عوامل انحطاط دین در جامعه از نگاه دکتر شریعتی

در این دنیای عظیم و پهناور با این همه موضوعات جذاب و دلربا و چهره های مطبوع و دلنشینی که ماده و «زینت حیات دنیا» از خود نشان می دهد و چه بسا پرهیزگاران و زاهدانی را لغزانده و به خود جلب کرده است؛ هیچ موضوع و مسئله و ماده انحراف دهنده ای نبوده است که بتواند دکتر شریعتی را از مسیر پاک و الهی اش ذره ای انحراف دهد از طرفی نه شکنجه های روحی و جسمی شدید و نه اعتراض ها و توهین ها و تحقیرهای جانکاه تنها مسئله ای که ایشان در ضعف و رکود آن متاثر و در نیرومندی و رواج و پیشرفت آن خوشحال و سرافراز بود مسئله دین و وحی و قرآن بود که تمام زندگی‌اش و ساعت ها و دقایقش را روی آن گذاشت و با چشم پوشی از همه لذت ها و استراحت ها و تفریح ها، حتی از دیدار زن و بچه با آن همه عشقی که به آن ها داشت، بر دقایق این هدفش می افزود. این چیزی است که من سال ها شاهد و ناظر آن بودم. او خود می نویسد: من به لطف خدا به راهی افتاده ام که لحظه ای از عمر را برای زندگی کردن و خوشبخت شدن حرام نمی کنم و توفیق های او ضعف هایم را جبران می کند و چه لذتی بالاتر از این که عمر ناچیزی که درهرصورت می گذرد، چنین بگذرد. این همه شتاب و عجله که در کارش داشت برای این بود که می گفت هر سخنرانی که می کنم فکر می کنم آخرین باشد.دلپذیرترین ساعاتش موقعی بود که گوشه خلوتی به دست آید، یک خودکار و چند دفتر و سکوتی حاکم بر فضا، زنگی به صدا در نیاید و عزیزی مزاحم نشود؛ قلم به دست می گرفت و آن فکر رسا و توانایش در اقیانوس هستی به حرکت می آمد غنی ترین و پربار ترین معانی را در زیباترین قالب ها و الفاظ قرارمی داد. به عنوان نمونه: خدایا در تمام عمرم، به ابتذال لحظه ای گرفتارم مکن که به موجوداتی برخورم که در تمامی عمر لحظه ای را‌ در ترجیح «عظمت»، «عصیان»،«رنج» بر «خوشبختی»، «آرامش» و «لذت» اندکی تردید کرده اند و دومین مناجاتش این است که: خدایا مرا به ابتذال آرامش و خوشبختی مکشان، اضطراب های بزرگ و غم های ارجمند و حیرت های عظیم را به روحم عطا کن. لذت ها را به بندگان حقیرت ببخش و دردهای عزیز برجانم ریز؛ این دو سخن قصار را از وی آوردم که هم نمونه ای از قلم و فکرش داده باشم و هم به کلیه حالات و روحیاتش و خواسته ها در مسیرش اشاره ای کرده باشم؛ قطعا رونده این راه عاشق و شیفته سوختن و فدا شدن است که «عظمت» و «عصیان» و «رنج» را بر «خوشی» و «آرامش» و «لذت» ترجیح می دهد؛ با این که این سه موضوع اخیر موردتوجه همه است؛ اما او مشتاق اضطراب هایی است که از تقرب به خدا حاصل می شود؛ از این رو از قافله مقربان و آزادگان عقب نماند. دکتر شریعتی معتقد است که از قرن سوم به بعد اسلام دستخوش تحریف و دگرگونی شده وبه این علت مسلمین دچار انحراف و انحطاط شده اند. مهم ترین عوامل انحطاط مسلمین را شریعتی دراین مسائل می داند:
الف) تبدیل نظام امامت به خلافت و «سلطنت» در صدر اسلام و درجهان تسنن
ب) تبدیل تشیع معترض علوی به تشیع صفوی درجهان تشیع
ج)تجزیه بینش جامع اسلامی و تفکر یونانی مآبی در مسلمین
د) ورود پندارها و خرافات و برداشت های نادرست به حوزه تفکر اسلامی و درنهایت مسخ و وارونگی اصول اعتقادی و ارزشی اسلام.
