کودک و بازی

علاقه مندی كودك به بازی نشانه سلامتی اوست و اگر كودكی بازی نكند باید به سلامت او مشكوك و به فكر درمانش بود. انسان نیاز به حركت و جنبش دارد و بازی بخش مهمی از این نیاز است. هر فرد برای رشد ذهنی و اجتماعی خود نیازمند اندیشه و تفكر است و بازی خمیر مایه ی این تفكر و اندیشه است. آمادگی جسمی و روحی برای مقابله با مشكلات، بخشی از فلسفه بازی كودكان است. بنابراین، بازی هر چه گسترده‌تر، پیچیده ترو اجتماعی‌تر باشد كودك از مصونیت روانی بیشتری برخوردار می شود. كشف دنیای اطراف بخش دیگری از فلسفه بازی است كه كودك حس كنجكاوی خود را از این طریق ارضا می‌كند. پرونده این شماره درباره همه نكاتی است كه باید درباره دنیای بازی كودكان بدانید.
● آب بازی
كودكی كه با آب بازی می كند، درحال یادگیری علت و معلول گرما و سرما، جاری شدن و فرو رفتن آب در زمین است. این كودك پس از اینكه به عنوان موجودی كوچك در دنیایی بزرگ یك روز سخت را پشت سر گذاشته، با آب بازی آرامش پیدا می كند. او لغات جدید می آموزد، به خاصیت خیس بودن آب و جنس حباب ها فكر می كند و شما تصور می كنید كه او فقط مشغول خراب كاری است. آب یك وسیله ی بازی است كه به طور طبیعی و دائم در خانه ها وجود دارد. بچه های كوچك آب بازی را دوست دارند و در مورد آن بسیار كنجكاو هستند. از آن جایی كه می توان با آب، بازی های متنوعی را انجام داد، علاقه مندان فراوانی در سطح جهان دارد. كودكان نوپادوست دارند از طریق حواسشان بخصوص حس لامسه به كشف بپردازند. آن ها از انجام هر گونه عملی كه حواس آنها را تحریك كند، لذت می برند. آب بازی یكی از این اعمال است. نحوه بازی كودكتان با آب به شما نشان می دهد كه به چه چیزی علاقه مند است.
این كار ممكن است به سادگی تماشای حباب هایی باشد كه از لابه لای انگشتان او خارج شده و به همراه آب به سوی ظرفشویی سرازیر می شود. بچه ها دوست دارند دست هایشان را در دستشویی های كوتاه بشویند و در آن ها بازی كنند. یكی از مسئولان می گوید:< ما آینه های بزرگی جلوی دستشویی و ظرفشویی‌ها گذاشته ایم تا بچه ها بتوانند خودشان را ببینند. اشیاء مختلف را در آب می ریزیم تا كاوش كنند. در عین حال برای آن ها توضیح می دهیم كه وقتی مثلا برگ ها خیس می شوند چه اتفاقی می افتد؟>!
حتی بین آب بازی و كلماتی كه كودك می گوید ارتباط وجود دارد.
می توانید در مورد آب برای كودك داستان تعریف كنید یا مطلبی بخوانید و با كودك خود وارد آب بازی شوید. در یك گوشه با حوله ننشینید و او را تماشا كنید. با او آب بازی كنید، هیاهو راه بیندازید. به او نشان دهید كه از بازی با او لذت می برید. درتمام كارهایی كه در خانه با آب انجام می دهید كودكتان را سهیم كنید. مثلا كودك شما می تواند برای شما شربت درست كند. می تواند فنجان های پلاستیكی را در ظرفشویی بشوید. می تواند هنگام كار كردن ماشین لباسشویی، شاهد غوطه ور شدن لباس ها در آب باشد. آب بازی فقط مخصوص فصل تابستان نیست، گرچه این فصل بسیار مناسب است ولی فصل بهار هم خوب است. این فصل با خود گل وشل و گودال های آب همراه می آورد . پوشاك مناسبی به تن كنید و همراه كودك نوپای خود از خانه بیرون بروید . حتی در فصل زمستان هم آب بازی را قطع نكنید. مقداری برف به داخل خانه بیاورید و شاهد آب شدن آن باشیدو توجه او را به آب شدن قندیل های یخی و قطره های آبی كه از آن ها می چكد جلب كنید.قصل زمستان امكانات زیادی برای كشف و جستجو دارد مثلا برف آبكی و برف پوك برای خلاقیت بچه ها در این فصل موجود است. كودكان می توانند قندیل های كوچكی را در دست بگیرند و بشكنند. صدایی كه از شكستن آن ها ایجاد می شود، شگفت انگیز است . از همه ی این ها بهتر ، محكم قدم گذاشتن در چاله ی آبی است كه به وسیله یخ نازكی پوشیده شده است.
