SWOT دربخش کشاورزی - دام و طیور ـ بخش سوم

● وضیعت بخش دام و طیور
با توجه به این که اهم فعالیت‌های زیربخش امور دام در تامین پروتئین حیوانی و کمک به افزایش سهم آن در مصرف می باشد، بررسی تولید محصولات دامی (گوشت قرمز، شیر، گوشت مرغ و تخم‌مرغ ) طی دوره ۸۲-۱۳۷۳ نشان می‌دهد که تولید این محصولات از ۶۲۰۱ هزارتن در سال ۷۳ ۱۳با رشدی معادل ۴ درصد به ۸۸۲۴ هزارتن در سال ۸۲ ۱۳رسیده است. در بین محصولات این گروه بیشترین رشد مربوط به گوشت مرغ با ۵/۶ درصد و کم‌ترین آن مربوط به گوشت قرمز با ۸/۱ درصد رشد می‌باشد. تولید شیر و تخم‌مرغ به‌ترتیب با ۲/۴ و ۳ درصد رشد نیز دارای روند افزایشی بوده است.
محدودیت‌های تولید برای گوشت قرمز و افزایش قیمت علوفه و استقبال عمومی به سمت گوشت مرغ و جایگزین شدن آن با گوشت قرمز باعث افزایش تولید گوشت مرغ گردیده است که پیش‌بینی می‌شود طی برنامه چهارم نیز ادامه یابد.
قابل ذکر آنکه در ارتباط با اهداف برنامه‌ها اکثر اهداف پیش‌بینی شده بیش از ۱۰۰ درصد تحقق یافته است. اصلاح نژاد دام‌های بومی به سمت دام‌های پرتولید، ‌افزایش نسبت دام‌های سنگین به دام‌های سبک و استفاده از مدیریت صحیح بهداشتی و تغذیه‌ای، سرمایه‌گذاری و تضمین آن از طریق تامین نقدینگی واحدهای تولیدی از مهمترین دلایل دستیابی به اهداف برنامه محسوب می‌گردند.
در صورت ادامه روند مذکور البته رشد تولید در این حد با توجه به افزایش جمعیت و پایین بودن سرانه مصرف بسیاری از محصولات دامی نظیر شیر، گوشت و تخم‌مرغ جواب‌گوی نیازهای تغذیه‌ای کشور نیست و لازم است با طرح‌هایی همچون طرح جامع شیر شتاب بیشتری به جریان افزایش تولید داده شود.
● امکانات و قابلیت‌ها زیر بخش دام و طیور
- وجود گونه‌ها و اکوتیپ‌های متنوع دامی
- وجود تنوع اقلیمی و گیاهان مرتعی، وسعت جنگل‌ها، مراتع و باغات که بستر مناسب را برای پرورش زنبورعسل مهیا می‌کند.
- امکان رشد و ارتقاء توان تولیدی دام‌های بومی با استفاده از ژن‌های مناسب و مقاوم آنها در شرایط محیطی برای مقابله با بیماری‌ها
- وجود ظرفیت‌ها و پتانسیل‌ها و زنجیره‌های مختلف تولید طیور صنعتی از جمله لاین، اجداد، مادر، واحدهای تجاری و صنایع وابسته در امر تولید، فرآوری و عرضه
- سرمایه‌گذاری نسبی در صنایع تبدیلی و جانبی وابسته
- وجود دانش فنی و نیروی انسانی متخصص قابل توجه در زیربخش دام و طیور
- وجود تاسیسات و سرمایه‌گذاری‌های مناسب در دامداری‌های صنعتی
● محدودیت‌ها و تنگناهای اساسی
- ضعف و کمبود منابع غذایی دام
- ضعف مبانی قانونی در جهت برقراری امنیت سرمایه‌گذاری در زیربخش دام و طیور
- ناکافی بودن صنایع تبدیلی و نگهداری محصولات دام و طیور
