سنندج

● قرآن تاریخی و ارزشمند نگل ‌
<نگل> مرکز دهستانی به همین نام از توابع بخش کلاترزان سنندج است که در ۶۵‌ کیلومتری غرب سنندج و در مسیر جاده سنندج به مریوان قرار دارد.‌ در کتابهای تاریخی حدیقه ناصریه و تحفه ناصریه، مطالبی به این شرح آمده است: " در یکی از دهات این بلوک که نگل نام دارد مسیر قدیمی که به مسجد عبدالله عمر یا عبدالله عمران مشهور است و قرآنی در این مسجد هست خیلی بزرگ که به خط کوفی نوشته شده." در داخل مسجد روستای نگل، قرآن خطی از دوران گذشته وجود دارد که بنا به اعتقادات و باورهای مردم، یکی از چهار قرآن خطی است که در زمان خلیفه سوم <عثمان بن عفان> به رشته تحریر در آمده و به چهار اقلیم دنیا فرستاده شده است. به همین دلیل ، مردم اعتقاد زیادی به این کلام الـهــــــی دارنــــــد و در حـــــل مـــشـــکـــــلات و گـرفـتـاری‌هـای زنـدگـی خـود از آن یـاری می‌جویند و قسم دروغ به آن را گناهی بزرگ و نابخشودنی می‌دانند. چگونگی انتقال این قرآن به روستای نگل روشن نیست، اما با توجه به گفته‌ها و حکایات عامه، این قرآن در دوران صفویه از دل خاک بیرون آورده شد و از آن زمان در مسجد قدیمی روستا به‌‌منظور زیارت اهالی منطقه نگهداری می‌شود. قطع قرآن، رحلی بزرگ، جلد آن چــرمــی و رنـگ آن قـهـوه‌ای تیره است و صفحات قرآن، ضخیم و به علت تشابهی که با پوست دارد، در بین مردم به پوست آهو شهرت یافته است. خط قرآن، کوفی و دارای نقطه و اعراب و در قسمت سر سوره‌ها و شماره‌های آیات، مطلا و مزین به نقوش گیاهی است. بر اساس شواهد موجود و شیوه نگارش و اعراب‌گذاری آن، احتمالا این قرآن در سده‌های چهارم یا پنجم هجری قمری نگاشته شده است.
● عمارت مشیر دیوان
این عمارت که در خیابان شـهـدای سـنـنـدج واقـع اسـت، مجموعه ای از فضاهای متعدد با شیوه و اسلوب معماری ایرانی به ویژه پلان یک ایوانی است که بـه هـمـت مـیرزا یوسف مشیر دیـوان ، فرزند یکی از رجال سیاسی به نام میرزا رضای وزیر کردستانی در دوره قاجاریه ساخته شده است .
● مسجد و آرامگاه هاجره خاتون
در محله قدیمی سر تپوله سنندج مجموعه به هم پیوسته‌ای از بناهای مذهبی شامل زیارتگاه، مسجد، مدرسه علوم دینی و آرامگاه مشایخ قرار دارد که منتسب به هاجر خاتون خواهر امام رضا (ع ) است.
● بازار سنندج
بازار سنندج که قبلا به شکل یک مستطیل بزرگ بوده و در مرکز شهر قرار دارد، به قرن ۱۱ هجری و دوره صفوی می رسد و با الهام از بازار میدان نقش جهان اصفهان ساخته شده است .
● عمارت خسروآباد
در سال ۱۲۲۳ هجری قمری این عمارت توسط امان‌الله‌خان اردلان، حکمران مقتدر کردستان برای پسرش خسروخان بنا گردید و علاوه بر دو بخش ساختمان اصلی (قصر سلطنتی با ورودی ستون‌دار در بخش غربی و ساختمان شرقی با غلام‌ ‌گردش‌ها و ایوان ستون‌دار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا) دارای فضاهای دیگری همچون حمام، اطاق قاپچیان و خدمتکاران و... می‌باشد. تزئینات معماری شامل گچبری، آجرکاری، اروسی‌های زیبا (پنجره‌های رنگی) و حوض صلیبی شکل داخل حیاط ساخته شده از سنگ است، عمارت خسروآباد، مقر حکومت امان‌الله‌خان اردلان بوده است. ‌
● پل قشلاق
در فاصله ۳ کیلومتری شرق سنندج بر روی رودخانه قشلاق، پلی با ۶ دهانه آجری احداث شده که به پل‌های عصر صفوی شباهت تام دارد.
