پرواز به هند

اگر شما در یک کشور ثروتمند انگلیسی زبان زندگی می‌کنید و اکثر کارهایتان هم با رایانه و یا یک تلفن انجام می‌شود، انتظار نداشته باشید که تا ۵ سال آینده، همچنان در این مشاغل به کار خود ادامه دهید؛ چرا که تقریباً همه شرکت‌های بزرگ ما که به کارهای خدماتی و یا مبادلات تجاری راه دور مشغول هستند، در حال اخراج کارگرانشان و استخدام کارکنانی ارزان‌تر در خارج از کشورشان هستند. بدین ترتیب، همه کسانی که نگرانی‌هایی در حوزه عدالت اقتصادی و توزیع ثروت ملی دارند، باید از این شرایط به وجود آمده، احساس نگرانی کنند. البته کسانی که خواهان ایجاد عدالت اقتصادی جهانی و کاهش فاصله طبقاتی در سراسر دنیا هستند، از این شرایط جدید خشنود خواهند گردید.
نگاهی به تاریخ، درس‌های زیادی را برای ما خواهد داشت؛ چرا که در حقیقت، صنعتی شدن انگلستان در سایه نابودی ظرفیت تولید صنعتی هند به دست آمده است. در سال ۱۶۹۹ میلادی، دولت انگلستان با ممنوعیت واردات لباس‌های پشمی از ایرلند و ممنوعیت واردات لباس‌های پنبه‌ای تولید شده در هند در سال بعد، شرایط ویژه‌ای را به وجود آورد. علت ممنوعیت این محصولات را باید در کیفیت بهتر آنها در مقایسه با تولیدات ساخته شده در انگلستان دانست. با توجه به اینکه انقلاب صنعتی براساس رشد صنعت پوشاک و بافندگی روی داد، بدون چنین محدودیت‌هایی، احتمالاً این انقلاب هم اصولاً به وجود نمی‌آمد. در قرن‌های هجدهم و نوزدهم میلادی، دولت هند مجبور شده بود که برای تولیدکنندگان پوشاک انگلستان، مواد خام لازم را تدارک ببیند، اما آنان اجازه نداشتند که هیچ‌گونه پوشاک دوخته شده‌ای را به انگلستان صادر کنند. لذا ما ثروتمندیم، بدین دلیل که هندی‌ها فقیرند.
اینک مشاغلی که ۳۰۰ سال پیش به سرقت رفته بودند، در حال بازگشت به هند هستند. هفته پیش روزنامه «گاردین» اعلام نمود که شرکت ملی خدمات اطلاع‌رسانی خطوط ریلی انگلستان (NRES) تصمیم گرفته که دفتر مرکزی خود را به بنگلور منتقل نماید، شهری که در جنوب غربی هند قرار دارد. دو روز بعد هم بانک HSBC اعلام نمود که ۰۰۰/۴ شغل خود در بخش خدمات مشتریان را حذف می‌کند و این مشاغل را از انگلستان به آسیا منتقل خواهد نمود. شرکت‌های مخابرات انگلستان (BT)، «بریتیش ایرویز»، «لیودز تی.اس.بی»، «پرودنشال»، «استاندارد چارترد»، «نورویچ یونیون»، «بوپا»، «رویترز»، «آبی نشنال» و «پاورژن» نیز انتقال مراکز پاسخ‌گویی به مشتریان خود به هند را آغاز نموده‌اند. بدین ترتیب، کارگران انگلیسی شاغل در خط مقدم ارتباط با مشتریان، به پایان خط نزدیک شده‌اند.
مطمئناً کارگران انگلیسی بدین دلیل قدرت رقابت با کارگران هندی را ندارند که در گذشته دولت انگلیس توانایی رقابت آنها را نابود کرده است. همچنین علاوه بر نابودی صنایع بومی هند، شرکت هند شرقی و مقامات استعمارگر از کارگران هندی می‌خواستند که علاوه بر یادگیری زبان انگلیسی، از اصول شغلی حاکم بر صنایع ما تبعیت نموده و شرایط تحمیلی استخدام در ابرشرکت‌های چندملیتی را نیز بپذیرند. البته کارگران آلمانی و هلندی مراکز پاسخ‌گویی به مشتریان نیز در حال از دست دادن مشاغلشان هستند.
این شرایط به چه سرانجامی منتهی خواهد شد؟ یکی از مهم ترین نتایج آن، نابودی مشاغل خدماتی در انگلستان خواهد بود؛ چرا که اتفاق روی داده در مورد نابودی صنایع تولیدی ما در سال‌های دهه هشتاد و نود میلادی، در حال تکرار برای کارهای خدماتی می‌باشد. البته انتخاب کشور هند به عنوان بازار کار هدف این شرکت‌ها هم اتفاقی نیست. حقوق پرداختی به کارگران هندی شاغل در بخش‌های خدماتی و فنی در مقایسه با کارگران انگلیسی، حدود یک دهم می‌باشد. همچنین در هند، استانداردهای آموزشی در سطح بالایی قرار دارد و تقریباً همه دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها و مدارس این کشور به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند. از سوی دیگر، علی‌رغم اینکه اکثر کارگران انگلیسی، کار در بخش خدمات مشتریان را تنها در صورت عدم وجود گزینه‌ای دیگر انتخاب می‌نمایند، کارگران هندی از چنین مشاغلی به عنوان فرصت‌های درخشان شغلی یاد می‌کنند. مثلاً یکی از شرکت‌های خدمات پشتیبانی فنی در بنگلور که اخیراً برای ۸۰۰ فرصت شغلی، آگهی تبلیغاتی داده بود، بیش از ۰۰۰/۸۷ فرم تقاضانامه دریافت نمود. با وجود چنین شرایطی، کارفرمایان می‌توانند کارگرانی بسیار خوش برخورد، مستعد، باهوش و حرف شنو را استخدام کنند.