- کمبود اعتبارات عمرانی و منابع بانکی ارزان قیمت درخصوص سرمایه‌گذاری و نقدینگی
- نابسامانی بازارو ناکارائی سیاست‌های حمایتی از تولید
- نارسائی برنامه‌های آموزشی، پژوهشی، تحقیقاتی کاربردی و ترویجی در‌ جهت پاسخ‌گویی به نیاز واقعی زیربخش امور دام
- ضعف در کیفیت و استاندارد محصولات تولیدی
- کمبود پوشش بیمه و ضعف برنامه‌های حمایتی در شرایط بحران
- پایین بودن دانش فنی تولیدکنندگان و عدم بهره‌گیری کافی از فن آوری‌های جدید
● اهداف کیفی بلندمدت ( اهداف آرمانی )
- برقراری امنیت سرمایه‌گذاری در زیربخش امور دام با اصلاح و رفع تنگناهای قانونی نظام دامداری
- بهبود کیفیت تولیدات دامی
- افزایش بهره‌وری منابع دامی، عوامل تولید و توسعه صادرات
- ارتقاء سطح دانش فنی تولیدکنندگان
- ساماندهی بازار و بکارگیری سیاست‌های حمایتی مناسب تولید
- خوداتکاتی در محصولات دامی و بهبود شاخص تغذیه در زمینه پروتیین دامی
- شناسایی، ثبت، حفظ و توسعه منابع دامی
● اهداف کیفی پنجساله (جهت‌گیری‌های اصلی)
- افزایش کیفیت و استاندارد محصولات دامی و توسعه صادرات
- افزایش تولید محصولات دامی درجهت تامین پروتئین دامی (سرانه ۲۹ گرم در روز)
- افزایش بهره‌وری و راندمان در فرآیند تولید محصولات دامی
- کاهش ضایعات در فرآیند تولید و فرآوری محصولات دامی
- ساماندهی نظام بهره‌برداری و تولید دام
- تقویت و توسعه صنایع و خدمات مرتبط با تولیدات و فرآورده‌های دامی
- تقویت و توسعه مشارکت تشکل‌های غیردولتی در فعالیت‌های زیربخش امور دام
- هدفمند نمودن حمایت‌ها و ارتقاء فرهنگ مصرف فرآورده‌های دامی
- توسعه فعالیت‌های مطالعاتی زیربخش
- حفظ‌ ، بهبود و اصلاح ژنتیکی دامی
● اهداف کمی
- افزایش عرضه سرانه پروتئین دامی به میزان روزانه ۷/۵ گرم تا پایان برنامه چهارم توسعه براساس۱۴/۳ گرم از شیر، ۳۲/۰گرم از گوشت قرمز , ۸۴/۱ گرم از گوشت مرغ و ۴/۰گرم از تخم‌مرغ
- افزایش تولیدات دامی از ۴/۸۸۲۴ هزارتن در سال ۸۲ ۱۳ به ۱۲۹۱۱ هزارتن در سال ۱۳۸۸
- تولید شیر از ۶۳۱۶ هزارتن در سال۸۲ ۱۳ به ۹۵۵۶ هزارتن در سال ۸۸ ۱۳
- تولید گوشت قرمز از۶/۷۵۱ هزارتن در سال۸۲ ۱۳ به ۹۲۱ هزارتن در سال ۸۸ ۱۳
- تولید گوشت مرغ از ۱۱۰۰ هزارتن در سال ۸۲ ۱۳ به ۱۶۰۵ هزارتن در سال ۸۸ ۱۳
- تولید تخم‌مرغ از ۶۲۸ هزارتن در سال۸۲ ۱۳ به ۷۸۹ هزارتن در سال ۸۸ ۱۳
- تولید عسل از ۲۸/۸ هزارتن در سال ۸۲ ۱۳ به ۴۰ هزارتن در سال ۸۸ ۱۳
- تولید سایر محصولات دامی از قبیل پشم وکرک به میزان ۳۵/۶۲ در سال ۸۲ ۱۳ به ۵۴/۶۲ هزارتن در سال ۸۸ ۱۳، پوست دام سبک از ۹۵/۲۲۱۲۵ در سال ۸۲ ۱۳به ۳۰/۲۲۱۹۲ هزار جلد در سال ۱۳۸۸، پوست دام سنگین از ۷۴/۱۸۹۱در سال ۸۲ ۱۳به ۷۳۵/۲۱۳۳هزار جلد درسال ۱۳۸۸، روده دام سبک‎از ۸۸/۴۹۱۶درسال ۱۳۸۲به ۵۵۶ /۴۹۳۱ هزارهنگ در سال ۸۸ ۱۳
