چنگ‌اندازی شاهپورانه

هر یک از اعضای خاندان پهلوی با وجود برخورداری از ثروت کلان و داشتن درآمدهای نجومی، در همه حال در جست وجوی یافتن راههای نو به منظور غارت مضاعف ثروتهای عمومی و ملی کشور بودند. طی ۳۷ سال سلطنت محمدرضا پهلوی کمتر طرح اقتصادی و پروژه عمرانی به بار می‌نشست مگر آنکه یکی از شاهپورها و یا شاهدخت‌ها، و در رده‌ها و لایه‌های بعدی، وزیران، سناتورها، وکلا، و دیگر خدمتگزاران و وابستگان به دربار و سر سفره حاکمیت پهلوی نشستگان در آن ذی سهم نباشند و یا رد پای آنان در آن دیده نشود.
اینان گاه نیز با دریافت مبالغ فراوان و رقمهای چشمگیر، سهم خود را به دیگران واگذار می‌کردند. کمتر شرکتی قادر بود به سودآوری نایل آید مگر اینکه به یکی از شاهپورها و شاهدخت‌ها، همسران، فرزندان و اعوان و انصار و دنباله‌های آنان پیشکش‌هایی داده باشد. در چنین زمانه‌ای شرکت‌های موفق آنهایی بودند که به نحوی پای صاحبان قدرت سیاسی و دولتمردان را به جمع خود باز می‌کردند. میزان واقعی این گونه سوء استفاده‌ها و درآمدهای سرشار و نامشروع حاصل از آن شاید هرگز به درستی روشن نشود. انبوه اسناد و مدارک بازمانده از این حیف و میل‌ها، تنها بخشی کوچک از این کل نامکشوف است.
هر کس در پی آن بود که سهم نفت خود را به لطایف الحیلی به چنگ آورد. رفتار اعضا و وابستگان هیئت حاکمه به گونه‌ای بود که گویی برای جبران زیانهای خود به مثابه اشغالگر به کشوری یورش برده‌اند. به واقع چنگ‌اندازی خاندان پهلوی، وابستگان و اطرافیان آنان بر ذخایر و منابع کشور از واقعیتهای دردناک، نانوشته و کمتر گفته شده‌ای است که نیاز به پژوهشی جامع و مستقل دارد. به نظر می‌رسد بسیاری از خبرهای مربوط به فعالیت تجاری و مالی افراد خاندان سلطنتی به آگاهی شاه می‌رسید؛ از بخش اعظم شرکت ساختمانی مهستان که متعلق به خواهر همزادش اشرف بود تا زمینخواری برادرش غلامرضا با سوء استفاده از بحران مسکن. از مشارکت کاسبکارانه عبدالرضا در تجهیز کارخانه کاغذسازی شمال تا سفرهای پر هزینه شمس به کشورهای خارجی و ... همه و همه از نقاط ضعف برجسته رژیم به شمار می‌آمد و باعث بروز اختلاسهای کلان و فربه شدن نامشروع حواریون، مقربان و اطرافیان می‌شد.
صدای سناتور جلال نائینی در مجلس هنگام حضور جعفر شریف امامی و بحث درباره برنامه کاری او در آستانه انقلاب نیز درآمد : « تیمسار ارتشبد نصیری در شمال و در اصفهان با شرکت خواجوی مشغول شهرک و آپارتمان سازی است و اعلان خانه‌ها را ماه قبل با اسم و امضا خود در روزنامه‌های تهران آگهی کرد. همکار و شریکشان هم آقای میرحسین شیخ بهایی در رفت و پولهای چپاول کرده را به خارج انتقال داد. [مردم] نسبت به آقای هرمز قریب می‌گویند در دفاتر آقای هژبر یزدانی ارقام درشتی به نام ایشان منعکس است. آقای هژبر یزدانی، دوست ارتشبد نصیری پنج میلیارد و دویست میلیون یعنی در حدود یک سوم از سرمایه بانکهای دولتی را از بانکهای مختلف وام گرفته است.»
به هر روی میزان واقعی این اختلاس‌ها به رغم دسترسی و انتشار شماری از اسناد، شاید هرگز به طور شایسته روشن نشود و آنچه در سند زیر به معرفی آن مبادرت شده مورد مجملی است که می‌توان از آن حدیث مفصل خواند. سند زیر به بازدید غلامرضا پهلوی از شرکت الکترو زر اختصاص دارد. متعاقب این بازدید به پاس « حق‌شناسی» از سوی مدیرعامل شرکت مقرر می‌شود ۱۰% از سود خالص سالانه شرکت به مدت ۱۰ سال در وجه جناب « شاهپور» کارسازی شود. و اما غلامرضا پهلوی در قبال این حاتم‌بخشی طی موافقتنامه‌ای که تنظیم و به امضای طرفین می‌رسد، قول می‌دهد نسبت به پیشرفت این واحد صنعتی بذل عنایت فرموده و اهتمام به خرج دهد و در برابر مشکلات احتمالی که ممکن است برخلاف قوانین برای شرکت ایجاد شود، شرکت را مورد حمایت و صیانت قرار دهد؛ و مابقی امور دیگر که می‌توان آن را حدس زد ... .
محتوای سند آن اندازه شفاف و گویاست که نیازی به توضیح و تفسیر و شرح و بسط ندارد. در انتهای آن نیز امضای طرفین مشاهده می‌شود. یادآوری این نکته ضروری است که غلامرضا، برادر ناتنی محمدرضا پهلوی است. وی فرزند پنجم رضاشاه است که در اردیبهشت ۱۳۰۲ متولد شد. مادرش قمرالملوک امیرسلیمانی (ملکه توران) از تباری قجری و سومین همسر بنیادگذار آخرین سلسله پادشاهی ایران است؛ و اما متن سند بدین قرار است:
سرّی
شرکت الکتروزر با مسئولیت محدود
باغ سپهسالار، کوچه توسلی، پلاک ۶۶، شماره ثبت ۱۱۳۱۴
تاریخ : اول تیرماه ۱۳۵۱ تلفن : ۳۱۹۹۱۷
شماره : ۵۸۰ ۳۱۸۶۰۹
متعاقب بازدیدی که والاحضرت شاهپور غلامرضا پهلوی از شرکت الکتروزر واقع در تهران، خیابان باغ سپهسالار، کوچه توسلی، پلاک ۶۶، ثبت شده به شماره ۱۱۳۱۴ فرمودند، به منظور حق‌شناسی از توجه خاصی که از طرف معظم له نسبت به توسعه این واحد صنعتی به عمل آمد، از طرف بهرام پلونده مدیرعامل شرکت از والاحضرت تقاضا گردید که با قبول ده درصد از سود خالص سالیانه شرکت به نحو غیرقابل انتقال و طبق بیلان رسمی شرکت از این تاریخ تا مدت ده سال نسبت به پیشرفت فعالیت این واحد صنعتی بذل عنایت فرموده و در قبال مشکلاتی که ممکن است برخلاف قوانین برای شرکت ایجاد نمایند در حدود قانون، شرکت را مورد حمایت قرار دهند.
بعد از پایان مدت: این موافقتنامه با توافق طرفین تمدید خواهد شد. این موافقتنامه در دو نسخه تنظیم شده است.
والاحضرت شاهپور غلامرضا پهلوی بهرام پلونده
[امضاء] [امضاء و مهر]
شرکت الکتروزر با مسئولیت محدود

منبع : موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران