تعریف فرارسانه‌ها و تحول کیفی در تجربه آدمی

عبارت «فرارسانه‌ها» به معنای اهمیت رسانه‌ها در زندگی روزانه و كیفیت ابهام‌آمیز آنهاست. گاهی نظریه‌پردازان، این اهمیت را نادیده گرفته‌اند. «پدیده» نامیدن فرارسانه بر نفوذ ویژهٔ این وسائل واسطه‌ای یا رسانه‌ای در زندگی انسانی تأثیر نیرومندی دارد.
فرارسانه‌ها به عنوان یك اصطلاح جدید می‌تواند قابل توجه آنهایی باشد كه به تولید انبوهی از كالاهای تجاری مشغولند. امروزه قدرتهای اسطوره‌ای «ابرمرد» یا «زن سرگردان» هرگز نمی‌توانند به ابتذال و مضحك بودن عناوین خود بر چسب بهتری بزند. به‌تدریج برنامه‌های بسیار موفق قدیمی تلویزیون به‌نام «سوپر سیرك» طی گذشت دهها سال، جای خود را به مسابقه سالانه فوتبال به‌نام «سوپربال» در یك یكشنبه معروف به «یكشنبه سوپر» داد. چه كسی از این صفات برتری كه با پیشوند سوپر آغاز می‌شد، خسته نشده است.
سوپرستاره‌ها، برنامه‌های فوق‌العاده موفقی تولید می‌كنند. سوپر قدرتها از طریق سوپر قهرمانان، قدرت و بمبهای خود با یكدیگر به رقابت برمی‌خیزند. سوپر صرفه‌جوییها در سوپرحراجها كه شخص می‌تواند از آنها یك تمیزكننده سوپر مخصوص به خانه ببرد. البته سوپر مزخرفات نیز در راه است. در آینده مثل بسیاری از صفات «ترین» در عصر فرارسانه، این پیشوند «فرا» (سوپر) مورد سوءاستفاده قرار خواهد گرفت.
معنی اصلی «فرا» به موقعیت واقعی چیز بالاتر و یا بر فراز چیز دیگر اشاره می‌كند. ثانیاً به معنای پیش مجازی، به مرتبهٔ بالاتر یك شئی در كمیت یا كیفیت یا درجه اشاره می‌نماید. مثل وقتی كه یك سوپرماركت (فروشگاه بزرگ) برتر از یك فروشگاه عادی است. ثالثاً معنی مطلق «فرا» به فراتررفتن از هنجار رایج اشاره دارد.
برای مثال فرا در زبان انگلیسی «وافر» هم معنی شده است. فرا رسانه‌ها هم از وسایل ارتباطی كه بدون ماشین تقویت می‌شدند برتر هستند و هم در بالاترین درجه نسبت به رسانه‌های شناخته شده یا تركیب معانی دوم و سوم قرار دارند. به‌طور ساده فرا رسانه‌ها در مرتبه كیفیت و كمیت و درجه برتر از كلام ارتباطی هستند كه تنها به گوش حاضران در محل می‌رسد. فرارسانه‌ها از زمان و مكان فراتر می‌روند.
رسانه‌های ابتدایی مثل لوحهای سنگی و طبلهای سخنگو تا اندازه‌ای توانایی ارتباطات را گسترش می‌دادند. اما رسانه‌های چاپی و برقی ارتباط را در زمان و در مكان بیشتری، گسترش می‌دهند. و رسانه‌ها، امروز از هنجارها، فراتر می‌روند. ماهواره، كابلهای نوری، میكروچیپز، عدسیها، رمزگشا، تقویت‌كنندگان و دستگاههای رمز‌گذار همه می‌توانند یك تجربهٔ پیشرفتهٔ فیزیكی با احساس چندگانه ایجاد كنند.
آشنایی روزمره و امكان استفاده همزمان میلیونها نفر، از حیرت‌آفرینی این تجربه رسانه‌ای نمی‌كاهد. وسایل مدرن ارتباطات از نظر كیفیت، تعداد و درجه برتر از رسانه‌های گذشته هستند؛ هرچند هنوز بر سر این نكته كه آیا رسانه‌ها باعث تغییرات رفتاری جزئی یا قابل توجه در مخاطبان می‌شوند، در حال بحث هستند.
پاسخ به این پرسش با بررسی رفتار مخاطبان در ارتباط است و با این پیش‌فرض كه رسانه‌ها به عنوان یك محرك مكانیكی یا ابزاری عمل می‌كنند. آنها همچنین فاصله‌ای فرضی را بین رسانه‌ها و شخص تحت‌تأثیر، در نظر می‌گیرند. در عصر فرارسانه‌ها فاصله از میان رفته است. فرد انسانی به‌طور كامل از طریق پذیرش ارتباط، به محیط مرتبط می‌شود. مرد و زن تابع بیان و آگاهی در یك فرهنگ تعیین‌كننده هستند.
