|
| اسپيه مزگت يا سفيدمسجد، روستاى ديناچال، تالش
|
|
| اين مسجد در نزديکى روستاى ديناچال تالش قرار دارد و قديمى‌ترين مسجد گيلان است که در آثار به جا ماندهٔ آن، گچ‌برى‌ها و کتيبه‌اى به خط کوفى باقى مانده است.
|
|
| عظمت و قدمت مسجد به اعتبار کتيبهٔ کوفى در اين نقطهٔ دور افتاده تعجب‌آور است. شکل مسجد که از چهار دهليز و يک رواق چهارگوش تشکيل شده (بخشى از آن از ميان رفته)، بيش‌تر به آتشکده‌هاى زرتشتى پيش از اسلام شباهت دارد و ممکن است بعدها بناى کنونى بر روى آن ساخته شده باشد.
|
|
| تكيه آرادان، گرمسار (قاجاريان)
|
|
| اين تکيه، در کنار خيابان و کمى پايين‌تر از بقعه متبرکهٔ امام‌زاده سلطان شاه نظر گرمسار واقع شده است.
|
|
| تکيه داراى دو در ورودى است که در اصلى و بزرگ آن از سمت خيابان و درِ ديگر آن از سمت کوچه باز مى‌شود. تکيه از حجره‌ها و تاق‌نماها و اتاق‌‌هايى تشکيل يافته و داراى يک صحن روباز و بزرگ است. در وسط اين صحن، بلند گاهى به اندازهٔ ۴×۴ متر ساخته شده که محل نمايش تعزيه (در ماه محرم) است. اهالى محل در اين ماه به عزادارى مى‌پردازند و از ساير عزاداران پذيرايى مىکنند.
|
|
| تکيه داراى دو ايوان غربى و شرقى است که ايوان غربى آن در واقع ورودى تکيه است. در ضلع غربى تکيه، مسجدى وجود دارد که براى برگزارى نماز جماعت افراد محل بنا شده است. تکيهٔ آرادان داراى قدمت تاريخى است و سابقهٔ آن به دورهٔ قاجاريه مى‌رسد.
|
|
| تكيه معاون‌الملك، كرمانشاه
|
|
| اين تکيه که در محل به حسينيه معاون‌الملک شهرت دارد و مشتمل بر سه بناى عباسيه، حسينيه و زينبيه است و در مرکز شهر کرمانشاه قرار دارد. تکيه ۲ حياط و يک عمارت در ميان دارد و ديواره‌هاى حسينيه به طور کلى پوشيده از کاشى‌هاى گوناگون با رنگهاى متنوع و زيباست. کاشى‌هاى نقش‌دار، صحنه‌‌هاى جالب و متنوعى را تجسم بخشيده‌اند. صورت رجال و بزرگان دورهٔ قاجار به ويژه بزرگان مذهبى و عشاير کرمانشاه را با قلمى ظريف و رنگهاى طبيعى بر کاشى‌ها نقش کرده‌اند. موضوع بعضى از کاشى‌‌کارى‌ها روايات، قصه‌ها، داستان‌هاى تاريخى و اساطيرى و اخبار دينى و مذهبى مانند بارگاه حضرت سليمان، وقايع صحراى کربلا و عاشورا و رستم و سهراب است.
|
|
| حسينيهٔ امينى‌ها، قزوين (قاجاريان)
|
|
| اين حسينيه در انتها و حاشيهٔ غربى خيابان مولوى قزوين قرار گرفته است و بخشى از شانزده عمارت تودرتو و پيوسته‌اى است که در سال ۱۲۷۵ هجرى قمرى به سرمايهٔ مرحوم «حاج محمدرضاى اميني» از تاجران قزوين ساخته شده است. بناى حسينيه از سه تالار در جهت شرقى و غربى تشکيل شده است که به موازات يک‌ديگر واقع شدهاند و با اُرُسى‌هاى چوبى زيبايى به يک‌ديگر ارتباط پيدا مىکنند. تالار ميانى از دو تالار ديگر بزرگتر است و طول آن ۱۸ متر و عرض آن ۵ متر است. طول و عرض دو تالار شمالى و جنوبى، ۱۰ و ۵ متر است.
|
|
| در انتهاى شرقى و غربى هر يک از دو تالار جنوبى و شمالى، دو اتاق کوچک ساخته‌‌اند. تالار جنوبى داراى نُه دهانه اُرُسى کشويى مشبک با شيشه‌هاى رنگى بسيار زيبا از شکاهکارهاى هنرى اين مجموعه است. سقف تالار نيز داراى تزئينات نقاشى همراه با آيينه‌کارى است. تزئينات گچ‌برى، چوب و آيينه‌کارى اين تالار به گونهٔ بسيار هماهنگ و زيبايى با يک‌ديگر تلفيق شدهاند.
