نوجوانی، فصل جوانه زدن مشکلات

چقدر فرزند نوجوان‌تان را می‌شناسید؟ آیا می‌خواهد مستقل شود؟ احساس بزرگی می‌كند؟
وقتی فرزندتان كودكی را به پایان می‌رساند و آماده قدم گذاشتن به دنیای نوجوانی می‌شود، لزوما نباید این تغییر همراه با به وجود آمدن فضای جنگ و دعوا در خانواده باشد.
وقتی كلمه <نوجوان> به گوش‌تان می‌خورد، چه كلمات دیگری در ذهن‌تان تداعی می‌شود؟ سركش، مشكوك، كج خلق، خودمحور و... این تقریبا كلماتی است كه همراه با واژه نوجوان در تمامی كتاب‌هایی كه درباره آنها نوشته شده، آمده است.
اما آیا واقعا نوجوانان این خصوصیات را دارند؟ آیا همیشه در رابطه نوجوان با خانواده مشكلاتی وجود دارد؟
● معنای نوجوانی
نوجوانی به چه معنی است؟ واژه لاتین آن از كلمه یونانی )esso( گرفته شده كه به معنی <شدن> است و به دوره‌ای گفته می‌شود كه كودك با آغاز بلوغ، پا به دنیای جوانی می‌گذارد. نوجوانی با ظاهر شدن اندام‌های جنسی ثانویه و نشانه‌های بلوغ آغاز می‌شود و زمان آن از یك فرد به فرد دیگر و از یك جنس به جنس دیگر متفاوت است. در میان دختران، آغاز بلوغ بین ۹ تا ۱۴ سالگی و به طور میانگین در ۱۲ سالگی رخ می‌دهد در حالی كه در میان پسرها این تغییرات در سن ۱۱ سالگی آغاز می‌شود.
● مشكلات رشد
نوجوانان در سراسر دنیا به طور ذاتی و طبیعی نیاز به كشف هویت خود دارند. همگی آنان تلاش می‌كنند، از وابستگی كودكانه به والدین فاصله بگیرند و از زیر كنترل و قدرت والدین فرار كنند. خواهان مستقل بودن و تلاش برای یافتن هویت خود، از جمله خصوصیات طبیعی و ویژگی‌های اصلی دوران نوجوانی است كه به طور معمول با استرس همراه است.
نوجوان مجبور است، ثبات زندگی خود را از هم گسسته و تصویر جدیدی از خود خلق كند. پرسش‌هایی مانند <من كه هستم؟>، <چه می‌كنم>، <چگونه با دیگران كنار بیایم؟> و... از جمله مسایلی است كه ذهن نوجوان را به شدت درگیر می‌كند. والدین باید مسوولیت انتخاب را برعهده نوجوان بگذارند ولی در عین حال مواظب نوجوان بوده و او را راهنمایی كنند. حتی اگر نوجوان شكایت كرد كه شما همانند یك كودك با او برخورد می‌كنید، او را كاملا آزاد نگذارید. یكی دیگر از مسایل رشد در دوران نوجوانی، كنار آمدن فرد با تغییرات بدنی خود است. نوجوانان به‌طور معمول در این دوران نسبت به اندام و فیزیك خود بسیار حساس‌اند. قد، وزن، پوست و مو همیشه ذهن آنها را به خود مشغول می‌كند. آنها به سرعت عیوب خود را می‌یابند و درباره آنها بسیار اغراق می‌كنند. آكنه از جمله معضلات اصلی دوران نوجوانی است.
وقتی نوجوان از والدین فاصله می‌گیرد، در تلاش است تا خود را به دیگران اثبات و محیط اجتماعی خاص خود را خلق كند. گاهی میان نفوذ والدین بر فرزند و نیاز نوجوان برای برقراری ارتباط با دوستان، تضادی به وجود می‌آید. بهترین راه حل این است كه خود والدین این گونه روابط را ایجاد كنند. والدین گاهی گمان می‌كنند دوستان تاثیر منفی بر نوجوان‌شان می‌گذارند در صورتی كه اگر این دوستان آگاهانه انتخاب شوند، تاثیر بسیار مثبتی می‌گذارند. دعوت كردن دوستان نوجوان به خانه و نشان دادن حس دوستی به مرور، اعتماد نوجوان را جلب می‌كند. وقتی كودكی وارد دوران نوجوانی می‌شود، خواه ناخواه نیازهای جنسی در او بیدار می‌شوند و این در حالی است كه او نمی‌داند با جنس مخالف چگونه باید برخورد كند. نوجوان نیاز دارد درباره مسایل جنسی اطلاعاتی كسب كند، چیزی كه به‌طور معمول برای والدین سخت و كنار آمدن با آن دشوار است.
