بودیسم رهایی بخش در میانمار

بودیسم به طور کلی مکتبی غیر سیاسی است. این مکتب شش قرن پیش از میلا د و در اعتراض به مذهب برهمایی و روحانیت برهمن و نظام کاستی هندوستان به وجود آمد و اساس خود را بر وحدت و برابری کل ابنای بشر از هر صنف و طبقه گذارد.
بودیسم گرایش های جهانی، ریاضت کشانه و وحدت وجودی داشته و بیشتر بر تعالی فردی تاکید می کند. از نظر اجتماعی و سیاسی فرد معتقد به این مکتب باید تسلیم پذیر و تقدیرگرا باشد و از مداخله در سیاست، مبارزه جویی و قدرت طلبی بپرهیزد. نکته جالب اینکه این مکتب در طی تاریخ خود هر جا که گسترش یافت ادیان بومی را به رسمیت شناخت و با آنها از در سازش درآمد این امر به رغم سازمان یافتگی بودیسم و راهبان بودایی از یکسو و ثروت و قدرت چشمگیر صومعه ها از سوی دیگر است. مکتب بودا هیچگاه داعیه قدرت نداشته و نظام حاکم در هر کشوری را به رسمیت شناخته است، اگر چه در مخالفت با تعالیم بودا بسیاری از راهبان بودایی سیاستمدار و نظامی شدند.
بودیسم ۳ شاخه اصلی دارد که بر پایه تفاسیر متعدد از آرا و آموزه های بودا به وجود آمده اند. بودیسم جنوبی یا هینهیانه که در برمه، تایلند و ویتنام رایج است و بر برداشتی تاکید می کند که در آن مبتدی و نوآموز باید به تکمیل انفرادی نفس خود و رسیدن به کمال انسانی تلا ش کند و به مرتبه حقیقت بودائیت فردی برسد و کاری به کار دیگر نفوس بشری نداشته باشد.
اما برداشت دوم بودیسم شمالی یا مهایانه نام دارد که در ژاپن، چین و کره رایج است. این نوع از بودیسم اصطلاحا بودیسم ذن نامیده می شود. در این گرایش جنبه اجتماعی تربیت نفس و تهذیب اخلاق بیشتر مورد تاکید است و هر فرد انسانی باید به مقام بودائیت عامه برسد تا آنکه بتواند دیگر نفوس را که در جهان دستخوش آلام و مصائب اندبه نجات برساند. مکتب کوچک تر که اخیرا بسیار شناخته شده است وجرهیانه یا وجریانه نام دارد که در تبت و مغولستان رایج است و از سوی دالا یی لاما رهبری می شود.
امروزه کشور کوچک برمه که شاهد سرکوب بیست ساله از سوی نظامیان موسوم به خونتا Junta است، نظاره گر تظاهرات آرام راهبان زعفرانی پوشی است که مخالفت خود را در قالب مقاومت مدنی سازماندهی کرده، پا به عرصه سیاست گذارده اند. هم اکنون در برمه بیش از ۴۰۰ هزار راهب بودایی وجود دارند که پیشگام دموکراسی و مبارزه با سرکوب شده اند.
نات هان رهبر بودائی ها می گوید: ما راهبان کار خود را انجام داده ایم. همین که در خیابان ها آمده ایم فی نفسه پیروزیم و اگر به زندان فرستاده شویم یا بمیریم وظیفه دینی و معنوی خود را به تمامی انجام داده ایم. سابقه دخالت راهبان در سیاست به ۲۰ سال پیش می رسد. در سال ۱۹۸۸ و در واکنش به تظاهرات گسترده مردم به رهبری راهبان بودایی که در حمایت از دموکراسی انجام گرفت گروهی از نظامیان زمام امور را در دست گرفتند، «شورای دولتی اعاده نظم و قانون» - خونتا - را تاسیس کردند و یک سال بعد نام این کشور را به میانمار تغییر دادند.
در سال ۱۹۹۰ شورای دولتی یا همان خونتا انتخابات آزاد پارلمان برگزار کرد، اما با پیروزی چشمگیر نامزدهای حزب اتحاد ملی برای دموکراسی به رهبری آنگ سان سوکی فرزند آنگ سان فقید از مبارزان ضداستعمار و دبیر «جامعه مردم آزادیخواه ضد فاشیست» نتیجه ملغی شد و از آن پس سوکی در حبس خانگی تحت نظر قرار گرفت.