▪ نكات ایمنی برای آب بازی
یك كودك نوپا در آب بسیار كم هم ممكن است خفه شود. همیشه هنگام آب بازی كودكان كاملا مراقب آنها باشید. حتی وقتی در یك وان كوچك آب بازی می كنند. وان یا ظرف آب بازی را بعد از اتمام بازی همراه با كودك خالی كنید. تمیز كردن این ظروف قسمتی از مكاشفه ی كودك است. همراه با او خالی شدن آب را ببینید و شگفت زده شوید.
مراقب باشید كف حمام، دیوارها و یا علفزاری كه در آن آب بازی می كنید خیلی خیس و لغزنده نشده باشند. یك جفت حوله بزرگ دم دست داشته باشید. اگر بیرون از خانه هستید، محل بازی را تغییر دهید تا یك جای خاص خیلی خیس نشود.
● چرا بچه هاباید بازی كنند؟
در جهان امروز بالاترین و بهترین تولید برای كشورهایی كه بخواهند حرف اول را در دنیا داشته باشند ،تولید فكر نو و ایده است و این امر به خوبی ضرورت توجه به خلاقیت و پرورش آن را در كودكان و نوجوانان نشان می دهد. خلاقیت موهبتی است كه در تمام انسان‌ها بالقوه موجود است اما ظهور و گسترش آن مستلزم شرایط مناسب است .
خلاق بودن یعنی پدیده های عالم را متفاوت از دیگران دیدن همانند نیوتن وقتی كه سیب از درخت بر زمین می افتد. او چرخش سیب را به گونه‌ای متفاوت تر از دیگران می‌بیند و به دنبال طرح مسئله و پاسخ به چرایی افتادن سیب از درخت است .
تحقیقات انجام شده در زمینه خلاقیت با آموزش نشان می‌دهد، بر خلاف نظریه پردازان گذشته كه خلاقیت را فرآیندی ارثی و ذاتی تلقی می كردند .خلاقیت را می توان به افراد، به ویژه به كودكان و نوجوانان آموزش داد ، به عبارت دیگر بر خلاف تصور عامه مبنی بر اینكه فقط افراد معدود ی خلاق بدنیا میآیند، از این رو در كشورهایی كه از آموزش و پرورش پویا برخوردارند، پرورش خلاقیت به عنوان یكی از مهم‌ترین هدف‌ها ی آموزش و پرورش مورد توجه قرار گرفته است. بازی های خلاق فرصتی به كودك می‌دهند تا از قوه خلاقیت و تخیل خود در حل مسائل استفاده كند و آن را رشد دهد و تقویت كند.
نقش بازی در زندگی كودك همواره مورد توجه محققان و روانشناسان كودك بوده است. ویگوتسكی و پیاژه از جمله روانشناسانی هستند كه بطور ریشه ای به مطالعه بازی كودكان و نقش آنها در رشد ذهنی و فكری و زندگی اجتماعی كودكان پرداخته اند. از دیدگاه این دو محقق، شركت كودك در بازی های كودكانه به معنای ورود كودك به دنیای مجازی است كه دارای قوانین خاص و نا نوشته است. از نظر ویگوتسكی و پیاژه زبان به عنوان ابزار اولیه بازی ها و عامل اساسی در فرآیند شكل گیری توانائی های ذهنی كودك است.
ویگوتسكی بازی ها را به دو دسته تقسیم بندی می كند :
۱) بازی هایی كه قوانین درونی و نانوشته دارند.
۲) بازی هایی كه قوانین معین و قراردادی دارند.
به عقیده ویگوتسكی رهبری بازی های دسته اول را كودكان خود و بدون نیاز بزرگترها به عهده می گیرند، در حالی‌كه بازی‌های‌دسته‌دوم‌با‌شركت‌و‌دخالت‌بزرگتر‌ها‌صورت می پذیرد و به همین سبب سمت و سوی بازی ها به جهتیمی‌رود‌كه‌بزرگتر‌ها‌می‌خواهند.‌ آنها‌قوانین‌و‌مقررات‌بازی‌را‌تعیین‌و‌به‌كودكان‌دیكته می كنند.
