نارنج قلعه (نارین قلعه) ، میبد

این بنا كه در زبان عامه به نارنج قلعه نیز معروف است یكی از مهم‌‌ترین آثار تاریخی پیش از اسلام استان محسوب می‌شود و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این كهن دژ كه بر فراز تپه‌‌ای گلین و مشرف بر شهر احداث شده، متأسفانه تاكنون از نظر باستان‌شناختی مورد پژوهش كامل قرار نگرفته و ابعاد ناشناخته آن فراوان است.
تمامی بنا از خشت و گل ساخته شده و معماری آن به شكل مطبق است و تقریباً در پنج مرحله ساخته شده است كه به لحاظ شكل‌‌گیری خاص و فرسایش برخی از اندام‌های معماری آن، كاملاً از هم قابل تفكیك نیست. تهیه نقشه‌های معماری آن جز از طریق یك برنامه پژوهشی و حفاری باستان‌شناختی كه سال‌ها حوصله و زمان می‌برد میسر نیست.
قدیمی‌ترین بخش بنا فضاهایی هستند كه در دل زمین كنده شده‌‌اند و در گویش محلی به آنها (بوكَن) گفته می‌شود و پایین‌ترین بخش آن را تشكیل می‌دهند. در بخش‌های بالاتر، تركیبی از عناصر معماری باستانی و ساخت و سازهای دوره‌های جدیدتر به چشم می‌خورد. به نظر می‌رسد طبقات فوقانی بنا بیشتر بازسازی شده دوره اسلامی باشد.
زیرزمین‌ها، خندق، حصار و برج‌های حفاظتی عناصری هستند كه این سیستم دفاعی را كامل می‌كرده‌اند. متأسفانه بخشی از این اثر تاریخی در دوران پهلوی دوم در جریان احداث خیابان تخریب شد.