- توسعه صادرات گوشت مرغ و تخم‌مرغ به میزان ۹۰ هزارتن
● فعالیت‌های محوری
- طرح جامع شیر
- طرح توسعه و افزایش تولیدات ماکیان
- طرح توسعه و افزایش تولیدات زنبورعسل و کرم ابریشم
- طرح توسعه و افزایش تولید گوشت قرمز و سایر تولیدات دامی
- طرح حفظ ، حراست و اصلاح نژاد دام و طیور
- طرح مطالعات توانمندی‌ها و امکان سنجی توسعه دام و طیور
- طرح ملی صدور شناسنامه و شماره گذاری دام
- طرح بهبود مدیریت و ارتقاء بهره‌وری واحدهای تولیدی (مرغداری‌ها، دامداری‌ها و زنبورستان‌ها و...)
- طرح بهبود تغذیه و ارتقاء بهره‌وری عوامل و نهاده‌های تولید دام و طیور
- طرح بهبود و تجهیز و توسعه جایگاه‌های دام و طیور
● سیاست‌های فضایی و منطقه‌ای
- حمایت از تولید محصولات دارای مزیت منطقه‌ای
- حمایت از تولید محصولات دارای پتانسیل منطقه‌ای با اولویت تولید شیر
● اقدامات
▪ طرح جامع شیر:
- پروژه توسعه و تجهیز آزمایشگاههای آنالیز شیر
- پروژه توسعه عملیات رکودگیری شیر، فعالیت‌های ثبت مشخصات و ارزیابی تیپ گاو و گاومیش
- پروژه آزمون نتایج گاوهای شیری
- پروژه بهبود مدیریت ژنتیکی و افزایش طول عمر اقتصادی گاوهای شیری
- پروژه ساماندهی شبکه تلقیح مصنوعی و تکنیک همزمانی فحلی
- پروژه احداث، تکمیل و تجهیز واحدهای گاو شیری
- پروژه آموزش و ترویج تولید و افزایش مصرف سرانه شیر
- پروژه تجهیز و تکمیل واحدهای در دست احداث و ایجاد واحدهای جدید لبنی
- پروژه ایجاد شبکه اطلاع‌ رسانی تولیدات و نهاده‌های دامی
- پروژه ساماندهی نظام تولید شیر در واحدهای نیمه صنعتی و سنتی
- پروژه مطالعه بررسی و شناسائی مناطق مستعد شیرگاو
- پروژه استفاده بهینه از منابع خوراک دام و توسعه سیلوسازی علوفه
▪ طرح توسعه و افزایش تولیدات ماکیان:
- پروژه توسعه عملیات اصلاح نژادی در ایستگاه های پشتیبانی مرغ بومی و ایجاد لاین - پروژه توسعه و پرورش بوقلمون، غاز، اردک، کبک، بلدرچین و شترمرغ
- پروژه افزایش تولید گوشت مرغ و تخم‌مرغ (صنعتی)
- پروژه ساماندهی عرضه تولیدات طیور و بهینه‌سازی مصرف آن
▪ طرح توسعه و افزایش تولیدات زنبور عسل و کرم ابریشم:
- پروژه افزایش بازده کندوهای زنبورعسل و توسعه تغذیه تکمیلی کلنی‌ها
- پروژه توسعه و افزایش زنبورستان‌های کشور و رکوردگیری و استاندارد نمودن کندوهای زنبورعسل
- پروژه تکمیل و تجهیز ایستگاه‌های پشتیبانی زنبور عسل و تولید ملکه اصلاح شده
- پروژه توسعه و افزایش تولیدات و رکوردگیری و ثبت مشخصات کرم ابریشم
▪ طرح توسعه و افزایش تولید گوشت قرمز و سایر تولیدات دامی:
- پروژه توسعه و حمایت از پرواربندی (بره، گوساله، ‌شتر و گاومیش)
