جهان در مسیر آینده‌نگاری تکنولوژیک (۲)

آینده‌نگاری در ایران
مرکز صنایع نوین وابسته به وزارت صنایع و معادن با برگزاری نخستین کارگاه آینده‌نگاری در ایران، سعی در آشناسازی مدیران و تصمیم‌گیرندگان سطح کلان کشور با مفاهیم، روش‌ها و تجربیات اجرائی آینده‌نگاری در دیگر کشورها داشت. هرچند ایران برخلاف دیگر کشورها تا کنون فعالیت خاصی در زمینهٔ آینده‌نگاری نداشته است؛ اما برگزاری نخستین کارگاه مقدماتی آینده‌نگاری توسط مرکز صنایع نوین را می‌توان به نوعی طرح ادبیات و یا موضوع آن دانست. بحث آینده‌نگاری تکنولوژی در میان کشورهای دنیا به‌ویژه کشورهای پیشرفته قدمت و سابقهٔ زیادی دارد و در کشورهای منطقه و همسایه نیز طی سال‌های اخیر، فعالیت‌های متنوعی صورت گرفته است؛ اما ایران به تازگی این موضوع را مطرح کرده است.
سرکار خانم مریم جوان شهرکی مدیر روابط بین‌الملل مرکز صنایع نوین در این زمینه می‌گوید: آینده‌نگاری در ایران به‌خصوص آینده‌نگاری تکنولوژی، موضوع جدیدی است که نیاز مبرمی به نیازسنجی در ایران دارد. وی نخستین کارگاه آینده‌نگاری تکنولوژی در ایران را تنها طرح موضوع برای مدیران و تصمیم‌گیرندگان سطح کلان کشور دانست و گفت: آینده‌نگاری روش علمی و فرآیندی ملی است که الزامات و اقتضائات خاص خود را می‌طلبد. خانم جوان شهرکی، اجرائی شدن آینده‌نگاری تکنولوژی در ایران را با نیازسنجی‌های خاصی در ارتباط خواند و تصریح کرد: اینکه کشور به چه میزان دارای پتانسیل این طرح است و بخش‌های دولتی و خصوصی از آینده‌نگاری تکنولوژی چقدر استقبال می‌کنند، به نیازسنجی نیاز دارد. مدیر روابط بین‌المللی مرکز صنایع نوین، این مرکز را مدعی اجراء این پروژه نخواند و گفت: مرکز صنایع نوین، تنها با فرآیند تصمیم‌گیری، طرح موضوع می‌کند تا صاحب‌نظران اندیشمندان، ساز و کارهای مربوط را ارائه کنند. وی تأکید کرد مرکز صنایع نوین که متولی اجراء نخستین کارگاه آینده‌نگاری تکنولوژی در ایران است، در پی ارائه راهکار نیست.
خانم جوان شهرکی با اشاره به اینکه تنها یک سازمان و یا وزارتخانه نمی‌تواند متولی آینده‌نگاری تکنولوژی در ایران باشد، اظهار داشت: سازمان‌ها و شبکه‌های مدیریتی باید هرچه سریع‌تر در زمینهٔ آینده‌نگاری به اجماع برسند. دکتر طباطبائیان یکی از کارشناسان مدعو کارگاه مقدماتی آینده‌نگاری تکنولوژی که در مورد الزامات و ملاحظات اجرائی پروژهٔ آینده‌نگاری در ایران سخنرانی کرده بود، مراحل آینده‌نگاری در ایران سخنرانی کرده بود، مراحل آینده‌نگاری در ایران شامل سه مرحله خواند: مرحلهٔ پیش‌آینده‌نگاری، مرحلهٔ اصلی آینده‌نگاری و در پایان مرحله پس‌آینده‌نگاری. وی نتایج عینی مورد انتظار آینده‌نگاری در ایران را تشخیص فن‌آوری‌های کلیدی، تشخیص فن‌آوری‌های عام در حال پیدایش، پیش‌بینی زمان ظهور و وقوع فن‌آوری‌ها، تعیین جایگاه ملی، شناسائی ضعف‌ها و قوت‌ها، شناسائی پتانسیل، شناسائی تهدیدها و فرصت‌ها، اولویت‌گذاری، اطلاع‌رسانی به بنگاه‌ها، اطلاع‌رسانی به تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران و همچنین ایجاد همکاری میان بخش پژوهش و صنعت دانست.
