بورس الکترونیک گزینه‌ای مناسب فرا روی سرمایه‌گذاران

«معاملهء آنلاین» (Online Trading) ، واژه‌ای است که اغلب سرمایه‌گذاران با شنیدن آن به فکر کارگزاری‌های جزیی همچون E-trade ، E-Schwa و Fidelity می‌افتند که سفارشات خرید و فروش را در قبال دریافت کارمزدی اندک از طریق اینترنت انجام می‌دهند. سرمایه‌گذاران با بهره‌گیری از خدمات این کارگزاران جزء به جای پرداخت کمیسیون‌های بالا به کارگزاران سنتی، میلیون‌ها دلار صرفه‌جویی می‌کنند اما قدرت حقیقی اینترنت در تغییر شیوه‌های سرمایه‌گذاری و افزایش میزان صرفه‌جویی افراد، در پدید آوردن یک بورس الکترونیک خودکار و متمرکز نهفته است. مبادلهء الکترونیک واسطه‌های حرفه‌ای و مبالغ اضافی را که آنان برای کاهش ریسک و افزایش نقدینگی ایجاد می‌کنند از بین می‌برد. به این‌ ترتیب سرمایه‌گذاران بیش‌تری جذب بازار شده و هزینه‌های معامله نیز کاهش می‌یابد.
آیا تابلوهای الکترونیکی بورس انعکاس‌دهندهء آیندهء معامله برای همهء سرمایه‌گذاران است؟ احتمالا خیر. حذف نقش واسطه‌هایی چون متخصصان در بورس نیویورک و کارگزاران سنتی، دغدغه‌های عمده‌ای را دربارهء نقدینگی و کارآیی بازار به وجود آورده است که بسیاری مایل به پذیرش آن نیستند. از نظر اغلب سرمایه‌گذاران هزینه - فایدهء ناشی از کاربرد سیستم‌های معاملاتی آنلاین در مقابل احساس امنیتی که آنان از معاملهء سهام در بازارهای سنتی به دست می‌آورند ناچیز است.
● بورس‌های آینده
امکان معاملهء آنلاین از طریق Instinet ازسال ۱۹۶۹ برای سرمایه‌گذاران نهادی (نظیر موسسات مالی) فراهم بوده است، ولی سرمایه‌گذاران فردی تا همین اواخر از این امکان برخوردار نبودند. بنابراین با دسترسی راحت‌تر افراد به فن‌آوری‌های نوین، به ویژه اینترنت، اوضاع تا اندازهء زیادی تغییر کرده است.
امروزه ۹ شبکهء ارتباطات الکترونیکی (ECOs) معاملات سهام - یک‌چهارم کل معاملات سهام - نزدک را خارج از بازارهای بورس سنتی انجام می‌دهند. در حال حاضر، Instinet که متعلق به هلدینگ رویتر است، بزرگ‌ترین شبکهء ارتباطات الکترونیکی دنیاست که دو سوم از کل معاملات الکترونیکی خارج از بازار را انجام می‌دهد. سایر شبکه‌های عمده عبارتند از: Island که در سال ۱۹۹۸_ طی ۹ ماه، سفارشاتی به ارزش بیش از ۱۸۷ میلیارد دلار انجام داد. Tradebook ، متعلق به بلومبرگ و Archpeligo در ژانویهء ۱۹۹۹، مدیران Goldman Sach و E-trade با خریداری ۲۵ درصد از سهم Archpeligo باور خود را به آیندهء شبکه‌های ارتباطات الکترونیکی نشان دادند.
صنعت خدمات مالی محدودیت‌های استفاده از اینترنت را برای سال‌ها کنار زد. در سال ۱۹۹۵ شرکت Capital Wit ، «بورد‌های معاملاتی» اینترنتی را در وب سایت خود (www. i-cap.com) معرفی کرد که نحوهء عملکرد معاملهء آنلاین را نشان می‌داد. از سال ۱۹۹۵، شرکت اطلاع‌رسانی الکترونیک سهام در انگلستان امکان معاملهء اینترنتی سهام را به امید شکستن انحصار بورس لندن برای سرمایه‌گذاران فراهم کرد.