به نظر ویگوتسكی بازی ها به رشد ذهنی و فكری، عاطفی - احساسی و اجتماعی كودك كمك می كنند. به زبان دیگر بازی ها ابزار كنترل و تنظیم رفتار كودك هستند. او هنگام بازی دكتر می شود، معلم می شود، راننده می شود و... بدین ترتیب نقش های گوناگون را در عالم بازی تجربه می كند. هر بازی، سناریو، قوانین و مقررات خاص خود را دارد و بنا به تعداد و توانائی های بازیگران تغییر و تحول می یابد.بازی هائی كه قوانینی درونی و نانوشته دارند - یعنی بازی های دسته اول - نیز در طی بازی و به مرور زمان و بنا به شرایط و اعضای شركت كننده تغییر و تحول می یابند. اشیاء در این مرحله بازی، نقش مهمی دارند. كودك هنگام بازی با عالم تخیل سر و كار دارد و از همین روامكان خلاقیت و آفرینش و همچنین موقعیت بروز خصوصیات رفتاری و اخلاقی خود را می‌یابد.
ویگوتسكی از كتاب خواندن هم به عنوان یك بازی سازنده یاد می كند. به نظر او كتاب خواندن در چشم كودك نوعی سرگرمی و بازی است، زیرا دنیای خیالی كتاب ها به دنیای كودكان نزدیك است. گفتگو در باره كتاب ها - یعنی این دنیای خیالی - هم ذهن كودك را تحلیلی می سازد. اینجا < لی برگ و بی یر >به نفوذ بیش از حد بزرگتر ها اخطار می دهند و می گویند <گاهی بزرگتر ها فضای بسیار زیادی را اشغال می كنند و امكان اندیشیدن را از كودك می گیرند. >
● مهارت‌های بازی كردن
یكی از اولین كارها در آموزش استفاده از اسباب بازی ها و بازی مناسب، این است كه به كودك یاد بدهید با اسباب بازی های ساده مانند عروسك و ماشین، بازی كند. مانند مرحله بازی با بلوك. در این مرحله هم بهتر است از هر اسباب بازی دو نمونه تهیه كنید. برای آموزش بازی با عروسك مراحل اولیه آسان هستند .
عروسك خود را بردارید و از كودك بخواهید از شما تقلید كند . وقتی كه كودك مانند شما عروسك را برداشت، آن را بغل كنید و كودك را نیز تشویق كنید تا از شما تقلید كند . تكان دادن ،نوازش كردن ، خوابانیدن ، غذا دادن ، و پوشاندن آن با پتو كارهائی هستند كه كودك با همانندسازی با شما می تواند به راحتی آنها را انجام دهدو از انجامشان لذت ببرد. در مراحل بعدی حتی می توانید حمام كردن ، لباس پوشاندن ، و غیره را نیز با كودك تمرین كنید . هر چه كودك بیشتر تقلید كند، بیشتر یاد خواهد گرفت كه چگونه با اسباب بازی هایش درست بازی كند. مثلا می‌توانید به كودك آموزش دهید كه یك كامیون می تواند تند برود ، كند برود ، بار حمل كند ، بار خالی كند ، تصادف كند ، و ... .شما همچنین می توانید این كارها را همراه با كلام بیان كنید تا كودك نیز بتواند اتفاقی را كه می افتد خود بیان كند و قوه تخیل خود را افزایش دهد . هر چقدر بیشتر بتوانید این نوع بازی ها را افزایش بدهید برای كودك بهتر است . به یاد داشته باشید كه از كار های ساده ای مانند عقب و جلو بردن ماشین شروع كنید .
نقاشی كردن و نوشتن مهارت‌های پیچیده ای هستند كه می توانند به خلاقیت كودك كمك كنند.نقاشی گاهی اوقات می تواند ساعتها كودك شما را سرگرم كند.یك تكه كاغذ و چند عدد مداد رنگی یا مداد شمعی بردارید و نقاشی ساده ای بكشید این نقاشی می تواند شكل ساده ای از حیوانات و اشیاء باشد سپس از او بخواهید كه كار شما را تقلید كند.
