آیا پیامبر اکرم بر اثر مرگ طبیعی از بین رفت یا به شهادت رسید؟

درباره این موضوع و نیز درباره تاریخ شهادت نبی اكرم صلی‏الله‏علیه‏وآله، در میان نویسندگان و مورخان، اختلاف است. بعضی از نویسندگان، فقط به بیان این جمله اكتفا كرده‏اند كه پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله مریض شد و از دنیا رفت.
در كتاب‏های تاریخی نقل شده است كه یهودیان چندین مرتبه تصمیم گرفتند كه پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏وآله را به شهادت برسانند؛ ولی هر مرتبه پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله توسط جبرئیل از این توطئه آگاه می‏شد و یهودیان به مقصود خود نمی‏رسیدند. در پایان جنگ خیبر نیز گروهی از بزرگان قوم یهود، زینب، دختر حارث را كه از اشراف یهود بود و پدر، برادر و شوهرش را از دست داده بود، تحریك كردند تا شاید به مقصود خود كه نابودی رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏وآله و در نتیجه نابودی دین تازه تأسیس اسلام بود، نایل شوند؛ ولی اگر چه این عمل نیز به شهادت فوری آن حضرت منجر نشد، ولی باعث مسمومیت آن حضرت شد و سرانجام در درازمدت، به شهادت آن حضرت انجامید.
مورخ بزرگ، «محمد بن عمر واقدی» در كتاب مغازی، واقعه رحلت پیامبر را چنین نقل می‏كند:
«چون رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏وآله خیبر را فتح كرد و آرام گرفت، زینب، دختر حارث، از افرادی سؤال كرد كه محمد كدام قسمت گوسفند را بیشتر دوست دارد؟ گفتند: شانه و سردست را. زینب، گوسفندی را كشت و سپس زهر كشنده تب‏آوری را كه با مشورت یهود فراهم آورده بود، به تمام گوشت و مخصوصاً شانه و سردست آن زد و آن را مسموم كرد. چون غروب شد و رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏وآله به منزل آمد، زینب را دید و از او پرسید: كاری داری؟ او گفت: ای ابوالقاسم! هدیه‏ای برایت آورده‏ام. هر گاه چیزی را به پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله هدیه می‏كردند، وی از آن می‏خورد و اگر صدقه بود، از آن نمی‏خورد؛ از این رو، پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله دستور فرمود تا هدیه او را گرفتند و در برابر آن حضرت نهادند. آن‏گاه پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله فرمود: نزدیك بیایید و شام بخورید! یاران آن حضرت كه حاضر بودند، نشستند و شروع به خوردن كردند. همین كه پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله از گوشت بازوی گوسفند خورد به یاران خود فرمود: از خوردن این گوشت، دست بردارید كه این بازو به من خبر می‏دهد كه مسموم است. بشر بن براء گفت: ای رسول خدا! به خدا سوگند! من هم از همین یك لقمه فهمیدم و علّت آن‏كه آن را از دهان بیرون نینداختم، این بود كه خوراك شما را ناگوار نسازم و چون شما لقمه خود را خوردید، جان خودم را عزیزتر از جان شما ندیدم و علاوه بر این، امیدوار بودم كه این لقمه، كشنده نباشد. بشر هنوز از جای خود بلند نشده بود كه رنگش مانند عبای سیاهی شد. او یك سال بیمار بود و نمی‏توانست حركت كند و بعد هم به همین علّت، درگذشت.
رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏وآله زینب را فرا خواند و پرسید: شانه و بازوی گوسفند را مسموم كرده بودی؟ گفت: چه كسی به تو خبر داد؟ فرمود: خود گوشت. گفت: آری. پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله فرمود: چه چیزی تو را به این كار واداشت؟ گفت: پدر، عمو و همسرم را كشتی و بر قوم من رساندی، آن‏چه رساندی. با خود گفتم كه اگر پیامبر باشد كه خودِ گوشت به او خبر می‏دهد كه چه كرده‏ام و اگر پادشاه باشد، از او خلاص می‏شویم.
