پرداخت نقدی یارانه از نگاه مردم

● کمبود فرم آمارگیری
امیرحسین شعبانی راد رئیس دفتر پستی منطقه ۱۳ می‌گوید: تعداد پنج هزار فرم اطلاعات اقتصادی خانواده در کمتر از سه الی چهار روز در این مرکز تمام شد که بعد از درخواست مجدد دو هزار فرم دیگر نیز به این مرکز تحویل داده شد. توزیع این فرم در ابتدا به هیچ‌عنوان کنترل‌شده نبود چراکه مراجعه‌کنندگان هر تعداد فرم که درخواست می‌کردند در اختیار آنان قرار می‌گرفت و اگر این تعداد فرم در اختیار آنان قرار نمی‌گرفت با آنان درگیر می‌شدیم. او ادامه می‌دهد: پس از این‌که فرم‌ها در این مرکز به اتمام رسید توسط مرکز ملی آمار دستورالعملی به مراکز صادر شد که به افراد در مقابل رویت کارت ملی و اثر انگشت فرم تحویل داده شود که این دستورالعمل دیگر کارساز نبود چراکه فرم‌ها به اتمام رسیده بود. شعبانی توضیح می‌دهد: ۹۰ درصد مردم که برای تحویل فرم به این مرکز مراجعه کردند سردرگم بودند و اطلاعات مناسبی از نحوه پرکردن این فرم نداشتند.
او ادامه می‌دهد: تکمیل فرم برای عوام مشکل‌ است چراکه از کلمات نامفهوم و ناآشنا در آن استفاده شده است و بیشتر مراجعه‌کنندگان نمی‌دانستند باید با این فرم که دریافت کردند چه کنند و به‌رغم تبلیغاتی که برای آن صورت گرفته هنوز شفاف‌سازی دقیقی برای پرکردن این فرم‌ها صورت نگرفته است.
رئیس دفتر پستی منطقه ۱۳ در ادامه به مشکلات موجود در خصوص تحویل فرم‌ها اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: با وجودی که فرم‌ها در این مرکز توزیع شد و به اتمام نیز رسید اما هیچ مرکزی برای تحویل فرم‌ها در نظر گرفته نشده بود و هر روز بسیاری از مردم به این مرکز مراجعه می‌کردند که فرم‌ها را چه کنند و در نهایت طی تماس مسئولان پستخانه با آموزش و پرورش منطقه و پیگیری‌های مسئولان این مرکز چهار مدرسه برای تحویل این فرم‌ها در نظر گرفته شد.
او با اشاره به این موضوع که عملکرد نهادهای ذی‌ربط در اطلاع‌رسانی بسیار ضعیف و توزیع فرم‌ها نیز بسیار محدود بود، خاطرنشان می‌کند: هنوز هم مردم شدیداً به این مرکز پستی مراجعه می‌کنند و خواهان دریافت فرم هستند.
● فروش فرم‌ها به قیمت ۲۰۰ تومان
بسیاری از مردم به دلیل نبود اطلاع‌رسانی شفاف دچار سردرگمی هستند این فرم‌ها که توسط دولت به‌صورت رایگان توزیع می‌شود در برخی از لوازم‌التحریر فروشی‌ها به قیمت ۲۰۰ تومان به فروش می‌رسد و به دلیل این‌که این فرم‌ها در مراکز پستی محله به اتمام رسیده و در مراکز پستی منطقه توزیع می‌شود توسط برخی افراد در مراکز نام‌برده به فروش می‌رسد. فاطمه کمالی خانه‌دار است او که برای تحویل فرم مربوطه به یکی از مراکز مورد نظر در منطقه غرب تهران مراجعه کرده است می‌گوید: درم ورد عاقبت این طرح امیدی ندارم.
فردی می‌گوید به هر فرد هشت هزار تومان می‌دهند، فرد دیگری می‌گوید ۴۰ هزار تومان، راستش را بخواهید هیچ‌کس حرف راست نمی‌زند.
او ادامه می‌دهد: مردم نمی‌دانند آخر و عاقبت این طرح‌ چه می‌شود، فکر نمی‌کنم نتیجه بدهد، همه می‌گویند فرم را پر نکنید اگر این فرم را پر کنید خودتان را بیچاره کرده‌اید، چون همه‌چیز گران می‌شود به آینده این طرح امید داشته باشیم یا نداشته باشیم فرم را پر می‌کنیم. اگر فرم را پر نکنیم فکر می‌کنیم عقب مانده‌ایم و باید این فرم را پر می‌کردیم.