به تدریج با بزرگتر كردن اندازه شكل‌ها ، آنها پیچیده تر كنید .سعی كنید كه از رنگ‌های شاد استفاده كنید و نام آنهارا برای فرزندتان تكرار كنید.وقتی كه كودك موفق به كشیدن نقاشی های ساده شد، از او بخواهید كه خانه، ماشین و چیزهای پیچیده تری را بكشد و در صورت موفقیت حتماً او را تشویق كنید.
روش آموزش نوشتن نیز كاملا مانند نقاشی كردن است . یك پیشنهاد خوب این است كه اسم كودك را بزرگ روی كاغذ بكشیدومثل یك نقاشی از كودك بخواهید كه آن را تقلید كند.كودكان معمولاً علاقه خاصی به یادگیری اسم خود دارند واین می‌تواند انگیزه ای برای یادگیری حروف دیگر شود.ابتدا ترسیم خطوط را با كودك كار كنید و سپس ترسیم منحنی ها و در آخر هم شروع به آموزش كپی كردن حروف بكنید . فراموش نكنید كه در ابتدا كودك باید بر روی خطوط شما بنویسد و سپس از روی آنها كپی كرده و در نهایت با درخواست شما و با استفاده از حافظه خود آنها را بنویسد .
● روانشناسی بازی را بیاموزیم
براساس یافته های روانشناسی و به تا‡یید تمام مكتب های روانشناسی ۶ سال اول زندگی انسان مهم‌ترین دوران زندگی هر فردی به شمار می آید و بنیادی ترین زیر ساخت شخصیت او را برای تمام عمر تشكیل می دهد. تحقیقات ثابت كرده كه بیشترین هوش انسان در این دوره ۶ ساله شكل می گیرد. سطح هوش به نوبه خود بر میزان اثر بخشی فرد بر محیط و شیوه نگاه او بر جنبه های مختلف زندگی تا‡ثیر می گذارد. كسی كه هوش بالایی دارد، مثبت می اندیشد ، با قضایا امیدوارانه برخورد می كند ، اعتماد به نفس دارد ، با استحكام و اطمینان در عرصه پیكار زندگی گام بر می دارد ، شكست‌ها را نه به معنای مانعی برای پیشرفت كه در شكل سكوی پرتابی برای موفقیت می بیند و در نهایت به صورت مدیری موفق ، بازرگانی موفق ، معلمی موفق ، مهندسی موفق ، رهبری موفق برای اطرافیانش ، همسری موفق در خانواده اش و شهروندی سربلند در جامعه اش ظاهر می شود. بنابراین تمام موفقیت های انسان ریشه در میزان برخورداری او از عامل حیاتی هوش دارد.
هوش ، با آن همه اهمیت حیاتی كه دارد ، گرچه در ابتدا یك عامل ژنتیكی است و میراث ساختار فیزیولوژیكی والدین ، لیكن در اثر تا‡ثیرات محیط قابل پرورش و ارتقا ست. اثرات چنین پرورشی ، اعم از مثبت یا منفی ، قاطع ، پایدار و غیرقابل برگشت است و تا پایان زندگی بر روح و جسم انسان حك می شود و باقی می ماند. برای این فرایند پرورش ، ما فرصت بسیار كمی داریم ، فرصتی به درازای ۶ سال اول زندگی : از بدو تولد تا شروع ۷ سالگی. از آنجا كه رشد هوش پس از ۶ سالگی به كندی می گراید و در ۱۷ سالگی متوقف می شود. تمام زمانی كه برای پرورش هوش در اختیار داریم همین ۶ سال اول زندگی است.
هوش ، همچون سایر امور ، آموختنی است اما آموزشی نه به شیوه مستقیم مدرسه ای بلكه با بهره گیری از روش های خاص. ارتقای هوش را از همان بدو تولد و ماه‌های اولیه زندگی نوزاد می توان آغاز كرد ، ولی برای نوزادی كه امكان خواندن و فهمیدن و نوشتن ندارد انجام چنین امری چگونه ممكن است ؟ تمام آنچه كه باید وارد ذهن كودك زیر۷ سال شود تنها و تنها از طریق حس و تجربه عینی امكان پذیر است و چنین آموزشی شكل بازی به خود می گیرد ؛ چرا كه انسان در این سن هنوز فاقد هوش انتزاعی است. بازی برای كودك زیر ۷ سال یك مدرسه است ، یك امر جدی است. روانشناسی بازی بر شناخت و كاوش و معرفی این مقوله نگرش دارد.