|
|
| تالار ميانى که از دو تالار ديگر بزرگتر است، داراى طاقچه‌ها و رف‌هاى کاسه‌اى مزين به آيينه‌کارى و گچ‌برى‌هاى بسيار زيباست. اين تالار با دو پنج‌درى به تالارهاى شمالى و جنوبى متصل مى‌شود. در نيم‌دايرهٔ بالاى پنج‌درى که به ايوان شمالى راه مى‌يابد، بروج دوازده‌گانه نقش شدهاند. سقف اين تالار به سه بخش تقسيم شده است : بخش ميانى داراى تزئينات گچ‌برى همراه با آيينه‌کارى است، و در دو بخش ديگر با نقاشى روى چوب و آيينه‌کارى، تزئينات هندسى جالبى پديد آورده‌اند. اين تالار از راهِ شش در، در دو جبههٔ شرقى و غربى به اتاق‌هاى دو سوى تالار ارتباط پيدا مى‌کند در زير تالارها، بخش‌هايى چون سردابه، زيرزمين، شربت‌خانه، انبار و آشپزخانه ساخته شدهاند که به هر دو حياط شمالى و جنوبى راه دارند. حياط جنوبى از حياط شمالى بزرگتر است و حوض بزرگى نيز دارد.
|
|
| ديوارهٔ جبههٔ شماليِ حياطِ جنوبى سنگى است و نقش‌هاى برجستهٔ فراوانى دارد. با گذشت زمان، سنگ‌هاى ديواره فرسوده شده و بسيارى از نقش‌هاى آنها از ميان رفته است.
|
|
|
|
| ساير مساجد و تکاياى معروف استان قم عبارتند از: تکيه آقا سيد حسن در خيابان آيت‌الله طالقاني. تکيه سيدان در خيابان انقلاب. تکيه يزدى‌‌ها در بازار. مسجد ميدان کهنه در ميدان کهنه قم. حسينيه شهدا در خيابان شهدا. حسينيه نجفى‌ها در خيابان انقلاب و حسينيه آيت‌الله نجفى در خيابان شهيد منتظري.
|
|
|
|
| ساير مساجد، تکايا و مناره‌هاى تاريخى موجود در سطح استان عبارت‌اند از:
|
|
| - مسجد جامع سرخه در شهر سرخه مربوط به قرن اول هجري
|
| - منار و مسجد جامع علاء در ۹ کيلومترى جنوب شرقى سمنان مربوط به قرن اول هجري
|
| - منار سنگسر (مهدى شهر) در بخش سنگسر (مهدى شهر) پايين‌تر از حسينيهٔ اعظم
|
| - منار شهميرزاد در شهميرزاد سمنان، ضلع جنوب شرقى حسينيهٔ مسجد آل محمد در شهرک انقلاب، بلوار وليعصر سمنان
|
| - مسجدالقدس در شهرک انقلاب سمنان
|
| - مسجد جامع در شاهرود
|
| - مسجد بايزيد بسطامى در شهر بسطام
|
| - مسجد بقعهٔ امام‌زاده محمد (ع) در شهر بسطام
|
| - منار بسطام در شرق بايزيد، شهر بسطام
|
| - مسجد جامع فرومد در قصبهٔ فرومد، ۱۶۵ کيلومترى شمال شرقى شاهرود
|
| - مساجد روستاى ابرسبح در ۱۵ کيلومترى شمال غرب بسطام
|
| - حسينيهٔ روستاى مزج در ۱۹ کيلومترى شرق جادهٔ بسطام - گنبد
|
| - مسجد جامع خانخودى در ۱۸۰ کيلومترى شاهرود
|
| - مسجد شيخ عماءالدين در روستاى قلعهٔ شوکت، ۹ کيلومترى شاهرود
|
| - منارهٔ مسجد جامع در مسجد جامع دامغان
|
| - مسجد جامع گرمسار در ضلع غربى ميدان امام خمينى گرمسار
|
| - تکيهٔ زنجيرى (تکيهٔ بازار) در شاهرود مربوط به دورهٔ قاجاريه
|
| - مسجد النبى (ص) در خيابان آيت‌ا... بهشتى
|
| - مسجد تکيهٔ سفيد در خيابان ابوذر غفارى سمنان
|
| - مسجد صاحب‌الزمان در بخش مهدى شهر سمنان
|
| - تکيهٔ اعظم کوشمغان در خيابان حکيم الهى سمنان
|
| - تکيه جهاديه در خيابان آيت‌ا... کاشانى سمنان
|
| - تکيهٔ حاج خدا داد در خيابان ابوذر غفارى سمنان
|
| - تکيه جهاديه در خيابان آيت‌ا... کاشانى سمنان
|
| - تکيهٔ حاج خدا داد در خيابان ابوذر غفارى سمنان
|
| - تکيهٔ محل امام (محلهٔ شاه) در دامغان
|
| - تکيه و مسجد ميامى در ميامى
|
| - علاوه بر موارد ذکر شده در شهر سمنان ۱۹ تکيه و ۳۰ مسجد ديگر نيز وجود دارد.
