شأن معلمان؛ ضرورت‌ها، پیش‌نیازها

همه‌ساله با نزدیک شدن به آغاز سال تحصیلی جدید یکی از دغدغه‌های مهم والدین تهیه پوشاک نو و لوازم‌التحریر برای فرزندانشان است. البته این امر برای موفقیت بچه‌ها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است اما نکته ظریف در این قضیه آن است که برای درصد بالایی از والدین، گویا دغدغه مهم تحصیل بچه‌ها تنها فراهم کردن همین مقدمات است و مشکلات درسی تربیتی در محیط آموزشگاه برطرف خواهد شد.
لذا با خریدن آخرین مایحتاج تحصیلی فرزندشان وظیفه مهم خود را تمام‌شده می‌دانند و از آن پس پرداختن به کار تعلیم و تربیت را صرفا وظیفه مدرسه و معلم می‌دانند. در این نگرش، تعلیم و تربیت به مثابه دوایی التیام‌بخش است که معلم به راحتی در رگ متعلم وارد می‌کند و در وجودش ویروس جهل و بی‌خردی را از بین می‌برد.
از طرف دیگر آموزش و پرورش هم دغدغه فراهم کردن زمینه بازگشایی حتمی مدارس در اول مهر را دارد و برای این کار تمام تمهیدات لازم (مانند سازمان‌دهی نیروها، آماده‌سازی فضاهای آموزشی، توجه به حضور یا عدم حضور معلمان در مدارس و...) تحت عنوان <پروژه مهر> اتخاذ می‌شود. این اقدامات هم به نوبه خود مهم بوده و قطعا در جهت اهمیت دادن به نظم و انضباط و تمرین و آموزش نظم و مقررات به دانش‌آموز و پرهیز از تشتت و آشفتگی در برنامه مدارس و جلوگیری از هرگونه اهمال، حائز اهمیت است. هریک از این دغدغه‌ها اگرچه لازم و ارزشمند است و اجرای دقیق آنها بخشی از وظایف اصلی مدیران بوده و نشانی از تعهد و وجدان کاری آنها است اما باید بپذیریم که حتی در صورت اجرای دقیق و بی‌کم و کاست این دغدغه‌ها تنها به بخش کوچکی از نظام تعلیم و تربیت پرداخته‌ایم و بخش بزرگ‌تر که در راس این هرم قرار دارد عنایت به منزلت و مقام معلم است که اگر به سادگی از کنار آن بگذریم در حالی که همه شرایط و امکانات دیگر دخیل در تعلیم و تربیت را مهیا کرده‌ایم، به نوعی رکن اصلی نظام تعلیم و تربیت را رها ساخته و از متن آموزش و پرورش به حاشیه آن پرداخته‌ایم.
اهمیت دادن حقیقی به منزلت معلم، هم از جانب آحاد جامعه و هم از سوی متولیان امر زمینه‌ساز مطمئنی برای توسعه و سربلندی کشور است و قدر مسلم آن است که تمام تلاش‌ها و اقدامات آموزش و پرورش و اولیا تحت‌الشعاع این موضوع مهم اما تاحدی مورد غفلت واقع شده قرار دارد. در فرداهای پس از بازگشایی مدارس، جریان پیچیده آموزش و پرورش را تعهد، توانایی، تجربه و هنر معلم پیش می‌برد، روشن است که پویایی و حرکت آموزش و پرورش به سمت آرمان‌ها قضیه‌ای چندبعدی است و در این میان شأن و جایگاه معلم از برجستگی خاصی برخوردار است، این جایگاه در طول تاریخ پیدایش بشر و در میان جوامع، ادیان و اقوام مختلف ستودنی، رفیع و قابل تکریم بوده است اما در هیچ دینی به اندازه اسلام به نشر علم و دانش و کرامت مقام عالمان سفارش نشده است. نگاهی به سیره عملی پیشوایان دین به روشنی گواه است که ائمه(ع) در دوران حیات خود عالمان را بسیار ارج می‌نهادند و در منظر آنان بین عزت‌مندی اسلام و گسترش آن و حفظ کرامت عالمان ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد. مگر غیر از این است که تشکیل تمدن بزرگ اسلامی در سایه همین اندیشه تابناک به‌وجود آمد.