بسیاری از مادران نمی دانند با كودكی كه لجوج است ، گستاخ است ، گوشه گیر است ، دیرآموز است ، بیش تحرك است ،چگونه رفتار كنند. روانشناسی بازی مادران و پدران را در این زمینه تجهیز می كند و به آنها كمك می كند به شیوه‌های تربیت یك فرزند سالم و موفق دست یابند. با دستیابی به روش های اصولی پرورش نه تنها می شود از بسیاری مشكلات رفتاری كودك جلوگیری كرد و با ارتقای هوش او زمینه های زندگی موفقیت آمیز وی را تا‡مین كرد ، بلكه حتی ، اگر شرایط ژنتیكی مناسب باشد ، به سادگی از او یك نابغه ساخت. رفتار با كودك نیز همانند هر تكنیك دیگری آموختنی است ؛ فقط كافی است برای اخذ و اكتساب و كاربرد آن دارای انگیزه باشیم. چه انگیزه ای بالاتر از اینكه فرزندانی خوشبخت وجامعه ای سعادتمند داشته باشیم؟ بیان این واقعیت به هیچ وجه مبالغه نیست .اگر ادعا شود در میان مسائل سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و ... توجه به زیرسازی روانی انسان در ۶ سال اول زندگی در را‡س تمام امور دیگر قرار دارد. جای بسی شگفتی است در حالی كه ساعت‌ها و روزها را برای فراگیری یك زبان خارجی یا دوخت نوعی لباس یا آشپزی صرف می كنیم، به فراگیری روش هایی برای چگونگی تربیت كودكانی كه باید در آینده خوشبخت و موفق باشند حتی در حد حضور در یك كلاس گل آرایی بها نمی دهیم و هنوز به شیوه هایی متوسل می شویم كه از مادر بزرگ‌ها به ما رسیده است ؟
● بازی با بلوك
بازی و تعلیمات دینی امروزه در روانشناسی كودك می گویند: با بچه باید بچه بود،و این همان چیزی است كه هزارو ۴۰۰ سال پیش در روایت‌های اهل بیت علیهم السلام مورد تا‡كید قرار گرفته است .(من كان له فی بیته صبی فلیتصب له< ) هركس در خانه، كودكی دارد با او كودكانه رفتار كند> بنابراین ضرورت بازی كودكان و بازی كردن باآنها در ۷ سال اول زندگیشان نه فقط ازسوی صاحب نظران توصیه می‌شود بلكه پیشوایان اسلامی نیز آن را لازم دانسته و بر اساسآنچه كه در مورد زندگی حضرت محمد (ص ) و حضرت علی (ع) روایت شدهآنها با فرزندان خود بازی می‌كردند تا‡كید دیگر دین بر این است كه نباید در زمان كودكی از بچه‌ها كارهای بزرگترها را توقع داشت، بچه باید بچگی كند و بازی نماید. لذا بچه تا ۷ سالگی در منزل امیر به حساب آمده است و در نوجوانی وزیر و یاور پدر و مادر.
همانطور كه می بینید علی رغم اینكه ظهور اسلام در محیطی كاملا بی‌فرهنگ و دور از تمدن بود ، اما برنامه و شیوه های ارائه شده از طرف اولیای دین , همیشه با انسانها از هر تمدن و فرهنگی سازگار است .از جمله مواردی كه در شیوه تربیت حضرت زهرا (س) جایگاه خاصی داشت، تحرك و بازی كودكان بود . این فعالیت و تكاپو به قدری برای سلامتی و رشد مناسب كودك، ضروری است كه حتی برای تشویق آنها به تحرك و بازی، بزرگترها نیز باید تن به بازی و جست و خیز بدهند .
بازی در دوران كودكی به منزله واكنش كودك در برابر عوامل محیطی و بروز استعدادهای نهفته اوست كه تاثیرات آن در كنار تقویت جسم و افزایش بنیه كودك، قابل توجه است . همچنین بازی، در پرورش نیروی ابداع و ابتكار كودك بی نهایت موثر است . بنا براین غفلت از بازی به هیچ وجه به صلاح كودك و والدین او نیست .
همبازی شدن رسول معظم اسلام (ص) با دخترش زهرا (س) بیانگر این نكته مهم است كه بازی و تحرك كودك، یكی از لوازم تربیت صحیح محسوب می شود . حضرت علی (ع) و فاطمه (س) در خانه به بازی بچه ها توجه كافی مبذول می داشتند و همین امر موجب شادابی و نشاط روز افزون آنها می شد .
