من یا دیگری

آیا شما همان كسی هستید كه خودتان می گویید؟ شاید در آینده ای نزدیك برای اثبات این موضوع فقط ارائه كارت شناسایی كافی نباشد و شما مجبور شوید اندام خود را نیز در معرض اسكنرهای بیومتریك (شناسایی دقیق) قرار دهید. سال ها است كه اسكنرهای صدا، چهره و چشم پای ثابت فیلم های علمی- تخیلی هالیوود است ولی امروزه از آنجا كه مباحثی مانند سرقت هویت و ترس از تروریسم زمینه ساز یك جنبش عظیم بیومتریك شده است، این اسكنرها با روندی پرشتاب به صورت جزیی از زندگی روزمره درخواهند آمد. در حال حاضر از دستگاه تشخیص چهره در فرودگاه ها برای تعیین هویت استفاده می شود. در مدارس و برخی سازمان ها به خصوص در كشورهای پیشرفته از اسكنرهای اثر انگشت و دست برای كنترل بیشتر كاركنان و افراد استفاده می شود. از طرف دیگر به كار گرفتن اسكنرهای چشم در محل بازرسی های مرزی و یا تاسیسات انرژی هسته ای میزان امنیت را افزایش می دهد.
ضمن آنكه بانك ها نیز برای بررسی صحت و درستی معاملات انجام شده از طریق تلفن به استفاده از دستگاه های شناسایی صدا پرداخته اند. شركت «food service solution» سیستم های اسكن اثر انگشت را در سرتاسر ایالات متحده آمریكا به مدارس پیش دبستانی تا متوسطه می فروشد. این سیستم ها اكثراً در رستوران مدارس برای سرعت بخشیدن جریان پرداخت پول غذا از حساب های شخصی به كار گرفته می شود تا دانش آموزان مجبور نباشند در صف غذا بمانند. سوپرماركت ها نیز برای سرعت بخشیدن به كار مشتریان و جلوگیری كردن از استفاده غیرقانونی به اسكن اثر انگشت روی خوش نشان داده اند. حال سئوال این است كه دامنه استفاده از این تكنولوژی تا كجا كشیده خواهد شد؟ مدافعان حریم خصوصی عقیده دارند كه توسعه بیشتر اسكنرهای بیومتریك به سازمان ها، شركت ها و دولت ها امكان می دهد تا با استفاده از اسكنرهای مختلف، پرونده ای كامل از كلیه رفتارهای فیزیكی افراد تشكیل دهند و بدین ترتیب تمامی این شركت ها و یا هر فرد دیگری می تواند حركات شما را ردیابی كند. البته در حال حاضر اشتباه های این سیستم های شناسایی كمی بیش از آن است كه سازندگان آنها ادعا می كنند. به عبارت دیگر هنوز بعضی از این سیستم ها نمی توانند به درستی تشخیص دهند كه شما خودتان هستید یا كس دیگری؟ با این حال این فناوری به سرعت در حال پیشرفت و توسعه است. در این مقاله برای آشنایی بیشتر با رایج ترین انواع سیستم های شناسایی یا بیومتریك شرحی كامل در مورد آنها ارائه می شود.
● اسكن چهره: در فیلم فردا هرگز نمی میرد، جیمز باند از ویژگی تشخیص چهره برای تعیین هویت یك تروریست استفاده می كند كه تصویر مخدوش او را در یك معامله اسلحه روی نوار ویدئو ضبط كرده اند.
چهره شناسی را می توان به روش های مختلف انجام داد. در ساده ترین روش دوربینی برای عكسبرداری از چهره به كار گرفته می شود و سپس در عكس حاصل نقاط گره ای، مانند فاصله بین چشم ها یا پهنای بینی اندازه گیری خواهد شد. براساس اعداد به دست آمده از تجزیه تصاویر یك قالب منحصر به فرد شامل یك سوی اعداد ساخته شده و سپس با اسكن چهره، قالب جدید با قالب موجود در حافظه دستگاه مقایسه می شود. موارد استفاده از این اسكنر در مشاغلی است كه مسائل امنیتی در آنها بسیار اهمیت دارد. از این سیستم برای شناسایی و اعطای اجازه ورود استفاده می شود. در فرودگاه ها چهره نگاری برای شناسایی افرادی به كار می رود كه عكس آنها در لیست امنیتی قرار دارد. داخل شهرها نیز این فناوری برای شناسایی مجرمان در مكان های عمومی مورد استفاده قرار می گیرد. میزان موفقیت این سیستم در هر یك از حوزه های یادشده متغیر است.
