خون، برای روز مبادا

خون بند ناف به عنوان یك منبع غنی از سلول‌های خونی می‌تواند امیدبخش درمان بسیاری از بیماران باشد.
سمپوزیوم یك روزه «سلول های بند ناف، پتانسیل ها و چشم انداز» به همت پژوهشكده رویان جهاد دانشگاهی جمعه ۱۴ اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شود.
ذخیره‌سازی خون بند ناف، روشی است كه امكان آن در كشور ما هم فراهم شده و با آن می‌توان پیوند مغز استخوان را به سهولت انجام داد. آیا تا به حال فكر می‌كردید خون بند ناف فرزند شما به یك بیمار سرطانی و یا یك بیمار با دیگر بیماریهای خونی امید زندگی دوباره بدهد؟
هر ساله صدها بیمار با بیماری‌های تهدید كننده حیات تشخیص داده می‌شوند كه با بازسازی سیستم خونساز بدن با انجام پیوند مغز استخوان درمان می‌شوند. در این روش درمان سلولهای خونساز باید از یك دهنده مناسب به بیمار تزریق شود.
سلول‌های خونساز درمان‌كننده این بیماری‌ها می‌توانند از مغز استخوان یا خون محیطی یا خون بند ناف گرفته شوند، ولی گرفتن سلول از مغز استخوان یك روش تهاجمی برای دهنده است كه باید طی بی‌هوشی عمومی انجام شود.
از طرفی نزدیك به ۷۵ درصد بیماران، دهنده مناسب را نمی‌توانند بیابند. اینجاست كه خون بند ناف فرزند شما به عنوان یك منبع غنی از سلولهای خونی می‌تواند امیدبخش درمان این بیماران باشد.
در پیوندهای مغز استخوان هر چه شباهت بافتی بین سلولهای خونساز فرد دهنده با بیمار بیشتر باشد احتمال پس زدن پیوند كمتر می‌شود. در نتیجه برای پیدا كردن یك دهنده مناسب و مطابق برای بیمار باید ابتدا در بین افراد خانواده بیمار و سپس افراد هم نژاد و هم قومیت باید جستجو كرد.
برای مثال پیدا كردن سلول‌های خونساز مناسب و مطابق برای یك بیمار ایرانی در میان نژادهای آسیایی نسبت به پیدا كردن یك دهنده مناسب در بین نژادهای اروپایی راحت تر و بیشتر به نفع بیمار است.
با وجود ۲۵درصد احتمال پیدا كردن دهنده مناسب در میان افراد خانواده، نیاز به وجود طیف وسیعی از دهنده‌ها هست تا بتوان از بین آنها دهنده مناسب را برای یك بیمار پیدا كرد. همین امر منجر به تاسیس بانكهای خون بند ناف گردید كه مادران با ردار با مراجعه به این مكانها تقاضای نگهداری خون بندناف فرزند خود را می‌كنند.
● مزایای اهدای خون بند ناف
اهدای خون بند ناف از لحاظ طبی بی‌خطر است. خون بند ناف بعد از اینكه نوزاد متولد شد از خون بند ناف جمع آوری می‌شود.
اهدا هیچ تغییری در پروسه تولد ایجاد نمی‌كند.
بند ناف و جفت معمولاً بعد از تولد نوزاد دور انداخته می‌شوند.
اهدا خون بند ناف كاملاً داوطلبانه است و اطلاعات آن به طور كاملاً محرمانه نگهداری می‌شود.
چگونه خون بند ناف فرزند خود را اهدا كنیم؟
خون بند ناف و جفت منحصر به فرد است زیرا تعداد زیادی از سلولهای خونساز را در خود دارد. سلول‌های خون‌ساز بند ناف به كمك روشهای تحقیقاتی به عنوان سلول‌های جدید برای درمان بیماران مبتلا به بیماری‌های تهدید كننده حیات استفاده می‌شوند.
هر زنی كه حداقل ۱۸ سال و در بعضی مناطق حداقل ۱۶ سال را داشته باشد و دارای سلامت كامل و شرایط بهداشتی خوب باشد و در مكانی زندگی كند كه بانك خون بند ناف در دسترس است قادر خواهد بود كه خون بند ناف فرزندش را اهدا كند. شما معمولا این مراحل را قبل از تولد نوزادتان انجام می‌دهید.