حضرت فاطمه (س) از همان دوران كودكی با فرزندانش همبازی می شد و به این نكته توجه داشت كه در بازی، نوع الفاظ و حركات مادر، سرمشق كودك قرار می گیرد ؛ بنابراین باید از كلمات و جملات مناسبی استفاده كرد . علاوه بر این باید در قالب بازی و شوخی شخصیت كودك را تقویت كرد ، اورا به داشتن مفاخر و ارزش‌های اكتسابی تحریك و تهییج كرد . اینها همه مرهون در پیش گرفتن شیوه های صحیح در این رابطه است .
● انواع بازی های كودكانه
كودكان روحیات متفاوتی دارند و با توجه به ویژگی های خود، بازی های مختلفی را تجربه می كنند.
عواملی كه در انتخاب نوع بازی دخالت دارند عبارتند از: تفاوت های فردی، میزان سلامتی، سطح رشد جسمی و حركتی، بهره هوشی، جنسیت، خلاقیت، فرهنگ خانواده و موقعیت جغرافیایی. بر همین اساس بازی به انواع گوناگون تقسیم می شود.
▪ بازی های جسمی
از قدیمی ترین نوع بازی‌هاست، به ابزار مخصوص نیازمند است، هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی انجام می‌شود، برای مصرف انرژی اضافی بدن و نجات یافتن از خستگی و كسالت بسیار مفید است و رفتارهای نا آرام و پرخاشگری توام با عصبانیت كودك را كاهش می دهد، مثل نشستن، سینه خیز رفتن، ایستادن، دویدن، بالا رفتن، پریدن، پرتاب كردن، اله كلنگ، سرسره، تاب، طناب، دوچرخه، توپ و ...
▪ بازی های تقلیدی
كودك به تقلید نقش‌هایی می پردازد كه آن ها را باور كرده است. معمولا بهترین شخصیت‌ها برای شروع ایفای‌نقش، والدین، برادران، خواهران و دوستان هستند. كودك از ایفای نقش آنان لذت برده وتجربه كسب می‌كند. در دوره دبستان بیشتر نقش معلمان را تقلید می كند، در حالی كه در‌دوره نوجوانی از تقلید رفتار بزرگسالان دوری می كند و به تقلید رفتار همسالان می‌پردازد كه این خود آغازی است برای هماهنگی و همسو شدن با گروه های اجتماعی و ایفای‌نقش های واقعی زندگی مثل خاله بازی، دكتر بازی، حمام كردن عروسك، مهمانی رفتن، پلیس بازی، آتش نشانی و ...
▪ بازی های نمایشی
كودك در تقلید از بزرگترها از لباس و وسایل مخصوص آن ها نیز استفاده می كند، مانند پسر كوچكی كه كت پدر را به تن كرده، عینك او را به چشم می زند و یا دختر بچه ای كه كفش پاشنه دار مادر را پوشیده و به زحمت راه می رود.
▪ بازی‌های نمادی
زمانی كه كودك‌دستیابی به ابزار و وسایل مورد نیاز خود را غیر ممكن می بیند، نیازها و آرزوهای‌خود را با استفاده از وسایل نمادین و از طریق بازی بیان می كند. برای مثال بر تكه‌ای چوب سوار شده، این طرف و آن طرف می رود، مانند اینكه سوار بر اسبی شده و آن را‌هدایت می‌كند. این نوع بازی ها یكی از بهترین شیوه های بازی درمانی محسوب می‌شوند.
▪ بازی های آموزشی
مهم‌ترین وسیله‌آموزش كودك، استفاده از وسایل بازی مناسب است، مانند مكعب های چوبی كه كودك با جور كردن و دسته بندی كردن آنها می تواند با مسائل اساسی اما ساده و آسان ریاضی آشنا شود. از خانه كوچك اسباب بازی برای آشنا كردن كودك با واقعیات‌های موجود زندگی می‌توان استفاده كرد. بازی‌های آموزشی موجب تقویت حواس و رشد قوای ذهنی و اجتماعی كودك می شوند، به شرط آنكه سعی كنیم كنترل اصلی بازی در اختیار كودك باشد و جهت و مسیر آن را تعیین كند.