جری پوتنام، مدیر Archpeligo می‌گوید: «[بورس الکترونیک] ساده، عادلانه، بسیار کارآمد و مقرون به صرفه است.» «ما می‌توانیم در مدت زمانی کوتاه حجم فوق‌العاده‌ای از سفارشات را بدون دخالت انسان به جریان اندازیم.» پوتنام بر این باور است که با ظهور آخرین فن‌آوری‌ها زمان موعود برای بورس الکترونیک فرا رسیده است.»
تکاپو برای بورس الکترونیک تا اندازهء زیادی نشات گرفته از افزایش حجم عرضهء اولیه درفضای وب است. شرکت‌های عرضه‌کنندهء این سهام سخت به دنبال یک بازار سهام ثانویهء جایگزین هستند. ماهیت متغیر شرکت‌های فهرست شده در نزدک دلیل دیگر افزایش اقبال عمومی نسبت به معاملهء آنلاین سهام است. شرکت‌های دارای فن‌آوری برتر به طور طبیعی برای سرمایه‌گذاران دارای این نوع فن‌آوری جذاب هستند.
افرادی که مایلند در عرضه‌های اولیهء سهام شرکت‌های موسوم به « Dot.com » شرکت کنند، همان افرادی هستندکه به احتمال زیاد علاقه‌مند به خرید سادهء آنلاین هستند.
● نحوهء عملکرد بورس الکترونیک
در این‌جا نحوهء عملکرد بورس الکترونیک را با ذکر مثالی مرکب از محصولات مالی فعلی و آتی توضیح می‌دهیم. روزی یکی از سرمایه‌گذاران از طرف کارگزار جزئی که نزد وی حساب معاملاتی باز کرده است ایمیلی دریافت می‌کند. سرمایه‌گذار مزبور از این طریق شانس مشارکت در عرضهء اولیهء یک شرکت کوچک را از طریق اینترنت، بدون نیاز به واسطه یا کمک کارگزار پیدا می‌کند. حداقل سرمایه‌گذاری ممکن در این عرضه ۱۰۰۰ دلار است و امید می‌رود که در بازار نزدک ۲/۲ میلیون سهم را به قیمت اولیه ۱۰ تا ۱۲ دلار به فروش برساند. تصور یک چنین سناریویی چندان دشوار نیست، به ویژه با مشاهدهء سودهای روزانهء اخیر شرکت‌هایی مثل Glob. com که سهام آن‌ها به قیمت اولیه هر سهم ۹ دلار عرضه شده، در اولین روز معامله تا ۹۷ دلار بالا رفته و در پایان آن روز، قیمت آن روی ۵۰/۶۳ ثابت شد. هر چند باید در این مورد احتیاط کرد، زیرا اولا سرمایه‌گذاری در عرضه‌های اولیهء شرکت‌ها پر مخاطره و متضمن درجهء بالایی از ریسک است و از این رو مستلزم تحقیق فردی در مورد شرکت مزبور است. ثانیا، کارگزاری ممکن است به منظور تامین سرمایهء یک شرکت کوچک تازه عرضه شده [در بازار اولیه] از خرید و فروش فوری این سهام در مواقع از پیش تعیین شده خودداری کند.
هنگامی که سرمایه‌گذاران قصد فروش سهام خود را دارند، خیلی‌ها بر این باورند که تنها گزینهء آن‌ها پرداخت یک هزینهء معاملهء اندک به یک سرویس آنلاین و معاملهء سهام به قیمت عرضهء جاری است. در حالی که با به کارگیری شبکهء ارتباطات الکترونیک، سرمایه‌گذار می‌تواند سهام خود را دربازار بورس الکترونیک به فروش برساند. این امر، امکان معاملهء الکترونیک را در دامنهء قیمتی مورد نظر در اختیار وی قرار می‌دهد. در اصل، بازار یک تابلوی اعلانات، مملواز سفارشات خرید و فروش سهام به قیمت معین است. («سفارشات بازار»، به دنبال «بهترین قیمت» بازار هستند) مشتری می‌تواند فهرستی از سفارشات را تهیه و در صورت تمایل به خرید با «کلیک کردن» روی رضایت بخش ترین سفارش، معامله را انجام دهد. برای فروش سهام، سرمایه‌گذار می‌تواند سفارش خود را «ارسال کرده» و منتظر بماند تا مشتری احتمالی معامله را کامل کند. اگر دو سفارش در قیمت و تعداد با هم همخوان شوند، سیستم به طور خودکار معامله را به ثبت رسانده و به این ترتیب سهام واگذار‌‌می‌شود.
