سرگرمی‌ها

آيا کشتى سرگرمى‌ است يا ورزش؟ اگر شرکت‌کنندگان زن باشند و ميدان کشتى گل‌آلود باشد چه مى‌شود؟ آيا جازى که در پاب‌ها نواخته مى‌شود، سرگرمى‌ است در حالى‌که کنسرت جازى که در سالن آلبرت اجراء مى‌شود، موسيقى است و بايد آن را متعلق به گروه هنرها دانست؟ اگر اين کنسرت از طريق تلويزيون يا راديو به گوش مردم برسد، آن وقت چه حالتى خواهد داشت؟ آيا برنامهٔ کنسرت رقص مراسم فارغ‌التحصيلى که از طريق تلويزيون پخش مى‌شود نوعى سرگرمى است و تا چه حد حضار بايد در اجراء آن شرکت داشته باشند؟ چرا شوهاى سؤالات خانواده، شوهاى ويدئوئى و شوهاى گفتمانى که از راديو و تلويزيون پخش مى‌شود تا اين اندازه مورد پسند عموم قرار مى‌گيرد؟ چرا هر شب بسيارى از افراد به‌طور ۲ تا ۳ ساعت از وقت خود را صرف تماشاى سريال‌هاى تلويزيونى گوناگون مى‌کنند؟ چرا تعدادى از شخصيت‌ها حتى پادشاهان خودکامه ارزش خبرى (تبليغاتي) پيدا کرده‌اند و زندگى خصوصى آنان تا اين اندازه تحت پوشش خبرى روزنامه‌ها قرار گرفته و به دقت بررسى مى‌شود.

همهٔ پرسش‌هاى بالا مطالب زيادى دربارهٔ تدارک سرگرمى‌ها تفريحات و توان آنها براى جلب توده‌اى حضار به‌دست مى‌دهد. اصطلاح 'سرگرمى‌ها' به شکل مناسب، آن دسته از اوقات فراغت را توصيف مى‌کند که در اواخر سدهٔ نوزدهم و سدهٔ بيستم توانسته بود، نظر تعداد زيادى از حضار را به خود جلب نمايد. بسيارى از اشکال اوقات فراغت مانند ورزش، هنر و تفريح شاملِ گروه کوچکى از مردم است و در مورد هيچ‌يک از آنها ادعاى جلب توده‌هاى مردم و درگيرى آنان صحيح نيست.

در سرتاسر سدهٔ نوززدهم معلوم شد که اشکال همه‌کس‌پسند سرگرمى (مانند بازارهاى مکاره، مسابقات اسب‌دوانى و بوکس و غيره) على‌رغم ظهور اشکال تازه‌اى که با توجه به پيشرفت‌هاى فن‌آورى مسير گرديده بود (مانند سالن‌هاى موسيقي، راديو، سينما و تلويزيون) پاى‌برجا و پس‌جهنده است. چنين مى‌نمود که سرمايه‌دارى هم‌اينک به‌طور کامل در قلب و ذهن طبقهٔ کارگر معمولى پاى‌برجا شده باشد، کسانى که مارکس فکر مى‌کرد سرمايه‌دارى را به‌ گور خواهند سپرد.

تا سدهٔ بيستم به‌نظر مى‌رسيد تنها چيز قابل توجه راک اندرول باشد. به نظر مى‌رسيد که جوانان 'بدون‌کلاس' بيشتر به انواع مصرفى تفريحات سرمايه‌دارى و موسيقى پاپ علاقه‌ داشته باشند تا سخنرانى چهار ساعتهٔ فيدل کاسترو و در مورد سوسياليسم. پاره‌اى از مورخان به اين استحکام درازمدت اوقات فراغت تجارتى و سرگرمى‌ها به‌عنوان پيدائى نوعى 'فرهنگ مُسکّن' در بين مردم عادى مى‌نگرند. بخش تجارى از طريق سالن‌هاى موسيقي، انواع موسيقى پاپ سينماها و تلويزيون توده‌هاى حضار را به مشارکت در گونه‌اى فرهنگ توده‌اى همه‌کس پسند تشويق مى‌کند که براى خلق خوش، سرگرمى و تفريح ارزش قائل مى‌شود و به‌طور وسيع تحت اصطلاح، 'خوشگذراني' مشخص مى‌شود.