● عمارت آصف (موزه خانه کرد)
احداث بنای اصلی عمارت آصف که شامل تالار تشریفات است به دوران صفویه باز می‌گردد و در دوره‌های بعدی به ویژه در دوران قاجاریه و رژیم گذشته به تدریج بخش‌هایی به آن افزوده شده است. سردر ورودی بنا با نمای آجری که به شکل نیم هشتی است براساس سبک باروک ایرانی ساخته شده است. تالار تشریفات و ایوان ستوندار با اروسی پرکار آن از بخش‌های بسیار زیبای بنا محسوب می‌شود. عمارت دارای یک رشته قنات است که اکنون آب آبنمای مقابل تالار ازآن تامین می‌شود. این بنا شامل تزئینات معماری همانند گچبری، آینه کاری و کار چوب است.
در ضلع جنوب غربی عمارت، حمام مخصوص با سبک و اسلوب معماری حمامهای ایرانی ساخته شده است که دارای نقش‌های آهک‌بری می‌باشد. مرمت این بنا از سال ۱۳۷۷ با عملیات حفاظتی شروع شد و در سال‌های بعدی تا سال ۱۳۸۱ همچنان ادامه پپدا کرده است و قسمتهای آسیب دیده مرمت گردید و همچنین تزئینات آن نیز مرمت و بازسازی شده است.‌ ‌آهک‌بری‌های حمام، خصوصی و سیستم آبرسانی آن نیزکه ازبین رفته بود دوباره احیا شده است.
در قسمت جنوبی و درابتدای ورود به عمارت ومسیر دالان منتهی به حیاط مرکزی، دری به سمت راست باز می‌شود که در گذشته حیاط مستخدمین بوده و با توجه به اینکه بخش‌های مختلف این قسمت به کلی تخریب شده و هیچ آثار و شواهدی از گذشته به جای نمانده بود، با مسقف نمودن بخش عمده‌ای از این فضا به وسیله گنبدهای آجری و احیا نمودن حوض اصلی و ساخت رواق در اطراف آن، بخشی ازاین قسمت به نگارخانه و بخش دیگر آن تبدیل به چایخانه سنتی می‌شود. با توجه به اتمام عملیات مرمتی در این بنا و با توجه به ارزش تاریخی بنا به موزه مردم شناسی غرب کشور (خانه کرد) تبدیل شده است که در آن مجموعه‌ای از شیوه‌های کار و زندگی مناطق کردنشین به معرض نمایش گذاشته شده است.
● گنجینه سنندج
موزه سنندج در قسمت بیرونی یکی از بناهای دوره قاجاریه دایر شده است، این بنا به منزل " سالار سعید " معروف است و مقارن با سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار در حدود ۱۵۰ سال پیش توسط یکی از علمای بنام اهل سنت " ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام" قاضی‌القضاه منطقه کردستان، در دو قسمت حیاط و ساختمان بیرونی و حیاط و ساختمان اندرونی بنا شد.‌ ‌عمارت بیرونی شامل یک حیاط بزرگ و ساختمان دو طبقه با تالار تشریفات مزین و همچنین زیرزمین و حوضخانه زیبا و انبار است که قبلا در تملک "عبدالمجید خان سنندجی" معروف به (سالار سعید) بود. این بنا در سال ۱۳۵۴ شمسی به موزه سنندج تبدیل شد ، یکی از ‌بخش های این بنا بخش تاریخ و باستان شناسی می باشد. این بخش در طبقات اول و دوم قرار دارد، طبقه اول شامل تالار شاه‌نشین با گچبری‌های زیبا و اروسی هفت لنگه و آئینه‌کاری هنرمندانه و با شکوه است و اتاق‌های کنار آن، به نمایش آثار تاریخی ایران از پیش از تاریخ تا اواخر دوره ساسانی اختصاص دارد. این آثار شامل آثار سه هزار سال پیش، دوره ماد و مانایی و دوران تاریخی قبل از اسلام است. شاخص‌ترین آثار این بخش، اشیای مربوط به نقاط مختلف استان به ویژه آثار سفالی، مفرغی، عاج و استخوان‌های یافته شده از " تپه زیویه " و " غار کرفتو " است که در سال‌های اخیر در حفاری های علمی به دست آمده است. سایر آثاری که در این بخش به نمایش درآمده است، در برگیرنده آثاری از دوره‌های اشکانی و ساسانی و هزاره اول قبل از میلاد است، این اشیا از سفالینه و آبگینه و همچنین سکه‌های مختلف دوران تاریخی تشکیل شده است. طبقه دوم که شامل اتاق‌های بزرگ و ایوان مزین عمارت است، به آثار دوره‌های مختلف اسلامی از اوایل اسلام تا دوره قاجاریه اختصاص یافته است. زیباترین آثار این بخش، سفالینه‌های مختلف از قرون شش و هفت اسلامی است که از نقاط مختلف ایران مثل کردستان، ری، نیشابور و... کشف شده‌اند.