آینده در خلال برنامه‌ریزی
مجتبی هاشمی رئیس مرکز صنایع نوین در دو هفتهٔ گذشته، میزبان بسیاری از اساتید، مدیران و تصمیم‌گیرندگان سطح کلان کشور در کارگاه مقدماتی آینده‌نگاری تکنولوژی بود. با اینکه بحث آینده‌نگاری در دنیا قدمت و سابقهٔ زیادی دارد اما طرح آن برای نخستین‌بار از جانب مرکز صنایع نوین را می‌توان به فال نیک گرفت. هاشمی در نخستین کارگاه آینده‌نگاری تکنولوژی ایران، آینده‌نگاری را فرآیندی دانست که طی آن، تمامی کنشگران جامعه گرد هم آمده و تلاش می‌کنند تا آیندهٔ مطلوب را ایجاد کنند. وی افزود: همان‌طور که بارها گفته‌ایم ارزش آینده‌نگاری در آن است که فرصت ساختار یافته‌ای را برای نگاه به آینده و بررسی نقش علم و تکنولوژی در آن، فراهم می‌آورد. رئیس مرکز صنایع نوین، توسعهٔ تکنولوژی و صنایع مبتنی بر تکنولوژی به واسطهٔ افزایش توانمندی رقابتی ملی را یکی از ارکان اصلی چرخهٔ توسعه خواند و اظهار داشت: به‌منظور مدیریت و سیاست‌گذاری توسعهٔ تکنولوژی و صنایع مبتنی بر تکنولوژی، لازم است علاوه بر کشف و خلق فرصت‌ها، آینده‌ای مطلوب و امکان‌پذیر، تعادل تکاملی بین شاخص‌های مختلف توسعهٔ ملی و توسعهٔ تکنولوژی فراهم آید. هاشمی با اشاره به اینکه آینده‌نگاری در گذر زمان، تغییراتی یافته است، تصریح کرد: فرآیند آینده‌نگاری اگرچه در آغاز، فعالیتی در حوزهٔ علم و تکنولوژی بود؛ اما امروز حرف‌های بسیاری در اجتماع و اقتصاد مطرح است. وی ادامه داد: چرا که موضوعات اجتماعی، اقتصادی و تکنولوژیکی کاملاً از یکدیگر تأثیرپذیر هستند و دیگر نمی‌توان هر حوزه را به‌طور مستقل از حوزه‌های دیگر در فرآیندهای ملی آینده‌نگاری، مورد بررسی قرار داد. وی به تجربیات آینده‌نگاری در کشورهائی مانند ژاپن، آلمان، انگلیس و بسیاری از کشورها، اشاره کرد و گفت: در این کشورها، شاهد آن هستیم که حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی نقش اساسی به‌عهده گرفته‌اند. رئیس مرکز صنایع نوین، در تبیین علاقه‌مندی کشورها به فرآیند آینده‌نگاری، تصریح کرد: نخست آنکه منابع هر کشوری، محدود است و این منابع محدود، کشورها را از ورود به تمامی حوزه‌ها بر حذر می‌دارد. وی افزود: بدون شک دنیای امروز، دنیای رقابتی‌تر از گذشته است. بنابراین در این فضای رقابتی، برنامه‌ریزی برای رسیدن به آینده‌ای مطلوب با استفاده از تمامی توانمندی‌ها اهمیت پیدا کرده است. وی با اشاره به اینکه در اغلب کشورهائی که پروژه‌های آینده‌نگاری را انجام داده‌اند، دولت پیشقدم بوده است، گفت: دولت در این کشورها تلاش کرده است تا صنایع و بخش‌های دیگر جامعه را به استفاده از این فرآیند ترغیب کند.

منبع : خانواده سبز