البته داستان رقابت غیرمنصفانه ابرشرکت‌های چندملیتی با یکدیگر در کشورهای فقیر دنیا، داستان تازه‌ای نیست. نکته جدید و غیرمنتظره را باید در تهدید امنیت مشاغل کارگران ما از سوی کارگران این کشورها دانست. مثلاً در ماه آگوست سال جاری (۲۰۰۷ میلادی)، شرکت «ایوینینگ استاندارد» اعلام نمود که تصمیم دارد ۰۰۰/۳۰ مورد از مشاغل مدیریتی خود در بخش‌های مالی و بیمه‌ای را در ۵ سال آینده به هندوستان منتقل کند. در همان ماه، شرکت مشاوره‌ای پژوهشی «فورستر» پیش‌بینی نمود که تا سال ۲۰۱۵ میلادی، ایالات متحده ۳/۳ میلیون شغل یقه سفید [مشاغل اداری و خدماتی] خود را از دست خواهد داد که بخش اعظم آن نیز به خاک هند منتقل می‌گردد. در مجموع هم نیمی از این مشاغل به تایپ کردن داده‌ها و تماس‌های تلفنی اختصاص دارد و بقیه آنها شامل مشاغل مدیریتی، حسابداری، برنامه‌نویسی رایانه‌ای، بیمه‌، مشاوره در بخش فن آوری اطلاعات، تکنیسین علوم زیستی، معماری، طراحی داخلی و یا وکالت حقوقی این ابرشرکت‌ها خواهد بود. لذا برای اولین بار در طول تاریخ، صاحبان مشاغل حرفه‌ای در انگلستان و آمریکا خود را در رقابتی تنگاتنگ و مستقیم با رقیبانی از سایر کشورها می‌بینند. در چند سال آینده می‌توان پیش‌بینی کرد که احزاب و روزنامه‌های ما نظرات مخالف زیادی را با ایده تجارت آزاد و جهانی سازی مطرح خواهند نمود. چرا که تجارت آزاد، تنها تا زمانی ایده‌ای خوب به حساب می‌آید که به حذف مشاغل دیگران و نه خود ما بیانجامد.
شاید یکی از درس‌های تاریخ را باید در پرواز صدها هزار شغل مختلف از کشور ما به کشوری دانست که ما در گذشته اقتصادش را به نابودی کشانده بودیم. البته این افراد در مقایسه با کارگران انگلیسی، با اشتیاق و علاقه بیشتری این کارها را انجام می‌دهند. به علاوه، ما اینک در هند شاهد هستیم که یک طبقه متوسط در حال شکل گرفتن است که خواهان برهم زدن نظام اجتماعی کنونی مبتنی بر کاست‌ها [نظام موروثی طبقاتی در هند] است. از سوی دیگر پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۰۸ میلادی، حدود ۱۷ میلیارد دلار از طریق مشاغل برون سپاری شده ابرشرکت‌های غربی به اقتصاد همواره مقروض و محتاج به منابع ارزی هند سرازیر گردد.
با روند کنونی، مشاغل زنانه‌ای هم که در گذشته همواره به آنان تعلق داشت، در حال از بین رفتن هستند. مثلاً دو سوم کارکنان انگلیسی مشاغل مربوط به خدمات مشتریان را زنان تشکیل می‌دادند که با خروج این مشاغل، از لحاظ فرصت‌های شغلی، زنان باز هم از مردان عقب می‌افتند. با کاهش امنیت شغلی، ابرشرکت‌های چندملیتی قادر خواهند بود که شرایط سختگیرانه‌تری را از لحاظ شغلی به کارکنانشان تحمیل نمایند، هرچند هم اینک هم در اکثر این مشاغل، کارگران انگلیسی مورد سوءاستفاده‌های زیادی قرار می‌گیرند. به علاوه، این ابرشرکت‌ها با گسترش دامنه سلطه استعماری خود، از کارگران هندی خود می‌خواهند که با تقلید از شیوه‌های کار، برخورد، رفتار و حتی ذائقه ما، رضایت مشتریان انگلیسی خود را به دست آورند. مطمئناً در کشور هند، امروزه مهم ترین توانایی تجاری یک فرد را باید در مخفی کردن هویت بومی وی و بازی کردن نقش فردی دیگر دانست. سرانجام، آیا پرواز مشاغل به سوی هند، اقدامی خوب و یا بد ارزیابی می‌گردد؟ شاید صحیح‌ترین پاسخ این باشد که این فرایند، همزمان نتایج خوب و بدی را به همراه داشته است. البته هیچ‌کدام از آنها هم بر دیگری برتری ندارد. چرا که به عنوان یکی از حقایق نظم نوین جهانی که ما هم یکی از بنیان گذاران آن بوده‌ایم، از دیرباز شرکت هند شرقی و هم اینک ابرشرکت‌های چندملیتی، در جهت دستیابی به منافع خود، به هر اقدامی دست می‌زنند. هرچند این سودمحوری گاهی به نفع ما و گاهی نیز به ضرر ما تمام خواهد شد.
برای قرن‌ها ما به خود اجازه داده‌ایم که در جهت دستیابی به رفاه و منافعمان، رفاه و منافع دیگران را نادیده گرفته و قربانی کنیم. ما در آغاز رویارویی با نتایج نظامی هستیم که خود ایجاد نموده‌ایم، هرچند هم اینک آثار بحرانی آن برای ما آغاز شده است

محسن داوری
منبع: www.Monbiot.com
(انتشار یافته در ماهنامه سیاحت غرب-شماره ۵۷)
جورج مونبیوت