● اسكن صدا: در فیلم كارتونی باورنكردنی ها، قهرمان داستان یعنی «ادنامود» كه طراح لباس است، برای ورود به آزمایشگاه مخفی اش از سیستم تشخیص صدا استفاده می كند.
نحوه عملكرد این سیستم اینگونه است كه صدای شما نوع و ضرباهنگ آن سنجیده شده و براساس آن امتیازی عددی برایش منظور می شود. سپس این عدد با اعداد مشابه پیشین تطبیق داده می شود تا صدای شما شناسایی شود. از سیستم اسكنر صوت می توان برای اعطای اجازه ورود به مكان های محافظت شده استفاده كرد.
ولی این سیستم بیشتر برای تائید هویت از راه دور توسط تشخیص صدا در ارتباطات تلفنی به ویژه در بانك ها و موسسه های مالی كاربرد دارد. طبق آزمایش های انجام شده توسط موسسه ملی علم و فناوری در ایالات متحده در مورد سیستم های چهره نگاری میزان دقت بهترین دستگاه های چهره نگاری در شرایط كنترل شده در حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد است كه البته این نتیجه به میزان نور محیط، زاویه عكسبرداری، جنسیت و سن شخص مورد نظر نیز بستگی دارد. این تكنولوژی در زمینه تشخیص هویت بسیار بهتر عمل می كند تا تشخیص چهره یك فرد در میان تعداد زیادی از افراد. نقطه ضعف دستگاه چهره نگاری این است كه چاق و یا لاغر شدن ناگهانی به مراتب بیشتر از تغییر قیافه در گمراه كردن این سیستم موثر است. به علاوه با قرار دادن عكس فرد مجاز در برابر دوربین بعضی از مدل های این دستگاه به سادگی می توان در برخی از این سیستم ها نفوذ كرد. در مورد اسكنرهای تشخیص صدا باید گفت با وجود افزایش كیفیت این سیستم دقت آن هنوز به اندازه سایر سیستم های شناسایی نیست. تشخیص صدای فرد ممكن است تحت تاثیر شرایط فیزیكی وی مانند سرماخوردگی تغییر كند. علاوه بر این ابزار مورد استفاده مانند نوع تلفن نیز می تواند روی فرآیند تشخیص صدا تاثیرگذار باشد. از این رو اكثراً این سیستم به همراه سایر سیستم های بیومتریك و شناسایی همچون اسكن چهره یا چشم به كار می رود. نفوذپذیری این سیستم نیز به پیچیدگی سیستم تشخیص صوت بستگی دارد. بعضی از سیستم های ساده فقط قادر به شناسایی عبارات ثابتی هستند و در آنها از شما خواسته می شود، عبارت مشخصی را تكرار كنید. در این نوع از سیستم به راحتی می توان با ارائه صدای ضبط شده شخص مجاز به سیستم ها نفوذ كرد. این در حالی است كه نفوذ به آن دسته از سیستم های صوتی كه علاوه بر صدا از شما درخواست ارائه بعضی اطلاعات محرمانه مانند كلمه عبور را نیز دارند، بسیار سخت تر است، ولی غیرممكن نیست!
● اسكن اثر انگشت: یكی از عناصر رایج در فیلم های مهیج جاسوسی هالیوود اسكنرهای اثر انگشت است.