- پروژه تولید گوشت قرمز از طریق ترمینال کراس در واحدهای شیری و بهره‌گیری از گاوهای گوشتی اصیل
- پروژه ایجاد و توسعه مراکز مکانیزه پشم چینی
- پروژه توسعه و گسترش آمیخته گری و تلاقی کردن تجارتی در گوسفند و بز
- پروژه ساماندهی دامداران جنگل‌نشین در خارج از حوزه‌های جنگلی
▪ طرح حفظ، حراست و اصلاح نژاد دام و طیور:
- پروژه تجهیز و ساماندهی برنامه‌های اصلاح نژادی و ایستگاه‌های پشتیبانی دام
- پروژه راه اندازی سیستم‌های نوین تکثیر مواد ژنی و استفاده کاربردی از ژنتیک مولکولی
- پروژه اصلاح نژاد گاو بومی، گاومیش، گوسفند، بز و شتر
- پروژه حفظ و توسعه نژادهای اسب و حمایت از ایجاد مراکز کشش
- پروژه تکمیل، تجهیز و بهره‌برداری از مراکز اصلاح نژاد دام
- تشکیل بانک ژن و حفظ ذخایر ژنتیکی
- پروژه نگهداری، تکمیل و توسعه شبکه رایانه‌ای و اطلاع‌رسانی داخلی و خارجی اصلاح نژاد دام و طیور
▪ طرح مطالعات توانمندی‌ها و امکان سنجی توسعه دام و طیور:
- پروژه مطالعه و بررسی وضعیت پرورش منابع ژنی و تولیدات دام‌های کشور و زمینه‏های توسعه آنها
- پروژه مطالعه و شناسایی وضعیت منابع تغذیه دام و طیور
- پروژه مطالعه و بررسی وضعیت پرورش منابع ژنی و تولیدات طیور، زنبورعسل و کرم ابریشم و زمینه‌های توسعه آنها
- پروژه مطالعه و شناسایی پس آب و آلاینده های زیست‌محیطی در زیربخش دام و طیور به منظور توسعه پایدار
▪ طرح ملی صدور شناسنامه و شماره گذاری دام:
- پروژه صدور شناسنامه و تعیین هویت دام
▪ طرح بهبودمدیریت و ارتقاء بهره‌وری واحدهای تولیدی (مرغداری‌ها, ‌دامداری‌ها و زنبورستان‌ها و...)‌:
- پروژه ارزیابی و بهبود عملکرد مرغداری‌ها و زنبورستان‌ها
- پروژه ارزیابی و بهبود عملکرد واحدهای پرواربندی
- پروژه ساماندهی و بهبود مدیریت پرورش ماکیان خانگی در مناطق روستایی و حمایت از مرکز تکثیری و ترویجی نیمچه بومی
- پروژه ساماندهی کوچ و استقرار زنبورستان‌ها در مناطق مستعد
▪ طرح بهبود تغذیه و ارتقاء بهره‌وری عوامل و نهاده‌های تولید دام و طیور:
- پروژه بهبود تغذیه و کنترل کیفی منابع و افزایش بازده غذایی دام و طیور
- پروژه توسعه و تجهیز کارخانجات تولید خوراک آماده
- پروژه توسعه و تجهیز آزمایشگاه‌های آنالیز خوراک دام و طیور و کنترل کیفی عسل
- پروژه ساماندهی مدیران فنی به منظور ارتقاء بهره‌وری دام و طیور
- پروژه استفاده از ضایعات کارخانجات و صنایع وابسته کشاورزی
▪ طرح بهبود، ‌تجهیز و توسعه جایگاههای دام و طیور:
- پروژه تکمیل و توسعه مجتمع‌های دام و طیور
- پروژه بهسازی و نوسازی اماکن دامی
- پروژه تجهیز و نوسازی مرغداری‌های کشور

منبع : خبرگزاری ایسنا