چاقی؛ عوارض؛ راهکارها

امروزه چاقی یکی از بزرگترین معضلات زندگی صنعتی برای تمام گروه‌های سنی است. بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت (افزایش قند خون)، فشار خون، سنگ کیسه صفرا، نقرس آرتروز و نیز سرطان‌های سینه، روده بزرگ و پروستات از عوارض این بیماری می‌باشند. چاقی عبارت است از تراکم بیش از اندازه و گستره بافت‌های چربی که سبب افزایش یون بدن می‌شود و یا در تعریفی ساده نامتعادل بودن میزان دریافت انرژی از راه غذا و میزان مصرف یا سوخت انرژی در نتیجه فعالیت بدنی را گویند. شخص وقتی چاق است که وزن او ۲۵ درصد بیش از وزن متناسب برای جنس، قد و سن او باشد. برای اینکه دقیقاً بدانیم که چاق هستیم یا لاغر، استفاده از ”شاخص جرم بدن“ یا Body Mass Index یکی از دقیق‌ترین معیارهای علمی که در واقع رابطه بین وزن و قد را نشان می‌دهد توصیه می‌گردد.
● مهمترین علل اصلی چاقی در افراد
۱) ژنتیک ۳۰ درصد علت چاقی‌ها را شامل می‌شود.
۲) فشارهای درونی، استرس‌ها و افسردگی‌ها
۳) مصرف برخی داروها مثل داروهای ضدبارداری، ضدافسردگی و ضد اضطراب و کورتون‌ها
۴) وجود برخی بیماری‌ها در افراد از قبیل هیپوتیروئیدیسم (کم‌کاری تیروئید)، اختلالات هیپوتالاموس و ...
۵) اختلالات تغذیه‌ای (در بافت انرژی بیشتر و فعالیت کمتر)
در جوامع ماشینی امروز اختلال تغذیه‌ای و یا عادات بدغذائی مهمترین عامل چاقی در افراد می‌باشد.
● روش‌های متداول در درمان چاقی
چاقی عارضه‌ای است که پیشگیری از آن امکان‌پذیر می‌باشد و این امر بسیار سهل‌تر، مؤثرتر و اقتصادی‌تر از درمان آن است. لیکن روش‌های متعددی برای درمان چاق وجود دارد که به چهار دسته کلی داروئی، وسایل و شیوه‌های مخصوص، جراحی و رژیم درمانی تقسیم می‌شوند که تنها رژیم درمانی توصیه می‌گردد.
● انواع رژیم درمانی
آب‌درمانی از روش‌های قدیمی بوده که برای مدت زمان کوتاه مفید است. در این روش به دلیل محرومیت شدید غذائی بعد از پایان دوره ممکن است فرد دچار اختلالات گوارشی گردد.
کاهش وزن از طریق ورزش، ورزش یکی از روش‌های بسیار مناسب برای برخورداری از جسم سالم و وزن ایده‌آل است. کاهش وزن تنها از طریق ورزش امری مشکل و دشوار می‌باشد.
کاهش وزن از طریق رژیم غذائی، حذف یک وعده غذائی مثل صبحانه یا شام از جمله این روش‌ها است. با حذف یک وعده غذائی فرد در درازمدت دچار افت قند خون، کاهش کارآئی روزانه و سوءتغذیه می‌گردد.
کاهش وزن از طریق رژیم غذائی همراه با ورزش؛ این روش بهترین و اصولی‌ترین روش برای کاهش وزن و داشتن وزن ایده‌آل است. در این روش از یک رژیم غذائی برنامه‌ریزی شده همراه با ورزش متعادل (مانند پیاده‌روی) استفاده می‌شود. این روش سلامت جسم و روح را به ارمغان می‌آورد و مانع از عوارضی مانند ریزش مو و چروکیدگی پوست و ... می‌گردد. در طی رژیم باید عادات غذائی گذشته را ترک کرد و به عادات غذائی جدید خو گرفت که این مهمترین اصل در درمان چاقی است.
با توجه به موارد فوق بهترین و سالمترین راه‌حل ارائه شده در مورد درمان چاقی این موارد می‌باشد:
۱) رژیم غذائی صحیح
۲) ورزش مناسب و کافی
۳) تغییر رفتار و اصلاح عادات بدغذائی
رژیم غذائی باید:
۱) تأمین کننده انرژی مورد نیاز روزانه باشد.
