برپایی مخزن محلی برای دبیان

● مقدمه
دبیان (Debian) یکی از توزیع‌های محبوب و پر استفاده‌ی سیستم عامل گنو/لینوکس است. [۱] اغلب از دبیان به نام یک Meta Distro یا فوق توزیع یاد می‌شود، دلیل این امر نیز وجود تعداد زیادی توزیع لینوکس بر پایه‌ی دبیان گنو/لینوکس است و این توزیع محبوب ابزاری به نام APT یا Advanced Package Tool برای مدیریت بسته‌های نرم‌افزاری دارد. از طریق APT می‌توانید توسط یک دستور چند حرفی ساده برنامه‌ها را نصب کنید، به روز برسانید یا برنامه‌های غیر مفید را پاک کنید. حتی در بسیاری بررسی‌ها شاهد آن هستیم که APT یکی از دلایل عمده در انتخاب توزیع دبیان گنو/لینوکس است.
برنامه‌ی APT برای نصب و مدیریت بسته‌ها از یک مخزن استفاده می‌کند،‌ این مخزن می‌تواند برروی یک سرور HTTP یا FTP یا برروی یک CD یا DVD باشد. شما می‌توانید تمام سیستم دبیان خود را از طریق همین مخازن نصب کنید به روز کنید و تمام این‌کارها را با خیال راحت انجام بدهید، چرا که APT خودش همه‌ی نیازها را بررسی می‌کند به شما تمام پیش نیازها را اعلام می‌کند و خودش نیز همه چیز را حل می‌کند.
● سناریو
گاهی پیش می‌آید که برنامه‌ای در مخازن On-line موجود نیست، برای نمونه برنامه‌ای که تازه منتشر شده یا چندان محبوب نیست که در مخازن اصلی دبیان جای بگیرد، یا دارای مشکلات مجوزی است،‌ برای نمونه برنامه‌ای غیر آزاد است. گاهی نیز شما به اینترنت دسترسی ندارید، شما برنامه‌ای را در محل کار دانلود می‌کنید و می‌خواهید در منزل خود این برنامه‌ را نصب کنید. در حالت دوم شما می توانید با دستور #apt-get install -d packagename یک برنامه را همراه با تمام وابستگی‌ها یا Dependencyهایش دریافت کنید.
برنامه‌ی دریافت شده و تمام برنامه‌های پیش نیاز یا وابستگی‌های آن در مسیر var/cache/apt/archives/ قرار خواهند گرفت. گزینه‌ی d- باعث می‌شود که این برنامه‌ها نصب نشوند و فقط دانلود می‌شوند. این همان زمانی است که در محل کارتان از طریق اینترنت پر سرعت بسته‌ای برای نمونه apache را با تمام مخلفاتش دانلود می‌کنید اما نمی‌خواهید در سیستم محل کار آن را نصب کنید بنابراین با گزینه‌ی d- به سادگی برنامه‌ی apache را با تمام پیش نیاز ها و برنامه‌های وابسطه دریافت کرده‌اید، کافیست فایل‌هایی را که در مسیر var/cache/apt/archives/ قرار دارند را کپی کنید و به خانه ببرید، در خانه مثلا در دایرکتوری root/ دایرکتوری root/debs/ را ایجاد می‌کنید و تمام فایل‌های دانلود شده را در این دایرکتوری کپی می‌کنید.
حال با زدن دستور " dpkg-i *.deb “ می‌توانید تمام بسته‌های دانلود شده را نصب کنید. اما، اگر شما ده‌ها برنامه را دانلود نموده‌اید و می‌خواهید فقط تعداد محدودی از این برنامه‌ها را نصب کنید چه؟ در این وضعیت باید با دستور dpkg -i packagename تک تک برنامه‌های لازم را نصب کنید،‌بسیار خوب شما دستور dpkg -i xchat_۲.۶.۱_i۳۸۶.deb اما نتیجه یک اعلام خطاست که به شما می‌گوید چند پیش نیاز نصب نیستند، بسیار خوب شروع به نصب پیش نیازها می‌کنید اما کدام یک اول و کدام یک در ادامه؟ این اوضاع می‌تواند بسیار وقت گیر باشد و گاهی بسیار عذاب آورد، اصلا دلیل آمدن apt هم همین بود، جلوگیری از این اتلاف وقت و انرژی. هدف این مقاله آموزش ایجاد یک مخزن یا Repository برروی دیسک سخت است که در چنین موارد فایل‌های deb را درون آن بریزیم و با یک دستر ساده‌ی apt به سادگی برنامه‌های مورد نظر را نصب کنیم.
● راه اندازی مخزن