آنها وسیله‌هایی صرفاً ماشینی نیستند كه پاسخها‌یشان به محركی واحد، قابل‌ اندازه‌گیری باشد. فرارسانه‌ها همراه دیگر فعالیتها و تجارب فرهنگی آگاهی، هویت و بیانگری فرد را به روشی كه بیشتر كیفی است تا كمی شكل می‌دهند.
اصطلاح رسانه كمتر از معنی فرارسانه اساسی نیست. شكل مفردِ رسانه، به یك نهاد واسطه‌ای كه از طالع‌بینی آغاز می‌شود تا به رنگهای روغنی مورد استفاده نقاش می‌رسد، اشاره می‌كند. به‌طور كلی یك رسانه می‌تواند هر نوع عامل رابطی باشد كه از طریق آن یك نیرو بر اشیاء در یك فاصله عمل می‌نماید. یا از طریق آن، تأثیرات به احساسات منتقل می‌شوند. در ارتباطات انسانی یك واسطه می‌تواند دیده، شنیده، لمس، چشیده یا بوییده شود. یك شانه بالا انداختن یا یك شعر رزمی می‌تواند به عنوان یك واسطه ارتباط انسانی به كار رود. امروزه یك رسانه طبیعی متداول می‌تواند فیلم، رادیو، مجله، كتاب، تلفن، كامپیوتر، تابلو اعلانات، یا هر نوع تكنولوژی تقویت‌كنندهٔ پیام باشد.
فهرستی از مثالها، پایان‌ناپذیر خواهد بود برای این‌كه هر چیزی حتی یك یادداشت بر روی در یخچال تا یك دست مشت شده می‌تواند یك رسانه انسانی باشد. شكل یا فرم جمع رسانه‌ها امروزه به توسعهٔ فنی دستگاه حسی انسانی اشاره می‌كند. رسانه‌ها در تعریف گسترده می‌توانند شامل همه فرمهای فناوری شوند. به نظر مارشال مك لوهان (۱۹۶۴) چرخ امتداد پاهای انسان بود و لباس مكمل پوست انسان.
در یك معنی دقیق‌تر رسانه‌ها ابزارِ ارتباطات هستند كه پیامها را از طریق مجاری كنترل شده منتقل می‌كنند. رسانه‌های چاپی پیامهای نوشته شده را به وسیله نسخه‌برداری و توزیع پیامها به صورت عینی انتقال می‌دهند. رسانه‌های ارتباطی از راه دور پیامهای الكترونی را به صورت ارتعاشات به رمز در آورده شده توسط سیمها یا امواج رادیویی می‌فرستند. فرارسانه‌ها شامل همه اشكال رسانه‌های تقویت‌كننده تكنولوژیكی می‌شوند كه به ما به صورت انفرادی یا جمعی خدمت می‌كنند.
بدیهی است كه اصطلاح «فرا» در فرارسانه‌ها دارای مفهوم وسیعی است. به معنای نقطه اوج یك رشته تحولات است. به همین شكل فرارسانه‌ها می‌توانند به عنوان نقطهٔ اوج پیشرفت رسانه‌ها و فرهنگ تلقی شوند. اوجی كه به همه ارتباطات واسطه‌ای نظم و معنا می‌دهد. آنها معنی رسانه‌ها را دگرگون و در توسعه فرهنگی نفوذ می‌كنند. «فرا» بر یك واقعه یا تجربه فوق عادی دلالت دارد. همین‌طور فرارسانه ما را در جریان عادی روزمره، تحت‌تأثیر وقایع پر معنی فرهنگی و احساسی فرهنگ خود ما قرار می‌دهند.
«فرا» به ماوراء طبیعی دلالت دارد و ما را به پشت سایه دیوار غار و تا بی‌نهایت می‌برد. همینطور، فرارسانه‌ها معیار مطمئنی برای سنجش اعتبار سیاستمداران، رؤسای جمهور، پهلوانان، وقایع خبری، حوادث ناگوار، آموزش، موفقیت، عشق و همه آنچه كه وجود دارد و یا ممكن است وجود داشته باشد، هستند.
از سوی دیگر «فرا» یعنی حدی كه بالاتر از آن وجود ندارد.فرارسانه‌ها، افسانه‌های علمی، برترین اساتید، نهایت خیالپردازیهای ما و بالاترین رویاهایی هستند كه تحقق یافته‌اند. بنابراین واژه فرارسانه‌ها به عنوان یك اصطلاح كامل و گویا برای ارتباطات تقویت شده توسط فناوری، در مقیاس وسیع با مقیاس محدود، به‌كار می‌رود.

منبع : مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها