هم رولز‌رویس از موزه آوردیم هم قطار

مجموعه «در چشم باد » زندگی سه نسل از یك خانواده را در جنگ جهانی اول، جنگ جهانی دوم و دفاع مقدس نشان می‌دهد.
این نوع كار نظیر كارهای علی حاتمی می‌تواند درسی باشد برای دانشجویان رشته سینما و طراحی صحنه كه به عنوان یك سند قابل‌ارائه است.روزی كه من مدیریت هنری طراحی این مجموعه عظیم را به عهده گرفتم آگاه بودم كه یك كارگردان در كنارم است كه از این زمان‌های اتفاق سناریو آگاهی كامل دارد در نتیجه فضاها باید به واقعیت نزدیك باشد پس تحقیق شرط اول طراحی قرار گرفت.
در آلبوم خانوادگی هر ایرانی چند عكس از زمان اتفاق سناریو پیدا می‌شود یا سر طاقچه خانواده‌های ایرانی عكس پدربزرگ‌ها را می‌توان دید، پس دقت در فضاسازی لازمه كار می‌شود.حدود سه سالی است كه در این پروژه مشغول به كار هستیم با كادر مجربی كه از بهترین‌های سینمای ایران هستند و سعی كرده‌ایم امانت‌دار خوبی در ایجاد فضاها باشیم.
این مجموعه فرازونشیب‌ فراوان داشت و این امر به نوعی عادی است، زیرا اولا این پروژه یك پروژه معمولی نیست و هر روز آن تجربه است و ثانیا قرار است الگوسازی شود، زیرا تماشاگران ما هم حرفه‌ای هستند و فرق فیلم یا مجموعه خوب یا بد را تشخیص می‌دهند.
ما سعی كردیم به دور از هرگونه شتابزدگی كه باعث لطمه زدن به كار می‌شود در زمان معقول كار را ادامه دهیم، در صحنه‌های مختلف این دقت احساس می‌شود.برای مثال برای نشان دادن رضاشاه خیلی از بازیگران پیشنهاد شدند، ولی سعید راد انتخاب شد كه شخصیت او سعی شد درعین حال كه رضاشاه باشد كپی‌برداری از چهره رضاشاه نباشد.
برای رولزرویس او با مشقت فراوان از اصل ماشین رولزرویس رضاشاه كه در موزه ماشین نگهداری می‌شد استفاده شد، زیرا انتقال اجناس موزه به بیرون پروسه‌ای است و زحمت زیادی دارد یا استفاده از لكوموتیو راه‌آهن كه در سال ۱۳۲۰ مورداستفاده قرار می‌گرفت یك عملیات بود كه پیدا كردن آن و مرمت و انتقالش به محل فیلمبرداری هر كدام داستان جداگانه‌ای دارد. این بار ماشین دودی را می‌خواهیم نشان دهیم.
به جرات می‌توان گفت یك دوره از تاریخ معاصر ایران را به درستی در این سریال خواهیم دید. ساخت این نوع سریال جسارت می‌خواهد و ما همگی در كنار جوزانی، یكی از معماران سینمای نوین ایران، مشغول هستیم تا یك الگوی زیبا ارائه دهیم.در این تجربه طبیعی است كه تغییراتی در كار صورت بگیرد و بعضی از افراد گروه به دلایل مختلف تغییر كنند. مهم ساخت یك اثر خوب و درست است.
در این سه دوره تاریخی كه در فیلم می‌بینید فضاها و لباس‌ها براساس مستندات تاریخی عوض می‌شوند؛ از سپاه میرزا كوچك‌خان گرفته تا ارتش رضاخان و روس و انگلیس و آمریكا تا زمان فعلی یعنی لباس‌های نظامی و بسیجی دفاع مقدس، همگی طراحی و دوخته شده است. حدود سه هزار دست لباس برای بازیگران در نظر گرفته شده كه مقدار دیگری هم انتخاب شده است.
حدود ۳۵۰ لوكیشن در این فیلم وجود دارد كه تعداد زیادی از آنها ساخته شده و برخی هم انتخابی است كه مرمت و بازسازی شده است.بازیگرانی نظیر سعید نیكپور، پارسا پیروزفر، اكبر عبدی، سعید راد و بازیگران تاجیكستانی ستاره صفرآوا و عبدالرزاق باباجان در این فیلم همكاری دارند.
حدود ۱۱۰ نفر از بازیگران صاحب‌نام با ما در این پروژه همكاری می‌كنند.بعد از اتمام دوره دوم جنگ جهانی دوم و در سال‌های ۱۳۲۰ نوبت زمان حال و جنگ تحمیلی می‌شود كه امیدوارم با همان دقت گذشته از عهده نشان دادن این دوره برآییم.بخش عمده این نوع سریال‌ها اگر به راستی و امانت‌داری ساخته شود احتیاج به حمایت و پشتیبانی جدی سازمان صداوسیما و همكاری سازمان‌های مختلف دارد، زیرا از وسایل صحنه بزرگ و كوچك از هواپیمای آن زمان گرفته تا دگمه پیرا هن بازیگران همگی باید درست طراحی و انتخاب شود.
متاسفانه اكثر وسایل و ابزار آن زمان‌ها به سرعت در حال نابودی است. وسایل نقلیه یا از كارافتاده یا تحویل ذوب آهن شده تا از آهن‌آلات آنها استفاده مجدد شود. ما یك همت جمعی نیاز داریم برای حفظ و نگهداری وسایل زمان معاصر از هواپیما گرفته تا قطار و ماشین و ساختمان‌ها و وسایل شخصی مردم. ما احتیاج به آرشیوهای مجهز داریم.
اگر به این روال پیش رویم قول می‌دهم تا چند سال آینده هیچكدام از این وسایل را پیدا نخواهیم كرد و دیگر امكان ساخت سریال‌های زمان‌دار را در ایران نخواهیم داشت.پس وظیفه صداوسیما و ارشاد است كه به این جنبه فیلمسازی نیز اهمیت خاص داده شود و حداقل چندنمونه آماده و زیبا از وسایل را نگهداری كنیم.
آرشیوهای مجهز چاره كار است. ما هر سال شاهد نابودی مقدار زیادی از ساختمان‌ها و وسایل هستیم. این سوال بدون جواب همیشه باقی است كه برای فرزندانمان چه به یادگار گذاشته ایم. آیا در فیلم‌ها باید به دلیل نبود فضاهای قابل قبول تصویرهای باسمه‌ای ببینند؟ سطح توقع نسل بعد را در حدی پایین نیاوریم كه هر فیلمی را به عنوان كار درست بپذیرد.
از آرشیوی كه مرحوم حاتمی در شهرك سینمایی درست كرده دیگر چیزی باقی نمانده و احتیاج به بازنگری و بازسازی آرشیوها احساس می‌شود.شاید فیلم‌هایی نظیر«در چشم باد »بهانه خوبی باشند برای این نوع حركت‌های ملی.

مجید میرفخرایی

منبع : روزنامه هم‌میهن