تولید بدون کارخانه

شهرکتهای صنعتی، نقش مهمی در تجمیع صنایع و همچنین ایجاد ارزش افزوده بین بخشی بین صنایع مختلف ایفا می کنند. همچنین موضوع خوشه های صنعتی به عنوان بسترساز مسیر توسعه صنایع کوچک و متوسط دارای اهمیت بسیار است. باتوجه به اهمیت و جایگاه شهرکهای صنعتی، خانه مدیران سازمان مدیریت صنعتی به عنوان مرکزی برای تعمق و تامل هر چه بیشتر پیرامون مسائل مدیریتی و صنعتی کشور، در یکی از جلسه های شهریور ماه خود با سخنرانی مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران، به بررسی این موضوع پرداخت.
امیررضا واعظی آشتیانی در ابتدای سخنان خود با اشاره به مشکلات صنایع کوچک گفت: درصد قابل توجه ما از صنایع کوچک و متوسط تشکیل شده است، در این بین برخی از این صنایع عملکردی موفق دارند و برخی دیگر نیز در همان سالهای ابتدایی یا کمی دیرتر، شکست می خورند.
وی در همین ارتباط تاکید کرد: ساخت کارخانه کار بسیار سختی است_ اما برپا نگهداشتن آن و گرداندن چرخه تولید، بسیار مشکلتر است. این در حالی است که در کشور ما به این موضوع کمتر با نگاه کارشناسی نگریسته می شود و بیشتر توجه و سرمایه ما به سمت احداث کارخانه است.
سخنران با اشاره به دلایل شکست صنعتگران گفت: وقتی با کسانی‌که مدتی پس‌از راه‌اندازی کارخانه خود با شکست رو به رو شده‌اند، صحبت می‌کنیم، همگی مشکل اساسی خود را کمبود نقدینگی و نداشتن پول عنوان می‌کنند. اما باید از ایشان پرسیده شود که، آیا به نظر شما سوءمدیریت نمی‌توانسته عامل عدم موفقیت شما باشد؟
وی تصریح کرد: باید پذیرفت که، نبود آموزش کافی، ناآشنایی به فرآیند تولید و حتی نداشتن شناخت کافی از بازار، از مهمترین دلایل شکست صنعتگران ما است.
وی آن گاه به بررسی مشکل نقدینگی پرداخت و گفت: گرچه وجود مشکل نقدینگی رانیز نفی نمی‌کنم، اما همه علت این نیست. امروزه درکشور محصولاتی داریم که دردنیا بی‌نظیر است، اما چگونگی ورود به بازارهای بین‌المللی را نمی‌دانیم واز راز و رمز این بازارها آگاهی نداریم. درنتیجه محصول مرغوب ما گوشه انبارها می‌ماند وحتی ضایع وغیرقابل استفاده می‌شود. جالب است که محصول نامرغوب و بنجل خارجی را با زحمت وارد کشور می‌کنیم و جالبتر اینکه با میل و رغبت خریدار هم برای آن پیدا می‌شود_
● تولید بدون کارخانه
واعظی آشتیانی دربخش دیگری از سخنان خود به بررسی جایگاه تولید بدون کارخانه در دنیای امروز پرداخت و گفت: یکی دیگر از هدفهایی که ما در سازمان تعیین کرده‌ایم، تولید بدون کارخانه است. البته تولید بدون کارخانه، به معنای نبودن کارخانه در فرایند تولید نیست، بلکه به این معناست که میزان دغدغه ها و مشکلات ناشی از کارخانه داری برای صنعتگر به حداقل می رسد، به سبب اینکه از سایر منابع و امکانات نیز بهره می جوید و کارخانه بیشتر جایگاه تکمیلی پیدا می کند.
وی با تشریح بیشتر این موضوع گفت: گرچه می‌دانیم که به یکباره نمی‌توان به این هدف دست یافت، اما تلاش خودرا برای بسط و گسترش چنین هدفی به کار گرفته ایم. دراین مورد با بسیاری‌از دست‌درکاران صنعت، اُرگانها و NGO ها مذاکره کرده‌ایم تا راه را برای دستیابی به این مهم هموارسازیم، البته در این مسیر مسائل و موضوعهای فرهنگی نیز نقش بسیار تعیین کننده دارند.
مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران با اشاره به تجربه دنیا در این ارتباط گفت: امروزه در سراسر دنیا میلیون‌ها نفر ازاین راه به تولید و زندگی مشغولند. گرچه به‌سبب اینکه تعریف درستی ازاین روش تولید درجهان وجودندارد، موجب استثمار و بهره‌کشی عده‌ای از دیگران به ویژه درکشورهای فقیری، مانند: هندوستان و بنگلادش شده است. درکشور مانیز چون بازار اشتغال ضعیف و ناکارآمد است، همین مشکل وجوددارد و باعث سوءاستفاده بعضی‌ها شده است.