|
|
|
|
| مسجد امام حسن در يزد مربوط به ۱۰۱۶ هجرى، مسجد بزرگ پشت باغ در يزد مربوط به قرن ۱۴ هجرى، مسجد جامع خرانق در بافق مربوط به قرن ۱۲ هجرى، مسجد جامع مروست در مروست مربوط به ۱۱۶۳ هجرى، مسجد حاجى کامل در اردکان مربوط به دورهٔ قاجاريه، مسجد خونزا در مهريز مربوط به ۸۹۸ هجرى، مسجد زاويه در يزد مربوط به قرن ۱۰ هجرى، مسجد ساباط در يزد مربوط به قرن هشت هجرى، مسجد محله گل‌کاران در ابرقو و
|
|
| در استان يزد مسجدهاى قديمى متعددى وجود دارند که هر يک از آنها از نظر تاريخى، هنرى، و معمارى حائز اهميت مى‌باشند. اين مسجدها، شامل مساجد محله‌اى و مسجدهاى جامع هستند. مسجدهاى محله‌اى معمولاً بدون تزئيناتى شاخص هستند، ولى از نظر طراحى جنبه‌هاى قابل توجهى دارند. شيوه ساختمانى آنها معمولاً به صورت تاق و تويزه است و چندتايى هم داراى گنبدخانه، صحن، گرمخانه و شبستان زمستانى است. از نمونه‌هاى خوب مساجد محله‌اى مى‌توان به مسجد بازارچهٔ فهادان، مسجد بازارچهٔ محل تل، مسجد کوشک نو و مساجد پشت باغ، ساباط، ريک، بياق خان، تبريزيان، زاويه، خرمشاه و ... اشاره کرد. مسجدهاى جامع برخلاف مساجد محله‌ها داراى تزئينات خاص، معمارى ويژه، وسعت زياد و قسمت‌هاى متعدد هستند. مسجدهاى جامع بافق، مسجد امام (شاه‌ولى) تفت، مسجد جامع ندوشن، مسجد جامع ميبد و مساجد جامع اردکان، بندرآباد، خرانق، بيداخويد، و مسجد جامع طرزجان از آن جمله هستند.
|
|
|
|
| گنبد و گنبدخانه در قلب مجموعه واقع شده و چهار نماى خارجى آن توسط بناهاى اطراف پوشيده شده است. بررسى مصالح اين قسمت نشان مى‌دهد که ديوارهاى گنبدخانه، با ديوار مجاور شرقى و رواق، قفل و بست ندارد و به نظر مى‌رسد که گنبدخانه در اصل بناى منفردى بوده است.
|
|
| ديوارهاى گنبدخانه در داخل، تا حدِ کتيبه و هشت‌بخشيِ گنبد، بالا مى‌روند. چهار سه کنج و چهار طاق‌نماى پر، هشت‌ضلعى زير گنبد را مى‌سازند و سطح زيرگنبد نيز با يک کاربندى پوشانده شده است. ساختمان و طرح بناى گنبد، يادآور مقبرهٔ سلطان سنجر در مرو (قرن ۱۲ ميلادى) و بقاياى آرامگاه تيمورى مجاور مسجد هرات است که در سال ۱۲۰۰ ميلادى برپا شده است. به نظر مى‌رسد ورودى‌هاى شمالى، جنوبى و شرقى اصلى باشند؛ ولى وجود گچ‌برى‌هاى اطراف ورودى غربى، اين نظر را تقويت مى‌کند که قبلاً محراب بوده است، و در زمانى که ديگر گنبدخانه محل برگزارى نماز نبوده، درى در آن تعبيه شده است. سه جفت درِ گنبدخانه مربوط به قرن هشتم هجرى است که يکى از آنها تاريخ ۷۳۳ هـ.ق را در بر دارد. يک جفت درِ چهارمى که در حال حاضر در ورودى غربى (محراب سابق) قرار دارد، به قرن دهم هجرى مربوط است. ديوارها و گنبد با طرح‌هاى هندسى، گياهى و با زمينه‌هاى مختلف آبى‌رنگ تزئين گرديده‌اند و از نظر سبک، به نيمهٔ دوم قرن نهم هجرى تعلق دارند. کتيبه زير گنبد، کتيبه‌اى قرآنى است؛ و کتيبهٔ بزرگ زيرين آن، حاوى اطلاعات مهم تاريخى است.
|
