شب دبه‌ به دستان

نخستین روز جیره‌بندی بنزین در دولت احمدی‌نژاد روز گذشته تجربه شد.
وزارت نفت در آخرین ساعات سه‌شنبه شب به ناگاه جدول سهمیه‌ها را اعلام كرد و بلافاصله خبر داد كه «جیره‌بندی بنزین پس از ساعت ۲۴» آغاز می‌شود، به دنبال این خبر مردم در سراسر كشور برای پر كردن باك خودروهای خود به جایگاه‌های عرضه بنزین هجوم بردند.
همین مساله به بروز ترافیك سنگین در اكثر معابر شهرهای بزرگ از جمله تهران منجر شد.
دولت پیش از این در پی خلف وعده‌های خود درباره زمان جیره‌بندی بنزین، شاهد صف كشیدن خودروها در جایگاه‌های بنزین بود و از این رو سعی كرد تا هنگام اعلام خبر تا زمان اجرایی شدن قانون مصوب مجلس هفتم فاصله زمانی كوتاهی وجود داشته باشد.
وقتی كه مردم دبه به دست برای ذخیره بنزین آخرین تلاش‌های خود را می‌كردند، وزیر نفت و نایب رئیس مجلس بر صفحه تلویزیون ظاهر شدند تا به مردم اطمینان دهند در روزهای آینده مشكل تامین بنزین مصرفی خود را نخواهند داشت.
در حالی كه وزیر نفت از قرارداد توسعه پالایشگاه‌های بندرعباس و اراك می‌گفت، ناگهان مجری برنامه شبكه ۲ سیما از تصاویر زنده‌ای كه از دبه‌های پر شده بنزین توسط مردم پخش می‌شد اظهار شگفتی كرد. وزیر نفت خندید و ادامه داد كه ظرف سه سال آینده با افزایش میزان تولید در كشور، واردات بنزین قطع خواهد شد.
شب چهارشنبه، اگرچه باهنر و وزیری‌هامانه از سیاست جیره‌بندی بنزین دفاع كردند و از مردم خواستند كه نگران نباشند. گزارش‌ها حاكی از آن است كه یكی از بیشترین آمارهای مصرف بنزین مربوط به شب جیره‌بندی است. صف خودروها مقابل پمپ بنزین‌ها دیروز نیز با نظارت پلیس ادامه داشت.
صبح روز گذشته نیز قرار بود در جلسه علنی مجلس، با حضور وزیر نفت، طرح سه فوریتی لغو جیره‌بندی بنزین بررسی شود كه به جلسه‌ای غیرعلنی موكول شد. براساس آخرین اخبار تعدادی از نمایندگان مجلس خواستار لغو فوری جیره‌بندی بنزین هستند. این نامه كه از سوی فراكسیون وفاق تهیه و تدوین شده بود، قرار است دوباره به هیات رئیسه مجلس ارائه شود.
باهنر كه از جمله موافقان جیره‌بندی بنزین است، «كنترل مصرف» و «آزادسازی نرخ بنزین» مصرفی در كشور را دو هدف این سیاست می‌داند. همچنین به گفته او باید با اعمال چنین سیاستی لااقل ۱۵ درصد از مصرف بنزین كشور نسبت به سال گذشته كاسته شود.
در صورت برچیده شدن جیره‌بندی بنزین، دولت دو راه پیش رو خواهد داشت. اقدام به روش سابق یعنی عرضه بنزین یارانه‌ای بدون جیره‌بندی. و همچنین افزایش نرخ بنزین به صورت عرضه به قیمت‌تمام شده.
● بازتاب رسانه‌ای
صداوسیمای جمهوری‌اسلامی، تنها رسانه‌ای بود كه از زمان اجرای جیره‌بندی بنزین پیش از سایر رسانه‌ها مطلع شد. برنامه گفت‌وگوی ساعت ۲۲ و ۴۵ دقیقه شبكه ۲ سیما كه قرار بود در ادامه مناظره الیاس نادران و عبده تبریزی به گفته مجری «با حفظ تركیب مناظره‌كنندگان» یا با «تغییر» میزگرد دیگری را ترتیب دهد، میزبان سیدكاظم وزیری‌هامانه و محمدرضا باهنر بود.
اعلام دیرهنگام جیره‌بندی بنزین از اولین ساعات روز چهارشنبه نشان از نگرانی دوجانبه دارد. مردم نگران كافی نبودن جیره‌ها به جایگاه‌های عرضه بنزین هجوم بردند و مسوولان دولتی نیز از بازتاب این نگرانی كه پیش‌بینی آن آسان بود، تنها كمتر از دو ساعت مانده به آغاز جیره‌بندی به اطلاع‌رسانی پرداختند.
باهنر تاكید كرد كه امید داشتیم این اتفاق با آماده شدن طرح كارت‌های هوشمند سوخت در سال گذشته روی دهد. وی در ادامه از اختلاف مجلس و دولت درباره زمان اعلام خبر آغاز جیره‌بندی بنزین نیز پرده برداشت: «اختلاف‌نظر كوچكی بود. ما معتقد بودیم كه حتی از ۱۰ روز قبل از آن هم می‌شود خبر را منتشر كرد ولی در نهایت دولت تصمیم گرفت دو سه ساعت زودتر خبر را اعلام كند.»
همزمان با گفت‌وگوی تلویزیونی وزیر نفت و نایب رئیس اول مجلس، مردم گالن‌ها و دبه‌های پرشده از بنزین بدون سهمیه را با نرخ یكصدتومان به ازای هر لیتر در صندوق‌ خودروهای خود بار می‌كردند. شركت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی روز گذشته اعلام كرد كه طبق قوانین بنزین خارج از باك خودروها فقط تا سقف چهار لیتر مجاز به فروش است.
وزیر نفت در بخشی از سخنان خود اشاره كرد كه حدود ۲۰۰ جایگاه عرضه بنزین در سراسر كشور همچنان در رابطه با تجهیزات كارت هوشمند دچار مشكل است و مسوولان در تلاشند تا این مشكلات برطرف شود. وزیری‌هامانه همچنین از باقی ماندن ۸۰۰ هزار كارت در اداره‌های پست به دلیل غلط بودن آدرس‌ها خبر داد و خاطرنشان كرد كه حدود ۵۰۰ هزار كارت متعلق به خودروهای قدیمی نیز ظاهرا بدون صاحب مانده‌اند.
● تمایل دولت به عرضه بنزین با نرخ آزاد
بی‌تردید در ماه‌‌‌های گذشته، یكی از مهم‌ترین موضوعات مورد اختلاف دولت و مجلس، مساله عرضه بنزین با نرخ آزاد در كنار سهمیه‌بندی بوده است.
از سخنان وزیر نفت و تاكید نائب‌رئیس اول مجلس آنچنان كه برمی‌آید دولت نسبت به گذشته درباره این موضوع متمایل‌تر شده است تا جایی كه وزیری‌هامانه از برنامه نظرسنجی از مردم درخصوص برآورد میزان مطالبات مردم خبر می‌‌دهد.
به گفته وزیر نفت، تدوین نظام عرضه بنزین با نرخ آزاد از جمله برنامه‌های آینده دولت است. طبق قانون بودجه سال ۱۳۸۶، دولت مكلف نیست اما مجاز است كه به عرضه بنزین با نرخ آزاد (بدون یارانه) اقدام كند.
اكنون دولت در فاز اول جیره‌بندی بنزین، مردم را مختار كرده است تا نسبت به دریافت ۳/۳ لیتر بنزین به صورت روزانه یا سهمیه چهارماهه پیشاپیش اقدام كنند. به گفته وزیر نفت احتمال دارد كه در مرحله دوم مردم بتوانند سهمیه بنزین خود را تا سقف شش ماه پیشاپیش دریافت و مصرف كنند.
برخی از كارشناسان احتمال می‌‌دهند كه این رویكرد رفته‌رفته به آزادسازی نرخ بنزین بینجامد. اكنون نرخ تمام شده بنزین وارداتی برای دولت بیش از پنج هزار ریال به ازای هر لیتر است.
باهنر این بار از جانب دولت سخن گفت: «دولت سیاست خود درباره بنزین را مرحله‌ای كرده است و به این معنی است كه از حالا باید به فكر خرید بنزین آزاد باشیم.» همانطور كه الیاس نادران هم در مناظره با عبده تبریزی به دفاع از رفتار اقتصادی دولت پرداخت. باهنر گفت: «من به عنوان یك شهروند تردید ندارم كه دولت بنزین آزاد را بالاخره عرضه می‌‌كند.»
دولت پیش از این از اواسط خرداد به اعمال سهمیه‌بندی بنزین با نرخ آزاد برای خودروهای خود اقدام كرد. اگر چه خودروهای دولتی در ازای دریافت هر لیتر بنزین یكصد تومان در جایگاه‌ها پرداخت می‌‌كنند اما مابه‌ازای نرخ آزاد آن از بودجه‌های مصوب توسط وزارت اقتصاد و امور دارایی كسر خواهد شد.
به گفته باهنر در سال گذشته دولتی‌ها روزانه ۱۰ میلیون لیتر بنزین یارانه‌ای مصرف كرده‌اند و این در حالی است كه به طور متوسط ۷۴ میلیون لیتر بنزین در سال ۱۳۸۵ در هر روز سوزانده شده است. به گفته وزیر نفت دولت قصد دارد با اعمال سیاست‌هایی چون جیره‌بندی بنزین و عرضه بنزین با نرخ آزاد به صادركننده این فرآورده نفتی تا پنج سال آینده تبدیل شود.
همچنین هیات امنای بازار تهران شایعه تعطیلی بازار بزرگ تهران را تكذیب كرد. وزیری‌هامانه وعده داده است كه با مراجعه به شركت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برخی از شاغلان با ارائه مدارك مورد نیاز می‌‌توانند از سهمیه بیشتری برخوردار شوند.

منبع : روزنامه هم‌میهن