تعطیلات مدارس؛ زمستانی - تابستانی

زمستان سال گذشته را به خاطر می‌آورید؟ زمانی که تقارن سرمای شدید هوا و کمبود سوخت، مدارس را به تعطیلی یک هفته‌ای کشاند. امسال هر چند از سوز و سرمای شدید و برف خبری نیست، اما آلودگی شدید هوا بخصوص در کلانشهرها باعث شده تا بعضی والدین از ترس بیماری فرزندان، به غیبت آنان در کلاس درس رضایت دهند.
فصل زمستان همواره به دلیل بارش برف و یخبندان از یک طرف و آلودگی شدید هوا و احتمال بیماری شهروندان از طرف دیگر، با تعطیلی چند روزه بخصوص در ماه‌های آذر و دی همراه است. با توجه به این که مناطق سردسیر کوهستانی در کشور و نیز کلانشهرهای پرجمعیت در فصل زمستان به دلیل این دو پدیده جغرافیایی و زیست‌محیطی بیش از دیگر نقاط تحت تاثیر قرار می‌گیرد، سال‌هاست دغدغه تعطیلات زمستانی مطرح می‌شود.
بویژه این که تعطیلات زمستانی و تابستانی به استاندارد بین‌المللی تبدیل شده، اما در کشور ما بر اساس موقعیت آب و هوایی و ویژگی‌های فرهنگی و وجود تعطیلات متعدد در روزهای سال مانع اندیشیدن به اعمال تغییر و تحول در تعطیلات ایام سال می‌شود. در واقع تعطیلات تابستانی طولانی‌مدت یا تعطیلات زمستانی و تابستانی در طول یک سال هریک نقاط ضعف و قوتی دارد که باید براساس موقعیت آب و هوایی، زیست‌محیطی، فرهنگی و... در هر منطقه تعریف شود.
با توجه به این که با تغییر شیوه آب و هوایی در هر منطقه، اولین مکان‌هایی که تعطیل می‌شوند، مدارس آن مناطق هستند، قرار دادن تعطیلات زمستانی و کاهش تعطیلات تابستانی می‌تواند خالی از فایده نباشد که البته چنین تغییری نیازمند اجماع مجلس و دولت و بررسی کارشناسانه آن است.
● تعطیلات زمستانی، طرحی فراموش شده
طرح و ایده تعطیلات زمستانی و کاهش تعطیلات تابستانی مدارس نخستین بار در سال ۱۳۳۶ شمسی از سوی وزارت فرهنگ وقت مطرح شد که به دلیل نبود توافق تا سال ۷۵ سخنی از آن به میان نیامد، در سال ۷۵ قرار شد ۱۰ روز در میانه زمستان تعطیل باشد که باز هم به دلیل موفق نبودن طرح به بایگانی آموزش و پرورش رفت. براساس این طرح، دانش‌آموزان ۱۵ روز زودتر و در میانه شهریورماه، سال تحصیلی را آغاز می‌کردند تا تعطیلات زمستانی، خللی در آموزش ایجاد نکند.
محمدعلی نجفی، وزیر وقت آموزش و پرورش هدف از اجرای آن را امکان مسافرت‌های زمستانی خانواده‌ها و ایرانگردی در این فصل ذکر کرد، با وجود این، طرح، در نیمه راه غیرقابل اجرا تشخیص داده شد.
پس از این دو تجربه ناموفق که هنوز دلیل مسکوت ماندن طرح مشخص نیست، شورای‌عالی آموزش و پرورش به تناسب نیاز روز مدارس، پیشنهاد ساماندهی تعطیلات تابستانی دانش‌آموزان و احتمالا کاهش آن را مورد بررسی قرار داد و با ارسال نامه‌ای به پژوهشکده تعلیم و تربیت خواست به مطالعه بیشتر درباره این طرح بپردازد. این طرح مطالعاتی هنوز به نتیجه نرسیده و گویا هنوز نتوانسته موافقت مجریان بخش دولتی و نمایندگان مجلس را کسب کند.
● دلیل مخالفت‌ها چیست؟
عده‌ای که اغلب مخالف تغییر تقویم آموزشی هستند، انجام سفرهای خانوادگی در تابستان را به خاطر ویژگی آب و هوایی، مناسب می‌خوانند و تغییر تقویم آموزشی را ایجاد محدودیت در مدت زمان این سفرها می‌دانند.
به نظر این عده، اجرای برنامه‌های متمرکز نظیر ثبت‌نام، اجرای امتحانات سراسری، ‌آزمون سراسری دانشگاه‌ها، نقل و انتقال معلمان و برنامه‌های آموزشی و... با یک تقویم آموزشی متمرکز امکان‌پذیر است و نمی‌توان به تناسب اقلیم هر منطقه، تعطیلات را کم و زیاد کرد.
از موضع وزارت آموزش و پرورش، تعطیلات تابستانی فرصتی برای جبران عقب‌ماندگی‌های تحصیلی دانش‌آموزان و تنظیم برنامه‌های بازآموزی و فعالیتی معلمان و پر کردن کاستی‌های پرورشی، تعمیر و تجهیز و بازسازی ساختمان‌های آموزشی و چاپ کتاب‌های درسی و اصلاح برنامه‌های آموزشی است و کاهش زمان این تعطیلات این وزارتخانه را با تنگنا روبه‌رو می‌کند.