در مجموع می توان گفت که از سال ۱۹۴۸ تاکنون به جز یک دوره کوتاه، برمه تحت حکومت خونتا به سر برده است. اما این بار ماجرا با افزایش قیمت سوخت آغاز شد. در میانه اوت ۲۰۰۷، تصمیم حکومت نظامی مبنی بر افزایش بهای سوخت، به اعتراض های خیابانی انجامید. اول دانشجویان و سپس راهبان به خیابان ها آمدند و با شعار حمایت از سان سوکی و درخواست برای آزادی او، مبارزه را شروع کردند. در ۲۳ سپتامبر ده ها هزار نفر به این جریان مردمی پیوستند که از سوی راهبان هدایت و سازماندهی می شد.
این بار راهبان دست به اقدامی جالب زدند که ریشه دینی دارد. آنها در حرکتی نمادین کاسه های غذای خود را واژگون کردند. این امر دلا لت سیاسی مهمی دارد که همان روی گردانی از رهبران خونتا است. نات هان در توضیح این رفتار می گوید که در فرهنگ بودایی پیشنهاد غذا به یک راهب حرکت نمادینی از خوبی و خیر است و اگر به شخص این فرصت داده نشود که از این عمل معنوی - پیشنهاد غذا - حمایت کند یا در آن سهیم باشد به این معناست که او در قلمرو ذلت و تاریکی رها شده است. راهبان با این کار به رژیم نظامی فهماندند که هیچ شانسی برای خوبی ندارد. او ادامه می دهد که اگر برای یک راهب در مقاسیه با یک دانشجو یا سیاستمدار اتفاق ناگواری بیفتد، شرایط به سرعت رو به وخامت می رود.
هیچ چیز برای یک راهب بودایی ارزشمندتر از مرگ افتخارآمیز در راه مسوولیت معنوی خود نیست و این مسوولیت معنوی امروزه دفاع از دموکراسی است.
هم اکنون نارضایتی برمه ای ها از وضع موجود ابعاد منطقه ای و حتی جهانی پیدا کرده است. در بانکوک بودایی های اهل برمه و تایلند به همراه مسیحیان و مسلمانان در برابر سفارت برمه جمع شده و به سرکوب طرفداران دموکراسی اعتراض کرده اند. در هند، استرالیا و نیوزلند هم علا وه بر بودایی ها پیروان ادیان مختلف دست به کار شده و مخالفت خود را با حکومت نظامی اعلا م داشته اند. تنها در این میان چین از نظامیان برمه حمایت کرده است، اگر چه موضع گیری این کشور به تدریج در حال تغییر است. علت این امر ترس این کشور از شیوع نارضایتی راهبان به درون چین است که میلیونها راهب دارد. چین چند روز قبل در شورای امنیت سازمان ملل جلوی صدور بیانیه ای علیه برمه را گرفت که دولت این کشور را به خاطر دست زدن به خشونت محکوم کرد. اما هم اکنون چین از دولت نظامی این کشور درخواست کرده که دست از خشونت بردارد.
می توان گفت که سرکوب سیاسی، خشونت نظامی و در نتیجه نارضایتی عمومی به حدی در برمه فراگیر و غیر قابل تحمل شده که راهبان غیرسیاسی و مسالمت جوی بودایی را نیز به خیابان ها کشانده است. اکنون بودیسم به جنبشی رهایی بخش تبدیل شده که مقاومت مدنی را سازمان داده، و پیشاپیش نارضایتی عمومی فراگیر بدون دست زدن به خشونت حرکت می کند.
باتوجه به احترام برمه ای ها نسبت به راهبان و جایگاه اجتماعی صومعه های بودایی به نظر می رسد اگر پافشاری داخلی به همراه مخالفت های بین المللی و اجماع جهانی علیه نظامیان ادامه یابد، این بار دولت برمه قافیه را ببازد.

نویسنده : لیلا چمن خواه

منبع : روزنامه مردم سالاری