ه) انسداد باب اجتهاد در اهل سنت و رکود اجتهاد در اهل تشیع
پیامبر اسلام هدفش این بود که دردوران خدمت خود، امام علی و یازده فرزندش مردم را در برابر بدی ها و رذایل مصونیت ببخشند زیرا دراین دوران راهنمایان بشر این گروه معصوم بودند که اگر خلافی پیش نمی آمد، بویی از تقلب و دروغ و جرم و جنایت به مشام نمی رسید اما چنین نشد و آن نظام به خلافت و سلطنت تبدیل شد. تشیع علوی هم به تشیع صفوی که اکنون ما دوستی امام علی را تشیع می دانیم با این که دوستی یک مسئله احساسی است، آن که گام جای پای امام علی در حد توان بگذارد شیعه است، می بینیم بینش اسلامی تجزیه شده و اجزایش متفرق گشته است و هر قسمتی جایی افتاده است. تفکر یونانی به این صورت بحث می شد که اگر اربابی به نوکرش بگوید برو پشت بام آیا لازم است که از نردبان هم اسم ببرد یا نه، این بحث بی ارزش ساعت ها طول می کشیده است، پندارها و خرافاتی که به اسلام وارد شده است به حدی است که همه می دانند همین خرافات اسلام را فلج کرده است، براین درخت کهنه ای ببند و حاجتت را بخواه می دانم باب اجتهاد در اهل تسنن بسته است و در شیعه راکد است؛ اجتهادی که این قدر موردنیاز است که لااقل زکات را از جو و شتر و کشمش و مویز بردارند و این همه کشته های متنوعی که هست ازقبیل روغن های نباتی، کائوچو، نیشکر و امثال این ها که زکات گرفته نمی شود با این که جو و شتر و امثال این ها نیست یا خیلی کم است. از این نظر رساله ها همه مثل هم هستند. با این که رساله های صدر اسلام قسمت اول اصول اعتقادی بوده است، قسمت دوم اخلاقیات و قسمت سوم چند مسئله دینی مورد نیاز.یک لطفی که خدا به دکتر کرده بود، این بود که قدرت پاسخ گویی عجیبی داشت. خودش می گوید: «فریدون کمانگر» از من سوال کرد آیا تو می دانی «فضل ا... مجاهدین و علی قائدین» چه کسانی هستند؛ او قبلا آیه «فضل الله المجاهدین علی القائدین اجرا عظیما» را که بخشی از آرم سازمان مجاهدین تشکیل می داد، بارها دیده بود، از این رو تصور می کرد که «فضل ا...» و علی اسامی رهبران یک حزب سیاسی است؛ من هم به خاطر این که او را دست بیندازم گفتم با «فضل ا... مجاهدین» هیچ رابطه ای نداشتم ، ولی علی قائدین، خودم هستم.
یک روز دیگر تیمسار زندی پور رئیس زندان کمیته از من سوال کرد شما در ترورهایی که تاکنون انجام شده دست داشته اید یا نه؟ گفتم بلی در قتل هابیل به وسیله قابیل نقش داشتم. بعد زندی پور از حسین زاده از ماموران ساواک می پرسد جریان قتل هابیل و قابیل چه بوده است؟! درجریان دیگری تیمسار زندی پور به علی می گوید: شاه مظهر تمامیت ارضی و وحدت ملی و استقلال ایران است، یک سمبل است و هرکه با شاه مخالفت کند خائن است و بی وطن و ضد ملی. علی می گوید: پس بنابراین همه شاهانی که تاکنون بوده اند همه خائن و بی ناموس و بی وطن هستند. زیرا همه با شاهان قبل از خود در می افتادند تا خود بتوانند به قدرت برسند، به هر صورت ماموران ساواک خود اعتراف کرده بودند که ما حریف دکتر شریعتی نیستیم و این لطف خداست که همیشه او را پیروز نگه داشته است.

عبدالکریم شریعتی مزینانی

منبع : روزنامه خراسان