اما علی عباسپور‌فرد، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات اشکال عمده تعطیلات زمستانی و کاهش تعطیلات تابستانی را عدم تعطیلی دیگر اعضای خانواده بجز دانش‌آموزان می‌داند که در عمل منجر به استفاده نشدن از تعطیلات زمستانی می‌شود.
موسی‌الرضا ثروتی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز ضمن مخالفت با این گونه طرح‌ها، آن را ناموفق می‌خواند. به عقیده او، سنت‌ها و آداب و عادات مردم در استفاده از تعطیلات نوروز و تابستان براحتی در مردم قابل تغییر نیست.
چندی پیش، مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای سازمان صدا و سیما طی پژوهشی نظر خانواده‌ها و دانش‌آموزان را درباره طول مدت تعطیلات تابستانی و جایگزینی با تعطیلات زمستانی جویا شد که براساس آن، ۷۷ درصد پاسخگویان طول مدت مفید سال تحصیلی را بین ۶ تا ۹ ماه دانستند. بیشتر این افراد با تعطیلات زمستانی موافق یا کاملا موافق بودند و آن را مفید می‌دانستند. (بیش از ۶۵ درصد)‌
● تجربه دیگر کشورها
با وجود مقاومت مسوولان و تصمیم‌گیران در کشور برای تغییر تقویم آموزشی، بیشتر کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، تعطیلات سالانه را متعادل ساخته و از کشدار شدن تعطیلات در یک فصل جلوگیری کرده‌اند.
در آلمان، ۲۳۵ روز سال را (از فروردین تا بهمن)‌ دانش‌آموزان به مدرسه می‌روند که ۱۷ روز در ۳ ماهه اول، ۲۱ روز در سه ماهه دوم و ۶ هفته در سه ماهه سوم تعطیلند. در انگلستان مدارس ۲۰۰ روز در سال (شهریور تا تیر)‌ دایر است که ۲۱ روز در سه ماهه اول، ۱۴ روز در سه ماهه دوم و ۶ هفته در سه ماه سوم مدرسه تعطیلند.
سال تحصیلی در کشور ژاپن ۲۲۵ روز (از اردیبهشت تا بهمن ماه)‌ است که ۱۳ روز در سه ماه اول، ۱۵ روز در سه ماه دوم و ۴۵ روز در سه ماه سوم تعطیلی دارند. ایالات متحده نیز با ۱۸۷ روز سال تحصیلی را (از شهریور تا خرداد)‌ سپری می‌کند که تنها ۲۱ روز در سه ماه اول و ۱۴ روز در سه ماه دوم تعطیل دارد.
در کشور هندوستان نیز سال تحصیلی از تیر ماه تا اردیبهشت ماه طول می‌کشد و تنها شهریور و بهمن ماه زمان تعطیلی مدارس و دانشگاه‌هاست.
آنچه کشورهای مختلف را وامی‌دارد که تعطیلات را در فواصل معین سال قرار دهند، استراحت و رفع خستگی بعد از یک دوره کار و آموزش، شرکت در فعالیت مالی و اجتماعی منطقه‌ای و شهری و آمادگی برای شروع بهتر و با انگیزه بیشتر است. اما در کشور ما دلایل تعطیلات زمستانی کمی متفاوت است.
● سرما، آلودگی هوا، ضرورتی جدید
ایران کشوری با اقلیم متعدد و آب و هوای متفاوت است که گرمای طاقت‌فرسای نقاط جنوبی کشور و سرمای شدید نقاط کوهستانی مرکز و غرب و شمال غرب از دلایلی است که ضرورت بازتعریف تعطیلات مدارس را نشان می‌دهد، بعلاوه آلودگی هوا در کلانشهرهایی مانند تهران در فصل پاییز و زمستان به دلیل استفاده بیش از حد از وسایل نقلیه شخصی و کمبود وسایل نقلیه جمعی دلیل دیگری است که شهروندان را با دشواری‌هایی روبه‌رو می‌کند. گذشته از کمبود سوخت در نقاطی از کشور بخصوص شهرهای سردسیری که بازهم فعالیت مدارس را با کاستی روبه‌رو می‌کند، خستگی دانش‌آموزان و دانشجویان و تعطیلی خودسرانه و پیش از موعد در تعطیلات مختلف سال، نشانه ساماندهی تعطیلات است که البته هنوز طرحی به آن اختصاص نیافته است.
یکی از پیشنهادهای مثبت در این زمینه، سخن مدیرکل آموزش و پرورش راهنمایی تحصیلی است که از امکان واگذاری تعطیلات به مدیریت استان‌ها و شوراهای آموزش و پرورش خبر می‌دهد که البته با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب هوایی هر منطقه، آلودگی هوا، شلوغی بیش از حد معابر و خیابان‌ها، سرما یا گرمای شدید و... می‌توان درباره تعطیلات نقاط مختلف تصمیم گرفت که انجام آن بدون مطالعه میسر نیست.

کتایون مصری

منبع : روزنامه جام‌جم