میان مردم بسرعت اثبات این نظریه مهم در تلویزیون ایران بردیم که کیفیت خوب، موفقیت بزرگ به همراه خواهد داشت.
● حاشیه پررنگ‌تر از متن
▪ نام این مجموعه چهار بار تغییر کرد، سفر به تاریکی، نقطه کور مارال و سرانجام مرگ تدریجی یک رویا .
▪ اولین بازیگری که برای ایفای نقش مارال عظیمی انتخاب شد، مهتاب کرامتی بود. بعد از مذاکرات گسترده او بازی در این مجموعه را نپذیرفت.
▪ جمشید مشایخی، حمیدرضا پگاه، مینا لاکانی، رضا رویگری، لادن مستوفی ، آتیلا پسیانی، آهو خردمند و فهیمه راستکار قرار بود در این مجموعه بازی کنند که هرکدام به دلایلی از مجموعه کنار رفتند.
▪ نقش آراس مشرقی از ابتدا در سریال نبود. این نقش در ترکیه نوشته و به کل کار اضافه شد. بازیگر این نقش پولاد کیمیایی است که همه نقش آن در استانبول تصویربرداری شده است.
▪ انتخاب ناصر تهماسب برای ایفای نقش جدال آریان هنگام گفت و گوهای جیرانی با دوبلاژها برای پروژه تاریخچه تصویری دوبله ایران انجام شد.
▪ پروسه انتخاب بازیگران ترک چند هفته به طول انجامید. دستمزد بالا و شرایط ناهماهنگ بازیگران سرشناس ترک با شرایط پرونده در نهایت باعث شد که جیرانی از انتخاب بازیگران سرشناس ترک برای بازی در سریال صرف نظر کند.
▪ شنیده می شود که شورا موسیقی صدا و سیما با پخش ترانه انتهایی مجموعه با صدای رضا یزدانی مخالفت کرده و به احتمال زیاد این ترانه دیگر همراه سریال پخش نخواهد شد.
▪ ابتدا قرار بود سریال یک روز در میان پخش شود که با پیگیری مدیران شبکه دوم این سریال هفتگی روی آنتن رفت.
▪ ابتدا قرار بود محمدرضا شریفی نیا انتخاب بازیگران را برعهده داشته باشد. او حتی قرار بود یکی از نقش های مجموعه را نیز بازی کند. اما مسئولیت او در سریال کلاه پهلوی حضور او را در این مجموعه منتفی کرد.
▪ سامیه لک بازیگر نقش مارال عظیمی، مقیم دبی است و احاطه اش بر زبان انگلیسی و عربی یکی از مهمترین دلایل انتخاب او برای ایفای نقش مارال در سریال جیرانی بود.
▪ در حالی که هنگام تولید سریال هیچ تصویری از صحنه و پشت صحنه آن منتشر نشد، اما اخبار و گزارشات فراوانی درباره آن از جمله درباره تولید و انتخاب بازیگران این مجموعه درنشریات منتشر شد که در نوع خود جالب بود.
▪ جیرانی در این مجموعه بیش از چهار دستیار عوض کرد که این نکته نیز در نوع خود جالب است.

نشریه مشق آفتاب
مینا اکبری

منبع : سایت خبری ـ تحلیلی سینمای ما