گر (۳)

	گر زبانى هست سودى نيز هست
	گر سرِ آزار دارى بهانه بسيار دارى
		نظير:
		حيله‌جو را بهانه بسيار است
		ـ دل نخواسته و عذر بسيار!
	گر سگ گَزَدَتْ در آن چه گوئى	سگ را به عوض توان گزيدن؟ (عوفى)
		نظير: خر که به آدم لگد بزند آدم به خر لگد نمى‌زند
	گر سگى بانگى کند بر بام کُهدان غم مخور (عبيد زاکانى)
		رک: ابر را بانگ سگ زيان نکند
	گرسنگى را چه ديده‌اى!
		نظير:
		گرسنگى نخورده‌اى که عاشقى از يادت برود!
		ـ خدا هيچ تنابنده‌اى را به گرسنگى امتحان نکند
		ـ چو تُرکِ گرسنه خرد گم کند
		ـ کُلَه در تهِ ديگ هيزم کند (اميرخسرو دهلوى)
	گرسنگى عمارت باطن کند و سيرخوردگى عمارت بطون (از کشف‌المحجوب)
		نظير: پرخورى ژنده‌پيل باشى تو	کم خورى جبرئيل باشى تو (سنائى)
	گرسنگى نکشيده‌اى که عاشقى يادت برود!٭
		رک: 'گرسنگى را چه ديده‌اى!״ ' و 'آنقدر دارم غم توشه که عاشقى توش فراموشه'
			٭ يا: ....که عاشقى را فراموش کنى
	گرسنه چون سير شود رگ فضول در وى بجنبد (از تاريخ سلاجقه کرمان)
		رک: سگ که سير شد سرکش مى‌شود
	گرسنه را پرسيدند از ماه چند است؟ گفت: پانزده نان!
		رک: ادم گرسنه نقش پاى شتر را نان مى‌پندارد
	گرسنه را نان تهى کوفته است٭
		رک: 'اى سير تو را نان جوين خوش ننمايد...' و 'براى آدم گرسنه نان خالى پلو است'
			٭ اقتباس از مصراع دوم اين بيت سعدى:
			کوفته بر سفرهٔ من گو مباش	کوفته را نان تهى کوفته است
	گر صبر کنى ز غوره حلوا سازى
		رک: صبر تلخ است وليکن برِ شيرين دارد
	گر عظيم است از فرودستان گناه	عفو کردن از بزرگان اعظم است
		رک: از خُردان خطا، از بزرگان عطا
	رفتار را چاره صبر است و بس
		رک: چاره صبر است که آن هم نه تو دارىّ و نه من
	گرفتن٭ خوبى دارد و پس دادن بدى
		نظير: وقت گرفتن نادعلى است، وقت پس دادن مظهرالعجايب!
			٭ مراد از کلمه گرفتن قرض گرفتن است.
	گر فرشته بزند راه تو، شيطانِ تو اوست٭
			٭ ديو ديوانِ تو با ديو به زندان نشود	......................... (سنائى)
	گر قصد حرم باشد سهل است بيابان‌ها
		رک:چون قصد حرم باشد سهل است بيابان‌ها
	گر کار کنى عزيز باشى (ناصرخسرو)
	گر کَرَمَتْ هست دارم گو مباش٭
			٭ حاتم طائى به کرم گشت فاش	.......................... (خواجو)
	گر کسى بار شد بار نگارى بارى
		رک: اگر خاک هم بر سر مى‌کنى پاى تلّ بلند
	گر کسى هست که نازت بکشد	نُنُرى کن، نُنُرى کن، نُنُرى (روحانى)
		نظير: نازکش دارى ناز کن، ندارى پاهايت را دراز کن! (عا).
	گر کنى بر مَهْ تفو، بر روى تو باز آيد او (مولوى)
		مقا: مَثَل عاميانه 'تف سر بالا به ريش برمى‌گردد يا به سبيل'
	گر کَنى گوش و بُرى دُمبم	بنده از جاى خود نمى‌جنبم!
		نظير:
		به جان عمو رجب، نمى‌جنبم يک وجب!
		ـ تا هستم به ريشت بستم (=بسته‌ام)!
	گرگ از کردار شبش روز پنهان است
	گر که سوسولى بميرد رويد از قبرش گُلى	گر بميرن جملگى دنيا گلستان مى‌شود
		در اين بيت عاميانه معلوم نيست کلمهٔ 'سوسول' اشاره به کدام‌يک از افراد جامعه و يا کدام طبقه از طبقات اجتماع است
		نظير: گر بميرد دخترى از قبر او رويد گلى...
	گرگ برّه را مى‌بَرد و کُرد هياهو مى‌کند
		فرياد و فغان ستمديدگان را از کار خود باز نمى‌دارد
		نظير: تو بزن زارِ خود، من مى‌کنم کار خود
	گرگ بيند دنبه اندر خواب خويش (مولوى)
		رک: آدمِ گرسنه نان سنگک خواب مى‌بيند
	گر گدا اکاهل بوَد تقصير صاحب خانه چيست
		رک: خدا روزى را با زنبيل از آسمان نمى‌فرستد
	گرگ در گلّه و سگ بسته و چوپان در خواب (ابوالقاسم لاهوتى)
	گرگِ دهن‌آلوده و يوسف ندريده!٭
		رک: آش نخورده و دهن‌سوخته
			٭ در کوى تو معروفم و از روى تو محروم	...................... (سعدى)
	گرگ ديدن مبارک نديدن مبارک‌تر (از جامع‌التمثيل)
	گرگ را دوختن بايد آموخت که او دريدن خود نيکو داند (تاريخ جهانگشاى جوينى)
	گرگ را گرفتند پندش دهند گفت: سرم دهيد کلّه رفت!
		رک: ترک عادت موجب مرض است
	گرگ را هرگز نباشد آشتى با گوسفند (همايون کرمانى)
	گرگ که به گلّه زند، سگ ادرارش مى‌گيرد
		مقا: 'تازى خوب وقت شکار باز پيش مى‌گيرد'
	گرگ که به گلّه زد واى به حال آنکه يک بُز دارد!
	گرگ که پير شد رقاصِ شغال مى‌شود
		نظير: شير که پير شد بازيگر شغال مى‌شود
	گرگ گوشت را مى‌خورد و استخوانش را به گردن سگ مى‌بندد
		رک: ماست را ميمون مى‌خورد ته کاسه‌اش را به ريش بُز مى‌مالد
	گر گناه بخشند شرمسارى هست
		رک: اگر گناه ببخشند شرمسارى هست
	گر گُنه از کور زايد جُرم چون بر کر نهيم؟٭
		رک: گنه کرد در بلخ آهنگرى	به شوشتر زدند گردن مسگرى!
			٭ عقل را گر نقل بايد گو چو مردان کسب کن	.......................... (سنائى)
	گر گُنه مى‌کنى اندر شب آدينه بکن	تا که از صدرنشينان جهنّم باشى (همايون کرمانى)
		نظير: بازى چو گنه کنى کبيره
	گرگ هميشه گرسنه است
	گرگى که مرا شير دهد ميش من است
		نظير:
		بيگانه اگر وفا کند خويش من است
		ـ آن کس مرا عموست که خوراکم به پاى اوست