هدف سیستم معاملاتی الکترونیک حذف واسطه‌ها و بهینه‌سازی قیمت است. هر سهمی در بازار دارای کارشناسانی است که بر اساس قیمت‌های متعارف خرید و فروش سهام خود، نوسانی را در قیمت‌ها تعیین می‌کنند (تفاوت قیمت عرضه و قیمت تقاضا.) درگیر شدن در این نوسان قیمت‌ها ماهیت یک بازار بورس الکترونیک را تشکیل می‌دهد. برای مثال، یک سرمایه‌گذار ممکن است بخواهد ۵۰۰ سهم از یک شرکت کوچک را که در بازار نزدک با نوسان قیمت ۵/۲۰۰۲۰ دلار معامله می‌شود به فروش برساند. نگاهی به فهرست سفارشات الکترونیک در اینترنت، یک سفارش خرید ۳۰۰ سهمی به قیمت ۲۵/۲۰ از طرف آقای اسمیت و یک سفارش خرید ۱۰۰۰ سهمی به قیمت ۱۳/۲۰ از طرف آقای جونز را نشان می‌دهد. در این‌جا مشتری هم می‌تواند با انتخاب سفارش اسمیت ۳۰۰ سهم خود را به وی بفروشد و هم با انتخاب سفارش جونز تمام ۵۰۰ سهمش را به او واگذار کند. اگر هیچ یک از این سفارشات جالب نباشد، مشتری می‌تواند شخصا سفارش فروش خود را وارد سیستم کرده و ۵۰۰ سهم خود را مثلا به قیمت ۳۸/۲۰ به فروش رساند.
● قیمت نقدشوندگی
اگر چه سرمایه‌گذاران می‌توانند بر نوسان قیمت‌ها فائق آمده و با پرداخت کارمزدی اندک به کارگزار و انتخاب قیمت‌های بهتر هزینه‌های خود را به حداقل برسانند، اما مشکل اجتناب‌ناپذیر نقد‌شوندگی گریبان خیلی از آن‌ها را خواهد گرفت. وقتی مشتری سفارشی صادر می‌کند، خواستار یک معاملهء نقدی دو طرفه است و سهام خود را به مزایده می‌گذارد و مسلما به دنبال پاسخ نیز است. حال اگر پاسخی در کار نباشد معامله‌ای نیز صورت نخواهد گرفت. در چنین شرایطی دارایی‌های سرمایه‌گذار قابل نقدشوندگی نیست، بلکه عدم توازن عرضه - تقاضا به مرور زمان می‌تواند بی‌ثباتی شدیدی در قیمت سهام به وجود آورد. هر چه میزان نقد‌شوندگی یک بازار در قیاس با بازارهای سنتی بیش‌تر باشد سرمایه‌گذاران بیش‌تری نیز جذب آن بازارخواهند شد و بالعکس نقد‌شوندگی پایین موجب گریز سرمایه‌گذاران خواهد شد. ادعای طرفداران بازار متمرکز که نقد‌شوندگی بیش‌تر یک بازار را دلیل جذابیت آن می‌دانند، ممکن است پیشرفت‌های فن‌آوری و مقرون به صرفه بودن آشکار آن را در [بازار سرمایهء الکترونیکی] تحت‌الشعاع قرار دهند.