لینوکس دنیای انتخاب است، دنیای آلترناتیوها، برای هر کاری چندین راه وجود دارد که بر اساس شرایط می‌توان بهترین راه را انتخاب نمود؛ برای راه اندازی یک مخزن دبیان نیز راه‌های مختلفی وجود دارد، از برنامه‌هایی مانند apt-move گرفته تا اسکریپت‌هایی که در انجمن‌ها و لیست‌های پستی می‌توان یافت. گاهی این کار بسیار پیچیده و گاهی ساده است، این که کدام راه را انتخاب کنید به هدف شما بستگی دارد.
مخاطب من در این مقاله کاربران تازه‌کار و مدیران سیستمی است که می‌خواند در چند دقیقه به سرعت مخزنی ایجاد کنند که قابل استفاده باشد. شما می‌توانید روندهای پیچیده‌تری مانند apt-move را انتخاب کنید که برای مخازن on-line پر کاربردتر هستند؛ اما قرار است با هم یک مخزن را در پنج دقیقه راه بیاندازیم و برنامه را نصب کنیم و باقی وقتمان را برای کارهای مفیدتر استفاده کنیم. بنابراین یک راه ساده اما کارامد را به شما معرفی می‌کنم،‌ استفاده از dpkg-scanpackage که بسیار ساده و کارآمد است.
بسته‌ی dpkg-scanpackage در دبیان و اغلب توزیع‌های برپایه‌ی دبیان مانند Ubuntu یا Parsix یا Knoppix به صورت پیش فرض نصب است.در حقیقت این بسته همراه بسته‌ی پایه‌ای dpkg نصب می‌شود.بسته‌ی dpkg نیز در حقیقت package manager for Debian است! برنامه‌ی APT یک رابط برای این برنامه است، بنابراین در توزیع‌های دبیانی dpkg همواره نصب شده ارائه می‌شود.
بسیار خوب کارمان را با ایجاد یک دایرکتوری برروی دیسک سخت و کپی کردن فایل‌های deb در آن شروع می‌کنیم، در خط فرمان کافیست دستور mkdir را وارد کنید، من در دایرکتوری خانگی کاربر root یک دایرکتوری به نام debs ایجاد می‌کنم، البته می‌توانید هر نام دیگری برای این دایرکتوری بگذارید. بنابراین:
# mkdir /root/debs
سپس تمام فایل‌های deb را به این دایکتوری کپی می‌کنم:
#cp /media/cdrom/*.deb /root/debs/.
حالا مسیر خود را به دایرکتوری root/ تغییر می‌دهیم. و یک فایل خالی در آن ایجاد می‌کنیم:
#cd /root
#touch dosya
دلیل نقل به root/ آن است که من دایرکتوری debs را در root/ ایجاد کرده‌ام. بسیار خوب حالا کایست یک لیست از برنامه‌ها را ایجادکنیم برای این کار می‌نویسیم:
# dpkg-scanpackages debs dosya | gzip > debs/Packages.gz
به همین سادگی مخزن شما راه اندازی شد. تنها کاری که باید انجام بدهید اضافه کردن این مخزن به فایل sources.list است. فایل etc/apt/sources.list/ همان طور که از نامش بر می‌آید شامل منابع apt می‌باشد. به زبان ساده‌تر apt باید بداند که از کجا برنامه‌ها را نصب کند و فایل sources.list شامل لیستی از مخازنی است که apt از آن‌ها استفاده می‌کند. بسیار خوب باید خط زیر را به این فایل اضافه کنید:
deb file:/root debs /
من این کار را از طریق دستور زیر انجام می‌دهم:
#echo “deb file:/root debs /” >> /etc/apt/sources.list
در این مرحله کافیست دستور apt-get update را برای به روز رسانی لیست apt اجرا کنید. پس از آن می‌توانید از طریق دستور apt-get install بسته‌های مورد نظراتان را نصب کنید.نکته‌ای که باید متذکر شوم آن است که در صورت تمایل به استفاده از سورس کدهای دبیانی یا src.debها دیگر نمی‌توانید از دستور dpkg-scanpackages استفاده کنید، در این حالت باید از دستور dpkg-scansources استفاده کنید، در این دستور نیازی به فایل واسط dosya نیر نخواهید داشت، بنابراین دستور به شکل زیر تغییر می‌کند:
#dpkg-scansources debs | gzip > debs/Sources.gz
و در فایل etc/apt/sources.list باید آدرس به صورت زیر اضافه شود:
deb-src file:/root debs/
به همین سادگی صاحب یک مخزن برروی دیسک سخت خود هستید .

نویسنده: نوید عبدی

منبع : نشریه لینوکس ایران