عبارت زیبا و جاودانه پیامبر اعظم(ص) که <انما بعثت معلما> این منزلت و شکوه را تا عرش خدا می‌برد. تکریم مقام معلم در اندیشه دینی صرفا کلامی نبوده و تنها به تکریم و تمجید مقامات معنوی عالمان نیز خلاصه نشده است. چنانکه می‌بینیم از صدر اسلام تا دوره‌های مختلف اسلامی، اندیشمندان علوم گوناگون از زندگی و رفاه قابل قبولی برخوردار بوده‌ و اندیشناک معاش نبوده‌اند و تامین نیازهای مادی آنان بی‌اهمیت و کم‌اهمیت یا مورد غفلت واقع نشده است یا اینکه در کل به جهان دیگر موکول نشده است. در اسلام بیت عالمان سرچشمه فخر و فرزانگی بوده و فقر و فرودستی را جسارت بیتوته در آن نبوده است. قدربینی و صدرنشینی که تنها شایسته عالمان بوده جایگاه و موقعیت اجتماعی آنان در ادوار مختلف را به خوبی نمایان می‌کند. هیچ عالمی زائیده کویر فقر و تنگدستی نبوده است. در هر جا فقر بوده فلاکت، کاهلی و کاستی بوده و صدالبته در این شرایط هیچ استعدادی فرصت شکوفایی نمی‌یابد. در میان ملل دیگر نیز مقام و شأن معلم از اهمیت و جایگاه رفیعی برخوردار است. در جوامع مدرن صنف معلمان جزو مهم‌ترین اصناف مورد توجه دولت‌ها هستند، به‌گونه‌ای که با تامین معیشت آنها زمینه کامل آرامش روانی‌شان فراهم است و به شغل و حرفه دیگری جز اندیشیدن نمی‌پردازند.
در کشور ما پس از انقلاب اسلامی تلاش‌های ستودنی‌ای در جهت تکریم حقیقی‌ شأن و جایگاه معلمان انجام گرفته اما به دلایل مختلف از جمله فقدان قوانین حمایتی، حجیم بودن پیکره آموزش و پرورش و به تبع آن ناکافی بودن منابع مالی و... هنوز مشکلات حل‌نشده فراوانی پیش پای این قشر خدوم قرار دارد و دریغا که بسیاری از معلمان دغدغه اصلی‌شان تامین معاش است. زیبنده نیست در حالی که انقلاب ما الگویی از حکومت علوی است و بنیانگذار این انقلاب نقش معلم را در جامعه نقش انبیا می‌دانستند و رهبر فرزانه انقلاب بارها و بارها مساله تعلیم و تربیت را مساله اول در نظام می‌دانند و با همه این تعلیمات آسمانی، هنوز معلمان با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم کنند، به عنوان مثال تورم مهارگسیخته بی‌رحمانه فرزانگان این جامعه را آزار می‌دهد، بسیاری از این عزیزان علی‌رغم تنگناهای مادی و معیشتی صورت را با سیلی سرخ نگه داشته و بردبارانه با وجود تامین نشدن انبوه نیازهای خود خم به ابرو نیاورده و با عشق و ایثار تشنگان علم و دانش را از چشمه‌سار دانش خویش سیراب می‌کنند اما به راستی زن و فرزندان اینها چرا باید از تفریح و داشتن امکاناتی همانند سایر کارمندان محروم باشند؟ رفع نابرابری آزاردهنده در تخصیص امکانات بین معلمان و سایر کارمندان و تامین حداقل معیشت که در سایه آن معلم زندگی آبرومندانه‌ای داشته و در برابر اهل و عیال خود شرمسار نباشد و به شغل دیگری نیندیشند خواسته بحق بیشتر معلمان است که امیدواریم در دولت نهم که عدالت‌محوری را سرلوحه کارهای خود قرار داده عملی شود و با این کار گام بزرگی در راستای منویات مقام معظم رهبری و تحقق آرمان‌های بلند انقلاب اسلامی برداشته شود.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که معلمان در سایه تعلیمات آسمانی دین خود آموخته‌اند نباید نسبت به حقوق اساسی خود بی‌تفاوت باشند و از این رو در حفظ و حراست از آن تا پای جان ایستاده‌اند و به بدخواهان و بیگانگان اجازه فرصت‌طلبی و سوءاستفاده نخواهند داد. به امید روزی که دغدغه اصلی معلمان مطالعه و تفکر محض باشد نه چیز دیگر که قطعا ره‌آورد آن مجد و شکوه هرچه بیشتر ایران اسلامی خواهد بود.

ایوب ابراهیمی کارشناس زیست‌شناسی و دبیر دبیرستان‌های شهرستان چرداول

منبع : روزنامه اعتماد ملی