گلستان ارم

نویسنده : آقاقدسی‌بادکوبی - عباسقلی
ویراستار : کریمی - مهدی
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۲/۱۲/۰۶
رده دیویی : ۹۴۷.۵۴
قطع : وزیری
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۳۸۰
نوع اثر : تالیف
زبان کتاب : فارسی
شماره کنگره : DK۶۹۷/۱/ق۴گ۸
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۱۰۰۰
شابک : ۹۶۴-۳۶۱-۲۱۰-۴

نویسنده در خانواده‌ای ایرانی در باکو به دنیا آمده و مقارن جنگ‌های ایران و روس در آغاز قرن نوزدهم به عنوان افسر مترجم در ارتش روسیه استخدام شده, در این کتاب, تاریخ شیروان, بخش شرقی قفقاز و سرزمینی که محل سکونت مسلمانان قفقاز بوده, را به زبان فارسی نگاشته است. این کتاب در سال 1970 زیر نظر عبدالکریم علی زاده, عضو آکادمی علوم جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی (سابق) برای نخستین بار به زبان اصلی (فارسی) در باکو به چاپ رسیده که چاپ حاضر بر اساس آن صورت گرفته است. نویسنده در این کتاب که از منابع دست اول برای تاریخ قفقاز (به ویژه شرق قفقاز) در دوره جنگ‌های ایران و روس قلمداد می‌شود, تاریخ شروان و داغستان را از عهد باستان تا 1228 هـ ق/ 1813 م. (سال انعقاد قرارداد گلستان) تالیف کرده و نام آن را نیز به مناسبت همان قرارداد تحمیلی, گلستان ارم گذاشته است. کتاب با مقدمه‌ای 'در بیان حدود و اراضی و سبب تسمیه و احوال نسب و السنه و ادیان ولایت شیروان و داغستان' آغاز می‌شود, سپس مطالب کتاب ذیل پنج 'طبقه' تدوین می‌گردد: 1 _ در بیان وقایع قدیمه ولایت شیروان و داغستان تا زمان ورود لشکر عرب بعد از ظهور دولت اسلام, 2 _ از آغاز ورود لشکر عرب تا زمان استیلای مغول, 3 _ از زمان استیلای مغول تا ظهور صفویان و احوال سلطنت و سلسله شیروانشاهیان, 4 _ زمان ظهور دولت صفویان تا وفات نادرشاه, 5 _ از وفات نادرشاه تا زمان انعقاد مصالحه دولتین روس و ایران در موضع گلستان. بدون شک 'طبقه' پنجم کتاب به دلیل نزدیکی زمان حوادث به حیات مولف و اتکای به مشاهدات و اسناد و منابع مستقیم به رویدادها از ارزش تاریخی زیادی برخوردار است. کتاب با 'خاتمه‌ای' تحت عنوان 'در احوال کسانی که از ولایت شیروان و نواحی همجوار آن صاحب تالیف یا به فضایل دیگر لایق توصیف بوده‌اند' به پایان می‌رسد. این خاتمه شامل شرح احوال مختصر و نمونه‌ای از اشعار و آثار و نوشته‌های مشاهیر و شاعران و نویسندگان و علمای منطقه است که از آن جمله‌اند: شیخ ابوعبدالله علی بن محمد باکویی, مهستی گنجویه, نظامی گنجوی, ابوالعلی گنجوی, خاقانی شیروانی, فلکی شیروانی, مجیرالدین بیلقانی, ابوسعید ابدال باکویی, و گروهی دیگر از دانشمندان و نویسندگان علما و شاعران. کتاب با نمایه اسامی به پایان می‌رسد.