بعد از تولد نوزاد خون بند ناف جمع آوری می‌شود و خون بند ناف اهدا شده فریز شده و در بانك خون بند ناف برای استفاده آینده جمع آوری می‌شود . پزشكان سرتاسر دنیا با جستجو در سایت اینترنتی بانك خون بند ناف، واحدهای خون بند ناف مطابق با بیمارشان را می‌یابند و این نمونه به بیمار پیوند زده می‌شود.
اهدای خون بند ناف از اهدا شخصی خون بند ناف متفاوت است.
- وقتی شما خون بند ناف فرزند خودتان را اهدا می‌كنید برای هر بیماری خون بند ناف فرزند شما در دسترس می‌باشد.
- اگر این خون شرایط لازم برای پیوند را نداشته باشد ممكن است توسط محققان در زمینه‌های تحقیقات و برای استفاده‌های جدید و موثرتر پزشكی استفاده شود.
اهدای خون بند ناف كاملا داوطلبانه است و بانكهای خون بند ناف عمومی‌هزینه مراحل آماده سازی و نگهداری خون بند ناف فرزند شما را می‌پردازند.
همچنین بانكهای خون بند ناف خصوصی وجود دارند كه خون بند ناف فرزند شما را برای استفاده خصوصی و شخصی خانواده شما نگهداری می‌كنند . اگر شما انتخاب كنید كه خون بند ناف فرزندتان برای استفاده افراد خانواده‌تان باشد بانكهای خون بند ناف خصوصی ممكن است هزینه‌ای را بابت این خدمات از شما مطالبه كنند. پس قبل از اینكه تصمیم به نگهداری خون بند ناف فرزند خود داشته باشید در مورد چگونگی نگهداری آن كمی بیشتر فكر كنید.
● مراحل اهدای خون بند ناف
وقتی یك مادر تصمیم گرفت كه خون بند ناف فرزندش را اهدا كند باید:
۱) یك بانك خون بند ناف در كشور خود بیابد.
۲) بانك خون بند ناف از مادر می‌خواهد تا فرم رضایتنامه و پرسشنامه سابقه پزشكی خانوادگی را پر كند و یك نمونه كوچك خون از مادر گرفته می‌شود و سپس خون بند ناف بعد از تولد نوزاد جمع‌آوری می‌شود.
۳) پزشكان در سایت اینترنتی بانك خون بند ناف واحدهای خون بند ناف را برای یافتن دهنده مناسب جستجو می‌كنند در صورتیكه واحد خون بند ناف مناسب انتخاب شد این واحد به بیمار پیوند می‌شود.
● جمع‌آوری خون بند ناف
جمع آوری خون بند ناف مادر یا جنین را با هیچ خطری روبرو نمی‌كند. خون بند ناف بعد از تولد جمع می‌شود این خونی است كه در حالت عادی دور ریخته می‌شود خون بند ناف فقط با امضاء رضایتنامه توسط مادر جمع‌آوری می‌شود در صورتیكه هر نوع عارضه ای در خلال زایمان رخ دهد پروسه جمع آوری انجام نمی‌شود.
بعد از تولد نوزاد، ارتباط بین نوزاد و جفت بریده می‌شود و سپس یك پرستار ماهر خون را از بند ناف و جفت می‌كشد. روشهای جمع‌آوری در بیمارستانهای مختلف متفاوت است. خون معمولا با استفاده از یك سوزن به داخل كیف خون كشیده می‌شود. مرحله جمع آوری معمولا ۱۰ دقیقه یا كمتر طول می‌كشد.
مقدار خون جمع آوری شده به طور متوسط تقریبا ۳ تا ۵ اونس مایع از خون بند ناف می‌باشد اگر میزان خون جمع آوری شده خیلی كم باشد سلولهای خونساز به اندازه كافی برای پیوند وجود ندارند و این واحد خون بند ناف ذخیره نخواهد شد. واحدهای خون بند ناف كه معیارهای لازم برای پیوند را ندارند ممكن است به وسیله محققان برای تحقیقات و استفاده‌های پزشكی موثر و جدید برای سلولهای خون بند ناف استفاده شود.
● ذخیره واحد خون بند ناف
خون بند ناف جمع‌آوری شده به آزمایشگاه فرستاده می‌شود، جایی‌كه آزمایش می‌شود و مراحل دیگر آن انجام می‌شود.