● مسجد دارالاحسان( مسجد جامع)
این مسجد در ضلع شمالی خیابان امام خمینی سنندج قرار دارد و بر اساس کتیبه‌های موجود، در سال ۱۲۲۷ هجری قمری توسط امان الله خان اردلان، والی کردستان ساخته شد.‌‌ ‌این بنا شامل دو ایوان شرقی و جنوبی، گلدسته‌های بالای ایوان شرقی، صحن مرکزی، ۱۲ حجره در اطراف، شبستان ستون‌دار با ۲۴ ستون سنگی مارپیچ و ... است.‌ ‌این مسجد را می‌توان مسجد مدرسه دانست، زیرا بخشی از آن به حجره‌های طلاب علوم دینی اختصاص دارد و بخش جنوبی آن، صحن اصلی مسجد است. این بنا دارای تزئینات کاشی کاری هفت رنگ مینایی فوق‌العاده پرکار، ظریف ، از اره‌های مرمرین، آجرکاری لعاب‌دار، حوض سنگی و فواره‌های زیبا و همچنین ستون‌هایی با تزئینات طنابی است. از عمده تزئینات بنا، نگارش آیات قرآنی در قسمت‌های گوناگون مسجد است و ثلث قرآن مجید در این بنا نگارش شده اسـت. ایـن مـسـجـد در گـذشـتـه یـکـی از مهم‌ترین دارالعلم‌های دینی بوده و بسیاری از علما در این دارالعلم به کسب علوم مختلف پرداخته‌اند. مسجد دارالاحسان، یکی از ارزشمندترین مساجد استان کردستان از نظر معماری و تزئینات معماری است.
● موزه حمام خان (ظهیری)
این حمام در ضلع شمالی بازار سرپوشیده سنندج، پایین تر از مسجد داروغه است. این حمام دارای بخش های مختلفی از جمله سردر ورودی، حمام گرم ، خزینه و ... است. بر طبق کتیبه سنگی موجود در سردر ورودی ،‌حمام در سال ۱۲۲۰ ه.ق به دستور (امان الله خان اردلان) ساخته شد و بعدها به سبب تملک آن توسط (امین التجار) در سال ۱۲۹۶ ه.ق (دوران حکومت فرهاد میرزای معتمدالدوله، عموی ناصرالدین شاه) مورد مرمت و بازسازی عمده قرار گرفت. کتیبه موجود نیز گویای این امر است.تزئینات معماری مسجد، شامل آهک بری های پرکار با نقوش گل و گیاه و حیوانی، کاشی کاری‌های هفت رنگ با نقش مایه های بومی و محلی و نیز سنگ فرش مرمرین است.
● موزه سنندج (عمارت ملا لطف الله شیخ الاسلام)
این بنا در اواخر حکومت ناصرالدین شاه قاجار به همت ملا لطف الله شیخ الاسلام از علمای اهل سنت احداث گردید، اکنون محل اداره کل میراث فرهنگی استان کردستان است.
● پارک جنگلی آبیدر
در مـیدان حجاب پارک جنگلی آبیدر سنندج بر روی سطح دیوارها صحنه هایی از شکار و رزم انسان با حیوانات و جانوران افسانه‌ای و تصویر خدایان اسطوره ای نقش شده است.‌

منبع : روزنامه آفتاب یزد