او هم‌چنین می‌گوید: حوصله عواقب بعدی این فرم را ندارم که پیگیری کنم بنابراین ترجیح می‌دهم این فرم را پر کنم مثل کد ملی که نداشتن آن مانع انجام بسیاری از کارهاست.
● یارانه‌ها چه‌قدر است
علی قاسمی لوله‌کش است او که صاحب یک خانواده چهار نفری است، می‌گوید: برای پرکردن فرم‌ها هرگز به این موضوع فکر نکردم که دولت چه‌قدر می‌خواهد به مردم ماهانه یارانه بدهد، فقط فرم‌ها را پر کردم و تحویل دادم.
او ادامه می‌دهد: این فرم‌ها برای ما مبهم است و واقعاً برای ما سئوال است که دولت برای چه این کار را می‌کند و چه فکری دارد. فرزانه رضازاده که کارمند یک بخش خصوصی است با اشاره به این‌که در بخش درآمدهای این فرم یک‌سری ایراداتی بود توضیح می‌دهد: هیچ‌کس از این طرح دولت راضی نیست. دولت می‌خواهد اطلاعات شخصی مردم را کسب کند که چه‌قدر دارائی و ملک و املاک دارند و براساس آن مالیات تنظیم کند. محمدرضا ستایش دانشجوی رشته حقوق است او که خانواده‌اش در شهرستان و خود در تهران به‌صورت مجردی زندگی می‌کند، می‌گوید: اولاً درا ین طرح اطلاع‌رسانی بسیار ضعیفی صورت گرفته و در نمونه فرم پرشده‌ای که توسط مرکز ارائه شده شرایط یک خانواده نرمال درنظر گرفته شده است اما برای نمونه‌ەائی هم‌چون کسانی که مجرد زندگی می‌کنند یا آنهائی که در خانه قراردادی زندگی می‌کنند هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی انجام نشده است.
او ادامه می‌دهد: مرکز آمار در این طرح بسیار مبتدی عمل کرده و معلوم است که می‌خواهد این موضوع را از سر خود باز کند. این پروژه بسیار بزرگ است و نمی‌توان در عرض دو ماه تصمیم گرفت که چه‌کار باید کرد.
ستایش می‌گوید: ۵۰ درصد از اطلاعات که هم‌اکنون از مردم خواسته می‌شود برای کارت ملی طی شده است و دولت می‌توانست از یک نقطه دیگر برای این کار شروع کند نه این‌که از نقطه صفر شروع کند. این دانشجوی رشته حقوق می‌گوید: اگر ۲۰ سال پیش نیز می‌خواستیم چنین طرحی را انجام دهیم به همین صورت عمل می‌کردیم که این روش بسیار مبتدی است و مبتنی بر روش‌های علمی و پیشرفته آمار در دنیا نیست.
ستایش با بیان این‌که اگر فرض را بر این بگذاریم که مهم‌ترین هدف طرح پیدا کردن دهک‌های درآمدی است در ایران شفاف نیست و چون بعضی‌ها چند شغله هستند نمی‌توان به رقم مشخصی در این مورد دست یافت. او ادامه می‌دهد: در بسیاری از کشورها برای پیدا کردن دهک‌های درآمدی به سرشماری حضوری دست می‌یابند و پرکردن پرسشنامه‌ برای صحت و سقم اطلاعات آن نیاز به استعلام دارد و روشی که در این زمینه به‌کار گرفته شده بسیار مبتدی بوده و چون استعلام تک‌تک افراد در کشور مقدور و امکان‌پذیر نیست با مشکلاتی همراه است.
او ادامه می‌دهد: از ظواهر امر مشخص است که این پروژه بسیار عجولانه در حال انجام است.
علی قادری راننده است او که پیش‌تر صاحب یک تولیدی کفش بوده و به دلیل ورشکستگی به این شغل روی آورده است می‌گوید: با توجه به نزدیکی زمان انتخابات ریاست جمهوری این طرح شکل گرفته و واضح است که دولت با این شعار قصد دارد عملکرد تبلیغاتی رقبای دیگر را تحت تأثیر قرار دهد. بیشتر خوداظهاری‌ها اشتباه است.
شیوا ارجمند که در طرح ارائه اطلاعات اقتصادی خانوار در یک مرکز تحویل فرم‌ها با مرکز آمار همکاری می‌کند، ادامه می‌دهد: مردم در پر کردن فرم‌ها مشکل دارند معمولاً خوداظهاری‌ها اشتباه است چراکه می‌ترسند از آنها مالیات بگیرند و پول کمتری به‌عنوان یارانه به آنها تعلق گیرد.