در مورد سرنوشت زینب، مطالب مختلفی نقل شده است. برخی از راویان گفته‏اند: رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏وآله دستور فرمود تا او را كشتند و به دار آویختند و برخی از راویان گفته‏اند: پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله او را عفو فرمود.
گفته شده كه مادر بُشْر بن براء گفت: در مرضی كه منجر به مرگ پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله شد، به دیدنش رفتم. رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏وآله كه تب شدیدی داشت، فرمود: همان طور كه اجر و پاداش ما دو برابر است، بلا و سختی ما هم دو چندان است. مردم می‏پندارند كه من گرفتار ذات الجنب شده‏ام و حال آن‏كه چنین نیست و خداوند آن بیماری را بر من مسلط نكرده است و این ریشخندی شیطانی است. این، اثر لقمه‏ای است كه من و پسرت خوردیم و از آن روز، بیماری در من ریشه دوانده است؛ تاكنون كه پاره شدن رگ قلبم نزدیك شده است. بنابراین، رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏وآله از دنیا رفت؛ در حالی كه شهید بود».۱
علاوه بر «واقدی»، «ابن هشام»۲، «طبری»۳ و «ابن اثیر»۴ نیز این واقعه را نقل كرده‏اند؛ ولی این سه مورّخ بیان كرده‏اند كه رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏وآله لقمه را بیرون انداخت و از آن گوشت، چیزی تناول نكرد؛ ولی آن زهر خطرناك، با آب دهان پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله مخلوط شد و همین، باعث شهادت آن حضرت شد. «یعقوبی»، مورّخ بزرگ جهان اسلام نیز این جریان را در تاریخ خود ذكر كرده، ولی فقط به مسمومیت آن حضرت اشاره كرده، از شهادت آن حضرت، سخن نگفته است.۵
مورّخان و محدّثان شیعه نیز بیشتر به این سمت رفته‏اند كه علت مرگ رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏وآله، همان گوشت مسمومی بوده است كه زینب، دختر حارث، به آن حضرت خورانیده بود. علامه مجلسی در كتاب «جلاء العیون» چنین نقل می‏كند: «در احادیث معتبر، وارد شده است كه آن حضرت، با شهادت از دنیا رفت. چنان‏كه «صفار»، به سند معتبر، از حضرت صادق علیه‏السلام روایت كرده است».۶ «ثقهٔالاسلام كلینی» نیز در «اصول كافی»، به اصل توطئه، از قول امام باقرعلیه‏السلام اشاره كرده است.۷
در كتاب «فروغ ابدیت» نیز بعد از نقل این واقعه، در پاورقی، چنین آمده است:
«معروف این است كه پیامبر در كسالت خود فرمود: این بیماری، از آثار غذای مسمومی است كه آن زن یهودی پس از فتح برای من آورد؛ زیرا اگرچه پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله اولین لقمه را بیرون انداخت، ولی آن زهر خطرناك، با آب دهان پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله مخلوط شد و روی دستگاه‏های بدن آن حضرت، اثر خود را گذاشت».۸
بنابراین، از مجموع آن‏چه بیان شد، می‏توان نتیجه گرفت كه مرگ پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏وآله طبیعی نبوده، آن حضرت، با شهادت از دنیا رحلت كرده است.

۱. محمد بن عمر واقدی، مغازی، ترجمه دكتر مهدوی دامغانی، نشر دانشگاهی، جلد دوم، ص، ۵۱۷-۵۱۹.
۲. ابن هشام، السیرهَ النبویّه، دارالقلم بیروت، جلد ۳، ص ۳۵۲.
۳. محمد بن جریر طبری، تاریخ الطبری، دارالكتب العلمیه، جلد ۲، ص ۱۳۸.
۴. ابن اثیر، الكامل فی التاریخ، دارالاحیاء التراث العربی، جلد ۱، ص ۵۹۸-۵۹۹.
۵. تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، انتشارات علمی و فرهنگی، جلد اول، ص ۴۱۶.
۶. محمد باقر مجلسی، جلاءُ العیون، ص ۸۲-۸۳.
۷. كلینی، اصول كافی؛ مجلسی، بحارالانوار، ج ۲.
۸. جعفر سبحانی، فروغ ابدیت، دفتر تبلیغات اسلامی، ج ۲، ص ۶۶۴.

منبع : نشریه الکترونیکی پرسمان