شنبه, ۱۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 4 May, 2024
مجله ویستا
در راه گذار
برای آنکه ریشهی تحولات سدهی اخیر را در معماری ایران درک کنیم، باید اندکی به عقب برگردیم و جستوجوی خود را برای پیدا کردن نشانههای جدید، از میانهی دوران قاجار شروع کنیم.
● کارت پستالهایی برای پایتخت
تأثیر معماری اروپا بر معماری ایران، در سدهی گذشته و در دوران قاجار، ابتدا در ساختمانهای سلطنتی و اعیانی، سپس بناهای عمومی و سرآخر معماری مسکونی خودش را نشان داد. اتفاقا جالب است که در زبان بسیاری از مورخان به معماری کارت پستالی معروف شد. این اصطلاح کارت پستالی بودن در ابتدا نه به قصد ریشخند کردن و یا ناچیز شمردن این معماری به کار میرفت، بلکه اصطلاحی بود که از درون خود این معماری و نحوهی اجرای آن زاییده شده بود؛ گرچه بعدها به عنوان صفتی کمابیش منفی مورد استفاده قرار گرفت.
«کارت پستالی» بودن این معماری از آن جهت بود که در اغلب اوقات، یعنی زمانی که هنوز دانشکدهی معماری در ایران تأسیس نشده بود و تعداد معماران تحصیلکردهی «فرنگ» هم ناچیز بود و مجلات و ژورنالهای ساختمان به ایران نمیرسید، آنچه که خیلی سریع و بیواسطه، تصویری از معماری «فرنگی» را به ایران انتقال میداد، کارتها و کارت پستالها و عکسهایی بود که از فرنگ میرسید یا شاه و شازدهای آن را با خود بهعنوان سوغات میآورد. این تصاویر دو بعدی خیلی وقتها اساس سفارش طرح یک ساختمان به معمار میشد.
● وامگیری از معماری کلاسیک
به این ترتیب تعدادی از عناصر معماری وارد معماری ایرانی شد و در ترکیب با همان معماری به اصطلاح سنتی به کار رفت. بخشی از این عناصر وام گرفته شده از معماری کلاسیک و نئوکلاسیک اروپا بود و بخش دیگری هم تحت تأثیر معماری مدرن قرار داشت.
به عنوان مثال میتوان به ظهور عنصری مانند سنتوری اشاره کرد. سنتوری به پیشانی مثلثی شکل ورودی بناها گفته میشود که در یونان باستان محل قرار گرفتن نقش برجسته و کتیبه بوده و بعد به صورت گسترده در معماری رمی نیز مورد استفاده قرار گرفته است . این فرم تداوم و کاربرد خود را در معماری همچنان حفظ کرد تا اینکه سرانجام به معماری ایرانی نیز وارد شد. در دوران قاجار در تعداد زیادی از ساختمانها از سنتوری استفاده میشد؛ مثل عمارت باغ فردوس شمیران.
بخش دیگری از این تأثیر پذیری ظهور سرستونهایی با طرحهای کرنتی (Corinthian) در معماری ایران بود. اصطلاح کرنتی به یکی از سه شیوهی مرسوم در معماری کلاسیک یونان گفته میشود که در معماری رمی نیز به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت. هر یک از این سه شیوهی معماری، ستونها و سرستونها و تناسبات ویژهی خود را داشته است که بحث در مورد آن فعلا در حوصلهی این گفتار نیست. در هرحال سرستون کرنتی و بعد انواع دیگر سرستونهای ترکیبی، در تعدادی از بناهای قاجاری به عنوان تزیین ستونهای ایوانهای ورودی به کار رفت.
یکی دیگر از تأثیراتی که در این دوره در داخل بناهای ایرانی راه یافت، به وجود آمدن سرسراهای ورودی بود که به پلکانهای دو طرفه یا دو شاخه منتهی میشد. یعنی پلههای در میان سرسرا که از پاگرد اول به دوشاخه تقسیم میشدند و از مقابل یکدیگر به طبقهی بالا امتداد پیدا میکردند.
● عدم ایجاد تحولات اساسی
ورود این عناصر، در حقیقت تحولی اساسی را در معماری به وجود نیاورد، زیرا این اِلمانها در کالبد و بافت همان معماری ایرانی به کار گرفته میشدند بدون آنکه زبان آن را عوض کنند یا در نگرش آن تغییراتی اساسی به وجود بیاورند. مثلا میتوان نمونهبرداری از سرستونهای کلاسیک را در حد یک تفنن ارزیابی کرد. تفننی که گرچه از درون آن معماری زاده نشده بود اما در عین حال تغییرات بنیادینی را نیز در آن به وجود نیاورد. با این حال این تففنها، ظاهرا پیشدرآمد یک دگرگونی اساسی بود.
بعد از ورود این عناصر منفرد، نوبت به الهام گرفتن از ساختمانهای جدید شد. شمسالعماره را میتوان در زمرهی اولین ساختمانهای اینگونه قلمداد کرد. ساختمانی که به خاطر میل شاه به داشتن عمارتی بلند و چند طبقه در تهران ساخته شد، بدون آنکه تکنولوژی و مصالح عمارتهای مدرن و چند طبقهای که شاه در فرنگ دیده بود در ایران مهیا باشد.
تا زمانی که مصالح جدید و تکنیک به کار گرفتن آنها وارد ایران نشد، زبان معماری دگرگون نشد. تا آن زمان تغییرات در حد تکرار دست دوم بعضی از عناصر باقی ماند یا در حد ایده گرفتن از عمارتی بلندمرتبه و ساختن آن به شیوهای سنتی و با تزیینات و روحیهای ایرانی. حتا در مسجد سپهسالار نیز که تأثیراتی از معماری غرب به چشم میخورد باز زبان معماری ایرانی حفظ شده است.
منبع : رادیو زمانه
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران تهران انتخابات عراق دانشگاه تهران رهبر انقلاب مجلس شورای اسلامی دولت سیزدهم مجلس روز معلم نیکا شاکرمی حجاب
سیل آتش سوزی هواشناسی شهرداری تهران آموزش و پرورش باران قوه قضاییه پلیس هلال احمر معلم فضای مجازی زلزله
قیمت خودرو تورم سازمان هواشناسی سهام عدالت قیمت طلا خودرو بازار خودرو قیمت دلار قیمت سکه حقوق بازنشستگان بانک مرکزی ایران خودرو
مهران غفوریان ساواک موسیقی تلویزیون عمو پورنگ سریال سینمای ایران تبلیغات نمایشگاه کتاب مسعود اسکویی عفاف و حجاب دفاع مقدس
رژیم صهیونیستی فلسطین اسرائیل غزه آمریکا جنگ غزه روسیه ترکیه حماس نوار غزه انگلیس اوکراین
فوتبال پرسپولیس لیگ برتر سپاهان آتیلا حجازی باشگاه استقلال علی خطیر بازی جواد نکونام لیگ برتر ایران تراکتور رئال مادرید
اپل هوش مصنوعی فناوری گوگل ناسا عکاسی مدیران خودرو تلفن همراه
خواب کبد چرب طب سنتی فشار خون دیابت بیماری قلبی