۲) تأمین‌ننده ریزمغزی‌ها باشد (موادی که به مقدار بسیار کم باید در غذا وجود داشته باشد)
۳) تنوع لازم را دارا باشد.
در یک رژیم غذائی اصولی کاهش وزن تدریجی است.
● ورزش‌های کمک‌کننده
برای افرادی که کوشش می‌کنند تا وزن خود را حفظ نمایند و یا آن را کاهش دهند فعالیت‌های فیزیکی منظم سنتی مانند: قدم زدن و دویدن آرام و یا نوع شیوه زندگی بسیار مهم است زیرا:
۱) باعث سوختن کالری در بدن می‌شود.
۲) باعث کاهش تحلیل ماهیچه‌ها می‌شود (که به‌طور طبیعی با افزایش سن تحلیل می‌روند)
۳) ممکن است سرعت سوخت و ساز بدن را بالا ببرد (حتی در هنگام استراحت)
۴) تقریباً یک کنترل وزن طولانی‌مدت و موفق همراه است.
چنانچه قادر به شرکت کردن و لذت بردن از ورزش‌های هوازی مانند قدم زدن، دویدن، شنا کردن، اسکیت و دوچرخه‌سواری و ... هستید به تمام معنا آن را درک کرده‌اید. اما با اضافه وزن پیدا کردن، انجام دادن این فعالیت‌های منظم دشوارتر می‌شود. ممکن است دریابید که نفستان خیلی سریعتر تند می‌شود و یا واقعاً لذتی از انجام تمرین نمی‌برید.
اگر چنین است این ممکن است به شما کمک کند که ابتدا تمرکز کنید روی این مسئله که شما چگونه می‌توانید با ایجاد تحرک بیشتر در فعالیت‌های روزانه کالری بیشتری مصرف کنید.
برای مثال:
- پارک کردن اتومبیل دور از محل کار و مقصد موردنظر
- باغبانی، نظافت، حیاط و ...
- جارو کشیدن، گردگیری و ...
- استفاده از پله‌ به‌جای آسانسور و پیاده‌روی و قدم زدن به‌جای استفاده از وسیله حمل و نقل
- قدم زدن به‌جا یخوابیدن بلافاصله پس از هر وعده غذائی
- بازی کردن با بچه‌ها
هدف. فعالیت برای مدت ۳۰ دقیقه روزانه می‌باشد، در صورت عدم امکان برای بیشتر روزها صورت پذیرد.
آن را آسانتر سازید و فراموش نکنید که این مدت ۳۰ دقیقه را می‌توانید به دوره‌های کوتاهتر ۸ تا ۱۰ دقیقه‌ای تقسیم کنید این عمل مخصوصاً برای افرادی که برنامه خیلی شلوغ کاری دارند بسیار مفید است.
کلید این کار انتخاب فعالیت‌هائی است که شما لذت می‌برید یا می‌توانید به آسانی در جریان کارهای عادی انجام دهید و سپس آنها را به‌صورت منظم آنجام دهید. شما ممکن است دریافته باشید که برنامه ورزشی شما بسیار آسانتر می‌شود اگر فعالیت‌های متنوعی را در آن بگنجانید.
در بیشتر مواقع فعالیت‌های روزانه خود را افزایش می‌دهید چون از تناسب اندام سود می‌برید و درمی‌یابید که باید یک برنامه فعالیتی دیگر به رژیم خود اضافه کنید.
ورزش‌های کششی و قدرتی مانند وزنه‌برداری برنامه ورزشی شما را تکمیل و کامل می‌کند. افزایش تناسب اندام خوب است. حتی اگر شما کاهش وزن هم نداشته باشید که این به معنای داشتن بنیه بیشتر و خستگی کمتر و حتی فرصتی است برای زندگی طولانی‌تر.
● کاهش خمودگی
کوتاه کردن زمان تلویزیون دیدن و دیگر حرفه‌های غیرفعال از نظر تحرکات فیزیکی یکی از تغییرات مهم دیگر است که به بالغین و کودکانی که برای کاهش وزن تلاش می‌کنند توصیه می‌شود.

منبع : مجله دانش ورزش