۱ ) خون اهدا شده باید برای بررسی از نظر علائم عفونت یا دیگر مشكلات ممكن آزمایش شود.
۲ ) خون برای تعیین آنتی ژنهای روی بافتها آزمایش می‌شود و در سایت اینترنتی در قسمت ثبت نام دهنده‌ها با كد مخصوص دهنده ثبت می‌شود.
۳ ) اغلب گلبولهای قرمز خون و پلاسما كه برای پیوند مورد نیاز نیستند جدا می‌شوند تا حجم ذخیره كمتری را در بر بگیرد.
اگر واحدهای خون بند ناف استانداردهای لازم را داشته باشد در یك كیف پلاستیكی در یك فریزر نیتروژنی مایع نگهداری می‌شود. این خون برای مدت طولانی می‌تواند نگهداری شود. مطالعات استفاده بهینه تا ۱۰ سال پس از ذخیره این واحدهای خون بند ناف را نشان داده‌اند و مطالعات هنوز برای تعیین این مدت زمان ادامه دارد.
بانك خون بند ناف همیشه قبل از ذخیره خون بند ناف رضایتنامه كتبی از مادر می‌گیرد. از مادر خواسته می‌شود تا نمونه خونی را به بانك خون بدهد تا آزمایش‌های بیماری‌های عفونی بر روی آن انجام شود و همچنین فرم تاریخچه پزشكی را پر كند.
تمام اطلاعات مادر و جنین به طور محرمانه در بانك خون بند ناف نگهداری می‌شوند. در صورتیكه تستهایی كه در نمونه خون مادر انجام می‌شود كه نتایج آن برای سلامتی مادر و فرزندش مهم است به مادر اطلاع داده می‌شود.
● توصیه‌ها
دستور‌العمل‌هایی برای حمایت از سلامتی گیرندگان این سلولهای خون بند ناف برای اهدا كنندگان در نظر گرفته شده است:
۱) سن:
دهنده معمولا باید ۱۸ سال و بالاتر را داشته باشد. بعضی از بانكهای خون بند ناف اهدا از زنان ۱۶ سال به بالا را هم می‌پذیرند.
۲) كانسر:
به جز زنانی كه مبتلا به سرطان پوستی موضعی و سرطان گردن رحم در جا می‌باشند بقیه خانم‌های مبتلا به انواع سرطانها شرایط اهدای خون بند ناف فرزندشان را ندارند.
۳) دیابت:
خانم مبتلا به دیابت نمی‌تواند دهنده باشد ولی دیابت حاملگی ممانعتی از اهدا خون بند ناف نیست.
۴) هپاتیت:
بیمار مبتلا به هپاتیت Bو C نمی تواند دهنده باشد و سابقه انواع هپاتیتها توسط بانك خون بند ناف ارزیابی می‌شود.
۵) مالاریا:
در صورتی كه بیش از ۳ سال فاصله از ابتلا به مالاریا تا اهدای خون باشد اهدای خون قابل قبول است و اگر دهنده یك دوره كامل از داروهای ضد مالاریا را بیش از ۶ ماه قبل تمام كرده است می‌تواند دهنده باشد.
۶) پیوند ارگان یا بافت:
گیرندگان قلب،ریه، كلیه و مغز استخوان یا دیگر ارگانها یا بافتها نمی‌توانند دهنده باشند.
۷) ایدز:
اگر خانمی ایدز دارد و یا در معرض خطر برای ابتلا به ایدز می‌باشد نمی‌تواند دهنده خون بند ناف باشد.
۸) بیماری‌های منتقله از راه جنسی:
هر تاریخچه از سابقه بیماری‌های جنسی باید توسط بانك خون بند ناف ارزیابی شود.
۹ ) تاتو یا خراش‌های پوستی و بدنی:
در صورتیكه تاتو مادر در ۱۲ ماه اخیر انجام شده باشد نمی‌تواند دهنده باشد. سوراخ كردن گوش و خراش‌های پوستی و بدن باید توسط بانك خون بند ناف ارزیابی شوند.
كلیه اطلاعات مربوط به مادر و نوزاد به صورت محرمانه در بانك خون بند ناف نگهداری می‌شود.

دکتر فاطمه فردوسی

منبع : روزنامه همشهری