● ۴۴% درصد حقوق‌بگیران تأمین اجتماعی حداقل حقوق را می‌گیرند
به گفته معاون توسعه مدیریت و امور مجلس وزیر رفاه، حدود ۳۶ درصد ایرانیان بیمه اجتماعی ندارند و ۶۴ درصد آنها دارای بیمه‌های اجتماعی هستند. نادعلی الفت‌پور معاون توسعه مدیریت و امور مجلس وزیر رفاه در مورد آخرین اطلاعات موجود در بانک ایرانیان (دیتای شهریور ۸۶) حدود هشت میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در کشور بیش از یک دفترچه درمانی دارند. در حوزه حمایتی ۱۰ درصد، بیمه درمانی ۱۳ درصد و بیمه‌های اجتماعی نیم درصد هم‌پوشانی بیمه‌ای وجود دارد.
در حال حاضر بیش از ۱۷ میلیون خانوار در کشور وجود دارد که حدود ۱۱ میلیون خانوار ایرانی دارای بیمه‌های اجتماعی فعال هستند. الفت‌پور در این‌باره خاطرنشان کرد: اطلاعات بیمه‌ای ۶۷ میلیون ایرانی در حال حاضر به بانک اطلاعات ایرانیان وارد شده که حدود هشت میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از این تعداد دارای بیش از یک دفترچه بیمه درمانی هستند.
بانک اطلاعات ایرانیان تنظیم‌کننده و مشخص‌کننده بسیاری از شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، مصرفی و ... است البته بانک اطلاعات ایرانیان یکی از مهم‌ترین منابع اطلاعاتی برای دستیابی به اطلاعات اقتصادی افراد و خانوارهاست اگرچه هنوز صندوق‌هائی چون نیروهای مسلح، صداوسیما، بانک‌ مرکزی، مس و ... به بانک اطلاعات ایرانیان نپیوسته‌اند و در حال حاضر اطلاعات بیمه‌ای تأمین اجتماعی، کمیته امداد، سازمان بهزیستی، سازمان خدمات درمانی و ... در این بانک موجود است. معاون توسعه مدیریت و امور مجلس وزارت رفاع در این‌باره گفت: اطلاعات اقتصادی خانوارها برای هدفمند کردن یارانه‌ها، اطلاعات داروئی برای بهینه کردن مصرف دارو، پیگیری حق بیمه‌های پرداختی و سوابق بیمه‌ای و حتی میزان حقوق پرداختی آنان از طریق این بانک قابل کنترل است.
او می‌افزاید: از طریق اطلاعات این بانک حدود ۳/۴۴ درصد جمعیت سازمان تأمین اجتماعی حداقل حقوق (کف حقوقی) را دریافت می‌کنند، ۵/۳۱ درصد آنها بیش از ۳۰۰ هزار تومان، ۴/۱۰ درصد کمتر از ۴۰۰ هزار تومان، ۹/۵ درصد بین ۴۰۰ و ۵۰۰ هزار تومان، ۲/۳ درصد بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان و ۳/۰ درصد نیز بیش از ۷۰۰ هزار تومان از سازمان تأمین اجتماعی حقوق می‌گیرند.
یکی از مهم‌ترین کاربردهای بانک اطلاعات ایرانیان در هدفمند کردن یارانه‌ها مشخص می‌شود اگرچه الفت‌پور اعلام می‌کند دهک‌بندی، صحت‌سنجی و بررسی اطلاعات به‌دست آمده توسط این بانک امکان‌پذیر نیست. او در ادامه می‌گوید: کار دهک‌بندی افراد، تعیین خط فقر یا حتی صحت‌سنجی اطلاعات از عهده این بانک خارج است. این بانک تنها کارش بازتوزیع یارانه‌ها بین افراد جامعه اس البته کار صحت‌سنجی و اطلاعات مربوط به مرکز آمار و بخش دیگر آن (در مورد کد ملی) مربوط به سازمان ثبت احوال است.
الفت‌پور خاطرنشان کرد: اطلاعات در مورد هدفمند شدن یارانه‌ها با محوریت کد ملی انجام می‌شود و از طریق فرم‌های رسیده بانک اطلاعاتی مربوط به صندوق‌های دیگر که جزء این بانک نیستند نیز به آن اضافه می‌شود.
الفت‌پور در مورد بیمه پایه ایرانیان که توسط وزارتخانه‌های رفاه و بهداشت باید برنامه‌ریزی شود گفت: وزارتخانه‌های رفاه و بهداشت و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری تا ۲۵ مرداد موظف به تدوین آئین‌نامه اجرائی بیمه پایه ایرانیان هستند. در حال حاضر حدود شش میلیون نفر از ایرانیان بدون بیمه درمانی هستند.

فاطمه امینی‌پور

منبع : ماهنامه اقتصاد خانواده