تاسیسات و ساختمانهای باغبانی

ایجاد محل‌های تحت کنترل و پوشیده به منظور نگهداری و پرورش گیاهان باغی مخصوصا برای مناطقی که خطر عوامل نامساعد جوی وجود دارد الزامی‌است. این موضوع اهدافی را به دنبال دارد که مهمتر از همه می‌توان تولید خارج از فصل یا پیش رس کردن بسیاری از محصولات و بدست آوردن محصولات در غیر موطن اصلی را نام برد. خوشبختانه در کشور ما با وجود تنوع آب و هوایی اهمیت ساختمانهای باغبانی آنچنانکه برای دیگر ممالک مطرح است، آشکار نیست با این وجود در چند سال اخیر حداقل در بخش گلکاری پیشرفتهای چشمگیری ملاحظه می‌شود و بر همین مبنا تاسیسات مختلفی بوجود آمده است که مهمترین آنها به شرح زیراند:
▪ خزانه هوای آزاد
خزانه هوای آزاد عبارتست از کرت یا باغچه‌ای به اندازه‌های مختلف که دارای خاک اصلاح شده و با زهکشی مناسب می‌باشد که ابتدا بذور در آن کاشته شده و پس از رشد کافی نشاهای حاصله به محل کشت اصلی انتقال می‌یابند. از خزانه برای بدست آوردن پایه‌های پیوندی در خصوص درختان میوه استفاده می‌شود.
▪ شاسی سرد
شاسی سرد ساده ترین وسیله برای حفاظت گیاهان حساس به سرما است. ساده ترین شاسی سرد جعبه چهارگوشی است که ارتفاع دیواره جلوئی آن کوتاهتر از دیواره عقبی است این جعبه بدون ته بوده و روی آن با شیشه یا پلاستیک پوشیده می‌شود. از شاسی‌های سرد برای بدست آوردن نشاء و برای مقاوم کردن قلمه‌هایی که در گلخانه ریشه دار شده اند استفاده می‌شود.
▪ شاسی گرم
شاسی گرم مانند شاسی سرد است با این تفاوت که در آن وسیله‌ای برای تامین حرارت استفاده می‌شود. منبع حرارتی شاسی‌های مدرن امروزی از سیستم آب گرم و یا جریان هوای گرم و یا کابلهای حرارتی تامین می‌شود.
▪ تونل پلاستیک
امروزه با بهره گیری از تونل‌های پلاستیک اقدام به کشت و بدست آوردن محصولات غیر فصل می‌کنند. نکته مهم در ساختن تونل‌های پلاستیک ، دقت در مقاومت لوله‌های بکار گرفته شده تحت عنوان اسکلت و مقاومت پلاستیک در برابر عوامل نامساعد جوی است.
▪ گلخانه
گلخانه فضای محدود مسدودی است که عوامل موجود در اطراف گیاهان داخل آن قابل کنترل بوده و با کنترل شدت و مدت تاثیر فاکتورهای محیطی (حرارت - رطوبت - تهویه - نور) می‌توان محصولاتی را در غیر فصل و یا در غیر از موطن اصلی تولید و عرضه نمود.
● انواع گلخانه‌ها از نظر ساختمان
▪ گلخانه یکطرفه
دیواره شمالی این گلخانه از مصالح ساختمانی و دیواره‌های شرقی و غربی تا نصف یا تماما از آجر و دیواره جنوبی آن تا نصف یا تماما پنجره خواهد بود. باید سعی کرد نور بطور عمود به گلخانه یکطرفه بتابد.
▪ گلخانه نیمه دو طرفه
در این نوع ، سقف از دو طرف شیبدار است و دیوراه شمالی آن بلندتر از دیواره جنوبی است.
▪ گلخانه دو طرفه
جهت این گلخانه شمالی - جنوبی است و ارتفاع دیواره‌های جانبی در تمام جهات با هم مساوی است. سقف گلخانه از دو طرف هم شیب و هم اندازه است.
▪ گلخانه دو جداره
در مواقعی که به دمای ثابت و رطوبت اشباع نیاز است از این نوع گلخانه استفاده می‌شود. پوشش این گلخانه دو لایه شیشه‌ای است که به فاصله ۵ سانتیمتر از هم قرار گرفته‌اند.
● انواع گلخانه‌ها از نظر حرارتی
▪ گلخانه‌های سرد
دمای این گلخانه‌ها بین ۱۰ - ۶ درجه سانتیگراد است و برای نگهداری نخل‌های زینتی - یاس - رازقی - کاغذی - کاکتوس‌ها و مرکبات ساخته می‌شوند.
▪ گلخانه معتدل
دمای این گلخانه بین ۱۵ - ۱۴ درجه سانتیگراد است و برای نگهداری بگونیا - فیلودندرون و … استفاده می‌شوند.
▪ گلخانه گرم
دمای این گلخانه‌ها بین ۲۵ - ۱۸ درجه سانتیگراد است و برای نگهداری و پرورش گیاهان گرمسیری استفاده می‌شود.
▪ گلخانه گرم و مرطوب
از این نوع گلخانه‌ها برای ازدیاد بذر گیاهان گرمسیری و پیوند انواع درختان در زمستان و گاهی جهت ریشه‌دار کردن قلمه‌ها استفاده می‌شود. کف این نوع گلخانه‌ها به اندازه ۱۰۰ - ۷۵ سانتیمتر پائین‌تر از زمین قرار دارد تا تغییرات حرارتی محیط خارج اثر کمتری به آن داشته باشد.
● ارتباط با سایر علوم
▪ اکولوژی: به مطالعه چگونگی سازش گیاهان با محیط و ارتباط آنها با یکدیگر می‌پردازد.
▪ مورفولوژی: تنوع ریختی گیاهان مطالعه می‌شود. به عبارتی مطالعه ریختی گیاهان باعث می‌شود تا بدانیم که با شرایط متفاوت در زیستگاههای مختلف سازگاری این گیاهان چگونه صورت می‌گیرد.

منبع : دانشنامه رشد
ایجاد شده توسط: حسین خادم