در بازار‌های سنتی، مشکل نقد‌شوندگی به وسیلهء کارشناسانی که نقش بازارساز را در این بازار ایفا می‌کنند، حل می‌شود. قاعدهء اصلی تعیین‌کننده در عملکرد کارشناس، تعهد جبران است. براساس این قاعده کارشناس موظف است در مواقعی که سفارشات مشتریان نمی‌تواند نقدشوندگی کافی را ایجاد کند یا سفارشات با یکدیگر همخوان نیست، قیمت عرضه و تقاضا ارایه کند. بازارساز زمانی موظف به خریدن سهام است که عدم توازن به نفع طرف فروش باشد و زمانی موظف به فروش سهام است که عدم توازن به نفع طرف خرید باشد. نوسان تعیین شده توسط بازارساز را می‌توان کارمزد وی برای این خدمات به شمار آورد. در حقیقت، عملکرد بازارساز موجب حفظ ثبات نسبی در قیمت‌های سهام می‌شود. طرفداران بورس الکترونیک و واسطه‌زدایی بر این باورند که چنین خدماتی غیرضروری است. در مقابل، حامیان سیستم بازارسازی معتقدند که بازارساز با اتخاذ نقد‌شوندگی در قبال دریافت کارمزدی کم‌تر از ارزش واقعی ایجاد شده، کیفیت بازار را ارتقا می‌دهد.
به راستی کدام یک از این سیستم‌ها مطلوب تر است؟ به نظر می‌آید در حال حاضر سیستم معاملات با واسطه با وجود نوسان تعیین شده، در مجموع بهتر است. در ۱۹۹۶ «ریک کلمونس» و «بروس وبر» (استادان فاینانس در مدرسهء بازرگانی استرن) در یک شبیه‌سازی آزمایشی، سیستم‌های معاملاتی با واسطه و بی واسطه را با هم مقایسه کردند. نتایج آزمون‌های آن‌ها نشان داد که واسطه‌گری، شاخص‌های کیفیت بازار از جمله نوسان بازار و هزینهء معاملات دوسره (خرید و سپس فروش سهام در یک چارچوب ثابت زمانی) را ارتقا می‌دهد. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که سفارشات مبادله [از طریق بورس‌الکترونیک] بدون مداخله متخصصان و بازارسازان، سریع‌تر و به قیمت بهتر انجام خواهد شد. لیکن بورس الکترونیک تنها زمانی کارآمد است که تعداد سفارشات، فوق‌العاده زیاد باشد. علاوه بر این، بازار‌های با واسطه نوسان مطلوب‌تری برای بازار سهام پرمعامله ایجاد می‌کند. هر چه سهام پرمعامله‌تر باشد توانایی متخصص بازار برای کاهش تاثیر بازار و ایجاد نوسان بهتر (مثل درصد‌های پایین‌تر قیمت سهام) بیش‌تر است. در مطالعات آن‌ها بازار بی‌واسطه، نوسان کم‌تری برای سهام پرمعامله ایجاد می‌کند. (مثل درصد‌های بالاتر قیمت سهام.)
مطالعات کلمونس و وبر حاکی از آن است که بورس الکترونیک، سرمایه‌گذاران را به یک روش معاملاتی خاص - سفارش محدود - محدود می‌کند. ممکن است برخی سرمایه‌گذاران نسبت به سایرین در بورس الکترونیک احساس راحتی بیش‌تری کنند. پرسشی که اکنون مطرح می‌شود این است که آیا بازار الکترونیک از قابلیت جذب سرمایه‌گذاران کافی برخوردار است تا نقد‌شوندگی مورد نیاز جهت سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به انتفاع از این بازار تامین شود.
● مشکلات سرمایه‌گذاری آنلاین (الکترونیک)
تحقق بازار الکترونیک منوط به رفع تردیدهای عمومی سرمایه‌گذاران در خصوص معاملهء آنلاین است. کلاهبرداری مشتریان، جعل هویت، فساد پرونده‌ای و سرقت، جملگی ترس‌های منطقی و مشروع علاقه‌مندان معامله الکترونیک است. در کارگزاری‌های سنتی ارباب رجوع خواستهء خود را به دقت برای کارگزار تشریح می‌کند. لیکن با توجه به حذف عامل انسانی در کارگزاری‌ها و بازارهای الکترونیک، ناامنی‌ها افزایش می‌یابد. البته پیشرفت‌های چشمگیر در تجارت الکترونیک و افزایش حجم فروش‌های اینترنتی طی سال‌های گذشته تا اندازهء زیادی از این نگرانی‌ها کاسته است.