▪ بازی های خلاقیتی
كودك از طریق به‌وجود آوردن چیزی، عقاید و احساساتش را اظهار می‌كند، مانند نقاشی، موسیقی، خمیر بازی، شن بازی و یا استفاده از لغات كه او را قادر می سازد تا در آینده داستان، شعر و نمایشنامه بنویسد خانه سازی با گل و گچ و خمیر، خاك و ماسه، اسباب بازی های چند تكّه و ... هم از این دسته هستند.
بازی های قاعده مند كه كودك توسط آنها رعایت قوانین را یاد می گیرد مثل عمو زنجیر باف، گرگم به هوا، قایم باشك، عمو رنگی، بالا بلندی و اخیراً هم سگا، پلی استیشن، رایانه...
● انتخاب اسباب بازی
بازی از ضروریات زندگی كودك است و در رشد ذهنی و جسمی كودك تا‡ثیر ویژه ای دارد . بنابراین وسایلی كه برای بازی فرزندان انتخاب می كنید، باید خصوصیات و شرایطی را دارا باشد تا اهداف ما را از بازی كودك برآورده ساخته و برای او مفید باشد .
در انتخاب اسباب بازی و نوع بازی توجه به نكات زیر می تواند كمك كننده باشد:
اول اینكه همیشه سعی كنید با توجه به سن و جنس كودك برایش اسباب بازی بخرید . اسباب بازی نباید چندان گرانقیمت باشد كه كودك نتواند با خیال راحت آن‌را دستكاری كند . همچنین باید بی خطر باشد و سلامت او را تهدید نكند . اسباب بازی‌های متنوع بخرید تا كودك احساس خستگی نكند ونوع آن به گونه ای باشد كه كودك را در رشد و تكامل حواس یاری دهد .سعی كنید از خوردنی‌ها به عنوان اسباب بازی استفاده نكنید . هنگام خرید علاوه بر اینكه به نیاز كودك توجه می كنید، دقت داشته باشید كه اسباب بازی حتما ًباید برای كودك خوشآیند باشد. هیچگاه به بازی جنبه تحمیلی ندهید و از مداخله نابجا‌در‌بازی ‌بچه‌ها ‌بپرهیزید.‌حضور‌در‌یك‌بازی‌چند‌نفره می‌تواند به رشد اجتماعی كودكتان كمك كند، پس سعی كنید چنین محیطی را برایش فراهم كنیدو در ضمن بازی كودكان را به رعایت حق و عدالت تشویق كنید . اگر كودك شما میل به بازی ندارد به كشف علت بپردازید و دردرمان آن كوشا باشید . محیط بازی مطلوب، زیبا و دلپذیری را برایش فراهم كنید. گاهی اوقات همبازی شدن با آنها برای هر دوتان بسیار جالب خواهد بود.
● كودك و پارك
اغلب كودكان به پارك رفتن علاقه زیادی دارند. تلویزیون هم كه معمولا برنامه‌ی چندان جالبی برای تماشا ندارد.كودك بهانه می‌گیرد كه حوصله اش سر رفته و هیچ كار جالبی برای انجام دادن ندارد و به مادرش می‌گوید: < مامان، از صبح تا حالا هزارتا نقاشی كشیدم ، با عروسك ها بازی كردم ، برنامه كودك دیدم ، تنهایی حوصله ام سر رفته، بریم پارك با بچه ها بازی كنم.> محیط بازی مناسب باعث رشد و افزایش مهارت های اجتماعی ،‌ شناختی و حركتی كودكان می شود، خب اگر كار خاصی نداریم، چرا كه نه.با رفتن به پارك هم خودمان سرحال‌تر می شویم و هم او را راضی می‌كنیم اما ....
مشكلی كه وجود دارد این است كه كودكان در پارك تمایل شدیدی به بازی با وسائل بازی دارند.وسائل بازی كه متا‡سفانه در بسیاری از پارك‌ها بسیار قدیمی و كهنه و فرسوده شده اند.
در مقایسه پارك های كشور و به خصوص شهر با بسیاری از كشور‌های جهان، تفاوت‌های بسیار زیادی را می‌توانیم ببینیم. وسایل بازی آنها از استانداردهای قابل قبولی بر خوردارند ، هر رده سنی برای خودش وسایل بازی مخصوصی دارد كه متناسب با همان سن و سال و همان توانایی هاست كه علاوه بر بازی و سرگرمی بر رشد و پرورش استعداد كودك نیز موِثرند. همینطور این وسایل از نظر رنگ و نوع و شكل هم بسیار زیبا هستند و ایمنی آنها نیز بالاست. در صورتی كه در بسیاری از پارك‌های ما به خصوص در منطقه شمال كشور به دلیل رطوبت بسیار بالای هوا ، تعداد زیادی از این وسایل بازی خراب هستند و به دلیل قدیمی بودن و زنگ زدگی زیاد ، خورده شده اند و مشخص است كه فلزات در نقاط خوردگی بسیار تیز و برنده هستند و می توانند مشكلات و خطرات زیادی را ایجاد كنند.