وی آن گاه به تجربه چین در همین ارتباط اشاره کرد و گفت: تصورکنید چین با یک میلیارد و سیصد میلیون نفر جمعیت، که نیمی از آنها زن هستند، اگر هریک تنها درسال یک جفت جوراب ویک جفت کفش بخواهند، تأمین چنین بازاری بار سنگینی بر دوش کارفرمایان می گذارد و از عهده هیچ کارخانه داری برنمی آید؟اما این کشور با روش تولید بدون کارخانه توانسته است هم به بازار داخلی خود پاسخ دهد وهم صادرات داشته باشد. جالب است که این روش تولید ریشه درایران خودمان هم داشته و چینیها سالها پیش با دقت دراین روش و به کارگیری علمی و بومی‌سازی آن، امروز به این جایگاه دراقتصاد جهانی رسیده‌اند.
واعظی آشتیانی با اشاره به اهمیت تولید بدون کارخانه و الزامات آن گفت: تولید بدون کارخانه بدین معنی است که، تمام مردم درتولید کشور سهیم باشند. خواست مردم دراین موضوع بسیار مهم است. نکته بعد دراین مورد، آموزش است. برگزاری تورهای صنعتی درکشور ما مغفول مانده است. صنعتگران با استفاده ازاین تورها نگاه تازه‌ای به محیطهای صنعتی پیدامی‌کنند و روشهای نوین تولید را یاد می گیرند. درحال حاضر شهرک فناوری غذایی در مشهد برای همین هدف برپا شده است و بازدهی بسیار چشمگیری هم داشته است. این شهرکها باگرفتن کارمزد می‌توانند مشکلات تکنیکی و تولید سایر بخشهای صنعت را مرتفع سازند، درحالی که درآمد خوبی هم عاید ایشان می‌شود.
وی با تاکید بر اهمیت مسائل فرهنگی گفت: برای بهتر شدن، ابتدا باید نگرش و دیدگاه کارگر به کارفرما و به عکس را تغییر دهیم. نباید تولیدکننده را مُفتخور و زالوصفت قلمداد کنیم. باید فرهنگی را پدیدآوریم که هر کارگری بگوید، آن قدر تولید می‌کنم تا کارفرمایم پولدار شود و خواهر، برادر و دوست مرا نیز استخدام کند. اگر چنین نگرشی وجود داشته باشد، کارفرما نیز انگیزه بیشتری برای گسترش و توسعه کار خود پیدا می کند.
واعظی آشتیانی، تجربه هندیها را نیز در این ارتباط مثال زدنی دانست و گفت: هندیها که امروزه حرف نخست تولید فولاد را می‌زنند، ازهمین روش استفاده کرده اند. متخصصان این کشور درصنعت IT نیز به جایی رسیده‌اند که تنها درسال ۲۰۰۴ میلادی حدود ۱۷ تا ۱۸ میلیارددلار ازصادرات نرم‌افزار درآمد داشته‌اند.
سخنران آن گاه با اشاره به عوارض اقتصاد نفتی گفت: اگر ما نفت نداشتیم، چه می‌کردیم؟ تولید، تنها راه نجات ماست و باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که با افزایش تولید بتوانیم نیازهای کشور و مردم را مرتفع سازیم. البته شرط بهره‌وری را درکنار تولید نباید فراموش کنیم.
وی در همین ارتباط یادآور شد که: توجه داشته باشید که اگر تنها یک درصد درمیزان بهره‌وری رُشد کنیم، ۲۵۰۰ میلیاردتومان بازدهی اقتصادی به‌همراه خواهدداشت_ ما درهمه زمینه‌ها نیازبه نوسازی و حتی ساختارشکنی داریم. دردرجه اول باید احترام به یکدیگر را درفرهنگ خود تقویت کنیم. مردم ما خود باید توسعه و پیشرفت را بخواهند واین کاری نیست که به‌تنهایی از عهده دولت برآید. مگر دولت و ساختار آن چند نفر است؟
واعظی آشتیانی آن گاه با اشاره به ضعف نظام کارشناسی در کشور، تاکید کرد: یکی دیگر از مشکلاتی که پیش‌روی سیاستگذاری صنعتی ما قراردارد، دخالت و اظهارنظر افراد غیر کارشناس و غیرمرتبط با موضوع صنایع کشور است. رئیس فلان بانک ویا مدیر فلان اداره درباره صنعت کشور اظهارنظرهایی می‌کنند که نه تنها سودی به حال کشور ندارد، بلکه سرعت رشد و پیشرفت را کُند می‌کند، گرچه ما کارخودرا باتوجه به اقتصاد، اقلیم و فرهنگ هرمنطقه انجام می‌دهیم.
موضوع خوشه های صنعتی از دیگر محورهای مهم سخنران جلسه بود که در همین ارتباط گفت: خوشه‌های صنعتی ازدیگر موضوعاتی است که ما باجدیت و پشتکار مشغول آنها هستیم. برای راه‌اندازی هریک ازاین خوشه‌ها بیش‌از سه‌سال است که با یونیدو (Unido) همکاری و تحقیق می‌کنیم تا راه‌اندازی شود. موضوع تربیت نیروی‌انسانی از موضوعهای مهمی است که در ارتباط با خوشه های صنعتی اهمیت پیدا می کند.