نقایص فنی از دیگر اشکالات جدی بازارهای الکترونیک است که می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذار را نسبت به این بازار از بین ببرد. مثلا در فوریهء ۱۹۹۹ وقوع نقص فنی به هنگام نصب یک نرم‌افزار جدید در کارگزاری E-trade باعث شد هزاران نفر از مشتریان از اجرا یا عدم اجرای معاملات اوراق بهادار خود ‌بی‌خبر بمانند. سرمایه‌گذاران اینترنتی با ارسال بیش از ۱۵۰۰ ایمیل حاکی از عصبانیت و درج نوشته‌های رکیک در اتاق‌های گفت‌وگو‌ به این رویداد اعتراض کردند. بعدها تحقیقات وزارت دادگستری نیویورک در خصوص این شکایات بر گرفتاری‌های E-trade افزود. این چالش‌ها نه تنها سرمایه‌گذاری هزاران نفر از سرمایه‌گذاران را به مخاطره می‌افکند، بلکه به کلی آنان را از سرمایه‌گذاری الکترونیک بیزار خواهد کرد.
شاید بزرگ‌ترین اشکال برای سرمایه‌گذاران آنلاین، فقدان درک مالی و تجربهء معاملاتی آنان باشد. ممکن است سرمایه‌گذار به هنگام خرید سهام مورد نظر خود تحقیقات کافی به عمل نیاورد، به تابلوهای خبری ناموثق اعتماد کند و از اتاق‌های گفت‌وگو‌ی اینترنتی، اطلاعات غلط دریافت کند. به علاوه، سرمایه‌گذار آنلاین ممکن است در معرض خطر عدم آگاهی کامل از قواعد حاکم بر انواع معاملات قرار گیرد.
نمونه‌ای زیانبار از این عدم آگاهی را وال استریت ژورنال چند روز پس از عرضهء اولیهء Glob. com گزارش داد. جورج میشل ۵۰۰ سهم شرکتی را به تصور این‌که قیمت هر سهم آن ۹ دلار است سفارش داد، اما قیمت خرید را در سفارش خود ذکر نکرد. در نتیجه درخواست وی برای خرید سهام به قیمت بازار در زمان وصول سفارش‌اش انجام شد. جورج فکر می‌کرد فقط حدود ۰۰۰ر۵ دلار باید برای خرید این سهم بپردازد، اما در واقع ۱۰ برابر این مبلغ را به خاطر افزایش سریع قیمت، برای خرید پرداخت کرد. مسلما او در آینده چنین اشتباهاتی را تکرار نخواهد کرد.
● نتیجه‌گیری
سرمایه‌گذاری در بورس الکترونیک سرمایه‌گذار را وارد یک بازار بالقوهء بی‌ثبات، فاقد پشتوانه یا کم پشتوانه خواهد کرد. معامله در بورس الکترونیک، به ویژه در مراحل اولیهء شکل‌گیری متضمن اشکالاتی از جمله بی‌ثباتی هر چه بیش‌تر قیمت سهام، عدم نقد‌شوندگی و احتمال بی‌اعتمادی سرمایه‌گذار به اینترنت وتوانمندی‌های فردی‌اش است. گرچه برخی سرمایه‌گذاران ایدهء بورس الکترونیک را کارآمد و سودمند می‌پندارند، لیکن بسیاری از آنان به راحتی از صرفه‌جویی‌های ناشی از فقدان نوسان ایجاد شده توسط بازارسازان در بازار الکترونیک به خاطر وجود یک امنیت نسبی در بازار‌های سنتی چشم پوشی می‌کنند.

منبع: سایت رسمی سازمان بورس

منبع : روزنامه سرمایه