به عنوان مثال این اسكنرها در فیلم «دشمن كشور» به مقامات سازمان امنیت ملی اجازه می دادند وارد نواحی امنیتی شده و به سیستم های كامپیوتری ویژه ای دسترسی پیدا كنند. نحوه عملكرد آنها به این صورت است كه یك اسكنر نوری تصویر برآمدگی ها و شیارهای انگشت را ثبت می كند و سپس با قرار گرفتن انگشت بر روی اسكنر جزئیات بسیار كوچك یعنی محل انشعاب چندشاخه ای خطوط انگشت و یا محل به انتها رسیدن برآمدگی های انگشت با تصویر اثر انگشت موجود در پرونده مقایسه می شود تا بتوان فرد مورد نظر را شناسایی كرد. از اسكن اثر انگشت علاوه بر یافتن مجرمان برای اخذ اجازه ورود به برخی ساختمان ها و یا دسترسی به اطلاعات كامپیوتری استفاده می شود. شما می توانید یك نمونه از این دستگاه مانند اسكنر V.are ساخت كمپانی «دیجیتال پرسنل» را برای كامپیوتر شخصی خود خریداری كنید. این اسكنر با بررسی اثر انگشت اجازه دسترسی به فایل ها یا ورود به وب سایت ها را فقط به شما می دهد. در ضمن این سیستم را می توان به جای سیستم پرداخت نیز به كار برد كه براساس آن در موقع خرید یك فرد از فروشگاه به جای گرفتن كارت اعتباری فقط اثر انگشت او اسكن شده و سپس مبلغ مربوطه از حساب بانكی وی كسر خواهد شد.
طبق ادعای پلیس آگاهی آمریكا (FBI) میزان دقت اسكن های الكترونیكی اثر انگشت بین ۹۵ تا ۹۸ درصد است. كه البته این دقت به عواملی چون جنسیت، خصوصیات نژادی و مواد شیمیایی كه بعضاً ناشی از چسبندگی روی انگشت است بستگی دارد. در سال ۲۰۰۲ میلادی یك پژوهشگر ژاپنی به نام «ماتسوموتو» شیوه های مختلفی را كه سارقان هویت برای ایجاد اثر انگشت جعلی به كمك ژلاتین به كار می گرفتند به معرض نمایش گذاشت. اما در سال ۲۰۰۵ میلادی سارقان اتومبیل در مالزی روش ساده تری را به كار بردند. آنها برای آنكه یك مرسدس بنز را كه برای روشن شدن نیاز به شناخت اثر انگشت صاحب خود داشت بتوانند سرقت كنند؛ با بریدن انگشت صاحب ماشین و استفاده از آن این سرقت را انجام دادند!
● اسكن چشم: در فیلم گزارش اقلیت Minority» «Report خریداران در یك فروشگاه بزرگ از طریق اسكن چشمی شناسایی می شدند و آگهی های تبلیغاتی در خیابان آنها را به نام صدا می كردند و در یك صحنه هولناك یكی از شخصیت های فیلم برای اینكه توسط پلیس شناخته نشود، كره چشم خود را عوض می كند. نحوه عملكرد اسكن چشمی به دو روش صورت می گیرد: روش اسكن شبكیه كه در آن قالب كلی رگ های خونی پشت چشم كه با انداختن اشعه مادون قرمز به داخل مردمك بررسی و اندازه گیری می شود، و روش اسكن عنبیه كه به كمك یك دوربین ویدئویی الگوهای منحصر به فرد مربوط به برآمدگی های بخش رنگی چشم مورد ارزیابی قرار می گیرد. اسكنرهای عنبیه به تازگی در قسمت های بازرسی فرودگاه ها به كار گرفته شده و در برخی فرودگاه ها نیز قرار است آن را جایگزین اتاقك بازرسی كنند.
یعنی در اصل اسكن چشم حكم بلیت شما را در آینده خواهد داشت. این در حالی است كه اسكنرهای شبكیه كمتر به كار گرفته می شوند و تا اندازه ای چشم را ناراحت می كنند. با این وجود هنوز هم در اماكنی مانند تاسیسات نظامی و آزمایشگاه های مهم تحقیقاتی كه ورود عموم به آن ممنوع است، مورد استفاده قرار می گیرند. اسكنرهای شبكیه و عنبیه ای دقیق ترین سیستم های شناسایی به حساب می آیند كه البته در تمامی حوزه ها نمی توان آنها را به كار گرفت. مثلاً برای افراد نابینا یا مبتلا به بیماری هایی مثل آب مروارید نمی توان از اسكن شبكیه استفاده كرد. در ضمن میزان نور محیط و زاویه سر می تواند تا حدودی روی دقت اسكن عنبیه تاثیرگذار باشد. نژاد و رنگ چشم نیز در این نوع اسكن از اهمیتی ویژه برخوردار است.