● كجای كار می‌لنگد؟
نوجوان به هزاران طریق تلاش می‌كند به والدین بفهماند كه مستقل است و همانند آنان قدرت فكر و عمل دارد. انتخاب مدل موهای عجیب، لباس‌های نامناسب، اتاق به هم ریخته و صدای موزیك بالا از جمله راه‌های متداولی است كه هر نوجوانی آن را برای اثبات هویت فردی خود بر می‌گزیند. فراموش نكنید كه اگر نوجوان سركش می‌شود یعنی یك نیاز روانی مهم دارد. اگرچه برخی از سلیقه‌ها و اعمال نوجوان ممكن است شما را برنجاند اما بهتر آن است كه چشمان خود را ببندید و به جای بحث و مرافعه و خسته كردن خودتان، كمی با او مدارا كنید. انرژی‌تان را برای اعمال مخرب او نگاه دارید. طبیعی است كه ساعت‌ها جلوی آینه به صورت خود برسد. این عمل نوعی حفاظت اتوماتیك روانی از خود است و هیچ ارتباطی به افسانه نارسیسیس ندارد. از سوی دیگر، اگر نوجوان كمی سركش و مهاجم می‌شود، تنها به این دلیل است كه گمان می‌كند بهترین راه دفاع از خود، حمله به دیگران است. پس اگر محكم و بلند حرف می‌زند، دیگران را هل می‌دهد، با سرعت رانندگی می‌كند و در خانه جواب مادر و پدر را با بی‌احترامی می‌دهد، درواقع تلاش می‌كند برای خود هویتی مستقل بسازد. خونسردی بهترین كاری است كه والدین می‌توانند در این باره انجام دهند.
نوجوان عادت دارد والدین را متهم كند كه متعلق به دورانی دیگرند. آنها به‌طور معمول به نوع لباس پوشیدن والدین‌شان به خصوص در مقابل دوستان‌شان حساس‌اند و گاهی از والدین خود انتقاد می‌كنند.
● توصیه‌های هفت‌گانه
▪ تلاش نكنید همیشه نوجوان را محكوم كنید. والدین باید همیشه به ارایه پیشنهاد و نظر و عقیده بپردازند.
▪ ناراحت نشوید اگر نوجوان به شما اطمینان ندارد و با این حال تمامی اسرار زندگی‌اش را تلفنی با دوستانش در میان می‌گذارد. به نیازهای شخصی او احترام بگذارید.
▪ نوجوان آن قدر اعتماد به نفس ندارد كه در مقابل دیگران مورد خنده و تمسخر واقع شود. پس حتی در
▪ همیشه متوجه پیغام‌هایی كه چه با حركات و چه با كلام برای نوجوان‌تان می‌فرستید، باشید. اگر در مقابل اعمال او احساس استرس كنید و این حس را به او القا كنید، او نسبت به شما بدگمان می‌شود. هرگز شخص او را مورد انتقاد قرار ندهید بلكه از رفتارها و موقعیت‌ها صحبت كنید.
▪ نوجوان نمی‌خواهد والدین همواره در اطرافش باشند ولی نیاز دارد كه آنها در دسترس باشند.
▪ انتظارات خود را از نوجوان به وضوح بیان كنید. نوجوان همیشه از قوانین و محدودیت‌هایی كه برایش می‌گذارید، شاكی است. در صورتی كه دلیل انتخاب این قوانین را برایش شرح دهید، بسیاری از ناراحتی‌ها و بحث‌ها خاتمه پیدا می‌كند.
▪ نوجوانی سنی است كه فرد در آن حس می‌كند والدین از او متنفرند. به نوجوان ابراز عشق و علاقه كنید و به او نشان دهید كه همواره برای كمك به او آماده‌اید.‌


محمدرضا علیزاده

منبع : روزنامه سلامت