وی با اشاره به نقش نیروی انسانی گفت: نیروی‌انسانی خلاق و ماهر تولید ثروت می‌کند و ثروت اشتغال و رفاه به‌همراه می‌آورد. امروزه در دنیا نیروی‌انسانی ۷۵ درصد منابع تولید است. این رقم درایران متأسفانه به حدود ۳۴ درصد می‌رسد که بسیار پائین‌تراز استانداردهای جهانی است. درکشور ما ۷۵ درصد منابع پولی و سرمایه منابع اصلی تولید را تشکیل می‌دهند؛ درست برعکس دنیا.
واعظی آشتیانی درباره برنامه‌های بین المللی و تلاشهای صورت گرفته در این زمینه گفت: سازمان ما یک سازمان تخصصی است. درحال حاضر با کشورهایی، مانند: افغانستان، بولیوی و ونزوئلا تفاهمنامه‌هایی را برای انتقال دانش‌فنی به امضا رسانده‌ایم و امیدواریم که بتوانیم با برنامه‌ریزی و تلاش، کشورهای دیگر را با توان بالای تکنیکی خود آشناسازیم.
وی تاکید کرد: ما برای راه‌اندازی زیرساخت‌های شهرکهای صنعتی درکشور به ۱۱.۰۰۰ میلیاردتومان پول نیازداریم. گرچه با ۵.۰۰۰ میلیارد هم می‌توانیم شروع کنیم تا الباقی آن را منطبق بر شرایط اقتصادی کشور از دولت دریافت کنیم. ما به دنبال ارتقای سطح کیفی شهرکهای صنعتی هستیم و می‌دانیم که هنوز با سطح مطلوب فاصله بسیاری داریم که برای دستیابی به این مهم، نیازمند سرمایه گذاری هر چه بیشتر در این زمینه هستیم.
ساختار اداره شهرکهای صنعتی از دیگر موضوعهای مورد توجه بود که وی در این ارتباط گفت: تا پیش‌ از این، وقتی یک شهرک‌صنعتی را به میزان ۷۰ درصد ازساخت می‌رساندیم، همه اختیارات آن را به دست یک هیئت‌امنا می‌دادیم و خود کنار می‌کشیدیم. اما پس‌از بخشنامه ریاست‌جمهوری، وقتی پیشروی ساخت شهرک به ۷۰ درصد رسید، شرکتی تأسیس می‌شود و تمام عرصه‌های شهرک را تحت‌اختیار می‌گیرد ودیگر هیئت‌امنایی درکار نیست. چراکه هیئت‌امنا قانونمند نیست و تابعیتی از مصوبه‌های دولتی ندارد. درحالی که شرکت اساسنامه دارد و برطبق قانون به کار خود ادامه می‌دهد. بااین شرایط تازه، وقتی ساخت شهرک به حدود ۴۰ درصد رسید، آن را تحویل شرکت اداره‌کننده می‌دهیم که همین امر بر سرعت ما نیز افزوده است.
● خصوصی‌سازی
واعظی آشتیانی دربخش دیگری از سخنان خود به موضوع خصوصی‌سازی و اصل ۴۴ قانون اساسی پرداخت و گفت: ما در اجرای اصل ۴۴، هیچ مشکلی نداریم. بانک‌ها باید با راهکارها و روشهایی که می‌دانند به تولید مملکت کمک کنند. شنیده شد که بعضی‌از شرکتهای چینی به سراغ تولیدکنندگان ایرانی رفته‌اند و پیشنهاد تولید مشارکتی به آنها داده‌اند. بدین معنی که تولیدکننده ایرانی تولید خودرا متوقف کرده و تنها کالاهایی را که طرف چینی درچین تولید کرده است، دربازار ایران بفروش برساند_ بااین منطق که تولید درچین بسیار ارزان‌تر از ایران تمام می‌شود و منافع اقتصادی بسیاری برای طرف ایرانی درپی خواهدداشت. این بسیار خطرناک است و حتماً باید کاری کرد. باید ظرفیت‌های کشور را شناسایی کنیم وهرجا که نیازبه حمایت بود، دریغ نکنیم. کارخانه‌های کشور یک ثروت‌ملی است و نباید به راحتی به خاطر شرایط اقتصادی، نظاره‌گر تعطیلی آنها باشیم.
در پایان این سخنرانی، شرکت کنندگان که همگی از مدیران و دست درکاران صنعت در کشور بودند، مسائل و مشکلات خود را با مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران درمیان گذاشتند. از جمله مشکلاتی که توسط این افراد مطرح شد، موضوع نبود زیرساخت‌های لازم، مانند: آب، جاده و پیش بینی های زیست محیطی بود.

سیدحمیدرضا میرمعزی

منبع : ماهنامه تدبیر