به طوری كه هر چقدر رنگ چشم تیره تر باشد، كار اسكنر در تشخیص و تفكیك مردمك چشم از عنبیه دشوارتر می شود. استفاده از لنزهای رنگی و نیز مصرف موادی كه باعث گشادی مردمك چشم می شوند، دقت اسكنرهای عنبیه را كاهش می دهند. عده ای نیز توانسته اند با گرفتن عكسی با وضوح بالا از فرد مجاز و بریدن محل مردمك از روی عكس و جایگزین كردن آن با مردمك چشم خود برخی از اسكنرهای عنبیه را گمراه كنند و به این سیستم نفوذ كنند. ولی در مجموع این سیستم ها امنیت بالایی دارند.
● اسكن DNA: در فیلم «گاتاكا» قاتلی به نام وینسنت فریمن برای ورود به محل كار خود در یك موسسه فضایی باید یك قطره از خون خود را در مقابل اسكنر قرار می داد تا DNA مربوط به او در یك بانك اطلاعاتی ژنتیك مربوط به كاركنان موسسه بررسی و ارزیابی شود. او برای رد گم كردن از یك اثر انگشت جعلی كه آغشته به خون فرد دیگری است استفاده می كند، ولی سرانجام از طریق یك مژه كه با بی دقتی در صحنه جنایت باقی گذاشته است، همه قضایا روشن می شود. نحوه عملكرد این اسكنر به این صورت است كه DNA هر فرد از طریق نمونه خون، بزاق دهان، مو و یا پوست او قابل دستیابی است. طول و زنجیره پروتئینی قسمت های مختلف رشته DNA برای تهیه یك پروفایل DNA مورد بررسی قرار می گیرد و سپس با پروفایل DNAهای موجود مقایسه می شود. در حال حاضر آزمایش DNA فقط توسط پلیس و یا برای تشخیص هویت پدر- فرزند به كار می رود. در اكثر ایالت های آمریكا نمونه DNA افراد محكوم به جرایم سنگینی مانند قتل را جمع آوری می كنند. در عین حال در پنج ایالت آمریكا نیز DNA هر فردی كه به هر دلیلی دستگیر شده باشد را نگهداری می كنند. بانك اطلاعاتی FBI دارای نزدیك به سه میلیون نمونه DNA است. اما به گفته آقای «میستر» یكی از مشاوران گروه بین المللی بیومتریك در نیویورك از آنجا كه بررسی یك DNA چند ساعت طول می كشد، ما هنوز با اسكن شناسایی به شیوه فیلم «گاتاكا» فاصله داریم.
به جز در موارد دوقلوهای یكسان احتمال یكی بودن DNA دو نفر، یك به ۶ میلیارد است، در صورتی كه اسكن شبكیه و عنبیه در مورد دوقلوهای یكسان با هم متفاوت است. كه این موضوع به اسكن چشم، اعتبار بیشتری می بخشد. در ضمن اگر كسی DNA شما را مثلاً از تار موی شما به دست آورده و درصدد به دست آوردن پروفایل DNA شما برآید با انبوهی از مشكلات مواجه خواهید شد. زیرا برخلاف مواردی چون كلمه عبور و یا گواهینامه رانندگی به هیچ وجه نمی توان DNA خود را تغییر داد.
در مجموع باید گفت كه سیستم های شناسایی مطرح شده روز به روز در حال توسعه و پیشرفت هستند و به سرعت در اكثر مكان ها جای خود را باز می كنند تا رویای فیلم های ذكر شده به واقعیت بپیوندد.

PCworld .com
ترجمه: علیرضا سزاوار

منبع : روزنامه شرق