علاوه بر مسائلی كه تا به حال ذكرشده است، عامل مهم دیگر كه تا حد زیادی می‌تواند از بروز حوادث بكاهد، نوع پوشش سطح زمین در پارك هاست و به خصوص در محلی كه وسایل بازی نصب شده اند. اگر توجه كنیم به نو ع و جنس پوشش زمین در محل نصب وسایل بازی هیچ گونه توجهی نمی شود و اغلب پوشش زمین سنگریزه است.
افتادن و پرت شدن كودك از وسایل بازی، هر لحظه ممكن است اتفاق بیفتد و كاملا غیر قابل پیشگیری نیست، اما اگر در نوع پوشش زمین در زیر وسایل بازی توجه شود از بروز حوادث ناگوار كاسته می شود و همینطور می توان میزان و شدت ضربه در اثر افتادن از یك ارتفاع زیاد را هم كاهش داد.
در بسیاری از كشور ها ، در پارك ها،در سطوح زیر وسایل بازی یك نوع پوشش نرم و قابل انعطاف قرار می دهند كه مانند اسفنج است، بنابراین در صورت پرت شدن یا افتادن كودك از وسایل بازی خطر شكستگی كاهش پیدا می كند و همچنین از ایجاد خراش و زخم های عمیق تا حد زیادی جلوگیری می شود.
در هر صورت راهكارهای بسیار زیادی برای بالا بردن امنیت در پارك ها وجود دارد كه با كمی تدبیر و در نظر گرفتن شرایط مختلف از جمله مساحت محل بازی ، سن و سال كودكان و حتی آب و هوای منطقه می توان ضریب اطمینان و امنیت وسایل بازی را بالا برد.
در اینجا چند توصیه مهم نیز برای شما داریم.همواره زمانی كه فرزندان شما از امكانات و تجهیزات زمین بازی استفاده می كنند ، در كنار آنها باشید بر آنها نظارت كنید . آنها را از اعمال و رفتارهای غیرایمنی و خطرناك مانند هل دادن ،‌كشیدن ، شلوغی و ازدحام و استفاده نامناسب و نادرست از وسایل برحذر دارید . اطمینان حاصل كنید كه فرزندانتان از وسایلی استفاده می كنند كه با سن آنها مناسب است . محدوده بازی كودكان زیر ۵ سال را از بقیه كودكان جدا كنید . هرگز اجازه ندهید كودكان با گردن بندهای زینتی ، شال گردن ، گوشواره و وسایل زینتی یا لباس هایی كه بندهای بلند و آویزان دارند در زمین بازی حاضر شوند .
● بازی با رنگ
مقداری رنگ خوراكی یا آب میوه رقیق به آب اضافه كنید.همه وسایل موجود در آشپزخانه را كه می توان با آن آب بازی كرد، پیدا كنید. مثل : قاشق و ملاقه های پلاستیكی كوچك و بزرگ، قیف، آبكش، صافی، اسفنج و كفگیر. برای آب بازی دایم چند ظرف كهنه ی پلاستیكی در نظر بگیرید . ته آن ها را یك یا چند سوراخ كنید ظرف هایی كه یك سوراخ دارند مانند رودخانه كوچكی عمل می‌كنند كه برای مدتی طولانی جریان دارند و ظرف هایی كه چند سوراخ دارند دوش را نشان می دهند.
یك ظرف پلاستیكی را با آب رنگی پر كرده و در فریزر بگذارید . این ظرف‌ها می توانند به منزله آجرهایی در قلعه برفی باشند یا می توانند در وان حمام یا استخر كم كم آب شوند . از ظروف مخصوص اسپری برای آب پاشی كردن می توانید استفاده كنید . كودك می تواند برای مثال قسمتی از دیوار خانه را رنگ بزند ( با آب پاش اسپری ) یا چمن را آبیاری كند.

منبع : روزنامه سلامت