نگاهی به نقش «ملامصطفی بارزانی‌» در تحولات کردستان عراق

ملامصطفی بارزانی پایه گذار حزب دمكرات كردستان عراق،در ۱۹۰۲ م. متولد شد. كودكی و جوانی را در دهكده بارزان عراق، در مجاورت مرز ایران و تركیه سپری كرد. در جوانی به رمه‌داری مشغول بود. ملامصطفی سواد و اطلاعات مذهبی خود را در مكتبخانه‌های دهكده‌اش به دست آورد. ۲۹ساله بود كه نخستین بار علیه حكومت بغداد طغیان كرد ولی دستگیر شد و از بارزان واستان سلیمانیه در شمال شرقی بغداد تبعید شد. این اعتراض در ۱۹۳۱م. هنگامی رخ داد كه انگلیسی‌ها و ایتالیایی‌ها تصمیم گرفتند ارامنه و آسوری‌های اخراجی از تركیه را در منطقه بارزان اسكان دهند. رهبری این مبارزه برعهده محمود بارزانی، پدر ملامصطفی بود. ملامصطفی در ۱۹۴۴م. از نوری سعید نخست وزیر حكومت سلطنتی عراق خواستار خودمختاری كردستان عراق شد. این خواسته از سوی دولت عراق رد شد و این آغاز یك نبرد سخت و پرتلفات میان قوای ملامصطفی با دولت عراق بود. در این نبرد قسمت اعظم نیروهای ملامصطفی تار و مار شد و وی همراه با ۲۰۰۰ تن از یاران باقیمانده‌اش با تحمل مشقات فراوان به سوی مرزهای ایران گریخت‌. ملامصطفی پس از فرار از عراق در ایران نیز بیكار ننشست و به یاری تشكیلات سیاسی شورشیان كرد در استان كردستان ایران پرداخت‌. ملامصطفی توسط قاضی محمد رهبر شورشیان كردستان ایران مدال شجاعت دریافت كرد و حتی مدتی نیز به فرماندهی قوای وی در ایران منصوب شد.
تهاجم ارتش پهلوی در ۱۹۴۷ م. به كردستان و سپس به آذربایجان كه وضع مشابهی داشت، پایان رؤیاهای بارزانی در ایران بود. پس از این حمله ملامصطفی و افرادش گام به گام و شهر به شهر از برابر قوای دولتی ایران عقب نشست‌. اما چون وی مورد تعقیب عراق نیز بود چاره‌ای جز فرار به شوروی از طریق راه‌های كور و صعب العبور مرزی نداشت. ملامصطفی به خاطر حمایتش از جمهوری مهاباد، مورد استقبال روسها قرار گرفت و موفق به دریافت پناهندگی شد. او ۱۱سال یعنی تا كودتای عبدالكریم قاسم‌، در شوروی و یا پایتخت‌های اروپای شرقی زندگی كرد. با وقوع كودتای‌۱۹۵۸ عراق وبازگشت آرامش به این كشور، وی به دعوت عبدالكریم قاسم از پراگ عازم عراق شد. او ۸۰ روز پس از وقوع كودتا وارد بغداد شد وكاخ نوری سعید از سوی عبدالكریم قاسم در اختیار وی قرار گرفت‌. بارزانی با وجود استقبالی كه از سوی قاسم برای وی بعمل آمد، به سرعت عازم كردستان شد و احزاب متفرق كُرد رامجدداً تشكیل داد و سازماندهی كرد. سپس در ۱۹۶۱ از قاسم خواست به كُردها خودمختاری دهد. این خواسته‌، قاسم رابه خشم آورد و به ۱۲ سال آرامش در شمال عراق پایان داد. مجدداً آتش جنگ با به حركت درآمدن تانكها و هواپیماهای عبدالكریم قاسم به سوی نواحی كردنشین شعله‌ور گردید. ملامصطفی در دوران حكومت عبدالسلام عارف‌، عبدالرحمن عارف و حسن البكر نیز با تكرار برخوردهای مشابهی كم و بیش مشغول نبرد با دولتهای عراق بود. در این رشته جنگها سپاه ملامصطفی تجزیه شد. با این حال در دوران حكومت حسن البكر وی توانست با برخورداری از حمایت مالی ونظامی شاه ایران تجدید قوا كند و حملات خود را علیه عراق شدت بخشد. پیمان ۱۹۷۵ الجزایر ـ اسفند ۱۳۵۳ـ نقطه پایان جنگهای طولانی ملا مصطفی بارزانی علیه عراق بود. یك ماه پس از انعقاد این پیمان، ملامصطفی در ۱۲ فروردین ۱۳۵۴ به ایران آمد و تا ۱۳۵۷ كه در قید حیات بود در ایران تحت نظر زندگی كرد. در این سال به دلیل ابتلاء به مرض سرطان عازم امریكا شد و در دهم اسفند ۱۳۵۷ درگذشت و جسدش پس از انتقال به ایران در اشنویه كردستان دفن شد.

منبع : موسسه مطالعات وپژوهش های سیاسی