در چنين چشم‌اندازى از اوقات فراغت و به‌ويژه از تفريح، ثروت، فرصت‌هاى زندگى در دنياى جدى سياست، اقتصاد و مذهب به‌کار مى‌رود. برخلاف ساير اوقات فراغت مانند ورزش، هنر و سرگرمى‌ها، خوشگذرانى‌ انفعالي، پست و مربوط به توده‌هاى طبقات پائين اجتماع است. اينها اشکال نامطلوب اوقات فراغت است که مورد توجه رده‌هاى پائين - و گاه فاسد - قرار مى‌گيرد. در حالى‌که فرهنگ مردمى به‌دنبال آسايش‌خاطر، سرگرمي، تفريح و لذت است. منتقدان اين‌گونه اوقات فراغت از اين نوع فعاليت‌ها دلِ خوشى ندارند و بيم از آن دارند که اين امور باعث تنبلى افراد گردد. به همين دليل دولت همواره کوشيده است به راه‌هاى مختلف سرگرمى‌ها را سانسور و محدود کند و در عين حال براى انواع مورد نظر سياست‌گذارى نمايد. در فصل تدارک و فراهم آوردن اوقات فراغت روابط بين دولت، فرهنگ ملى و اشکال همه کس پسند اوقات فراغت يا تفصيل بيشترى بررسى مى‌شود.

سرگرمى‌ها را بهتر است به‌عنوان فعاليت‌هائى مصرفى در نظر گرفت که از سوى بخش تجارى فراهم مى‌گردد و از ويژگى‌هاى آنها حضور توده‌هاى مردمى است. از ديدگاه تاريخى حضار توده‌اى يکى از ابعاد مهم تجربهٔ اوقات فراغت بوده است؛ گروه‌هاى عظيمى از مردم به تماشاى ورزش و سالن‌هاى کنسرت مى‌رفتند، به موسيقى‌هائى که در سالن‌هاى موسيقى نواخته مى‌شد گوش مى‌دادند يا در سينماها به تماشاى فيلم مى‌پرداختند. جايگاه‌هائى در سواحل دريا مملو از سيرک بازان و شوهاى ويژهٔ تعطيلات بود و اين امور موقعى امکان‌پذير شد که در طول سدهٔ بيستم استفاده از مرخصى و دوره‌هاى تعطيل براى افراد و خانواده‌هاى بيشترى ميسر گرديد. با استفاده از راديو و تلويزيون و ويدئو نفوذ بازار بر اثر تبليغات صنايع سرگرمى فزونى يافته است گرچه بيشتر احتمال دارد که جايگاه مصرف، حالت فردي، خصوصى و خانگى پيدا کند. با اين همه صنايع سرگرمى مى‌توانند از طريق روزنامه‌ها، راديو، تلويزيون و تبليغات، توده‌هائى از حضار را به خود جلب کنند که در بين آنان ناهمگونى‌هاى جنس، سن، محل، نژاد و طبقه، مطرح نباشد. همانند آب و هوا، گفت‌وگو در مورد برنامه‌هاى تلويزيونى بى‌خطر است و موضوع گفت‌گوئى است که همه در آن شرکت مى‌جويند. بنابراين فقط در سدهٔ بيستم است که مى‌توان راجع به فرهنگ توده‌اى 'ملي' سخن گفت که ممکن است در آينده از طريق آرمان‌هاى ميهن‌پرستى که در گروه‌هاى بازى‌هاى ملى متجلى مى‌شود تقويت گردد.

اگر تفريح به مفهوم جلب توده‌هاى حضار باشد، در عين حال به معنى زير فرايندهاى انفعالى بودن يعنى 'سرگرم‌شدن' نيز هست. پذيرائي، خوش خلقي، تفريحى و سرگرمى را شخص ديگرى فراهم مى‌آورد و غالباً اين کارها مستلزم مهارت، منابع و سرمايه‌گذارى است. تجربه و تحليل بيلى (Bailcy; (۱۹۸۶-۱۹۷۸ دربارهٔ سرمايه‌گذارى سالن‌هاى موسيقى و نمايشگران حرفه‌اي، مدارکى در مورد تغيير مکان تدريجى از سرگرمى‌هاى خشونت‌بار همراه با مى‌بارگى و بى‌بندوبارى و لاابالى‌گري، ديده مى‌شود که به‌سمت تفريحات خشک‌تر، سازمان‌يافته‌تر و با مديريت بالاتر سالن‌هاى تفريحات که با دقت بيشترى سياستگذارى شده، و مجوز دريافت داشته انحراف يافته بود گرچه اين کار به‌صورت خيلى شديد انجام نگرفته بود، امّا از ديدگاه تاريخى مردم عادى از اينکه سرگرم شوند استقبال مى‌کردند.

تجربه و تحليل‌هاى نهضت زنان (فمينيستي) جارى تأکيد بر 'تفريح کردن در خانه' دارد که در واقع متضمن صرف مقادير معتنابهى از اوقات کارى براى خريد کردن، تميز کردن خانه، لباس پوشيدن، آرايش کردن، تهيهٔ غذا، گفت‌وشنود و تميزکارى زنان است. به‌ويژه ميهمانان مرد خود را به مصرف غير زاينده محدود مى‌سازند. بنابراين به هيچ روى عجيب نيست که حجم کلى هزينه‌اى که براى تفريحات مردان صرف مى‌شود، متوجه خريد نوشابه‌هاى الکلى (در انگلستان) و مصرف آن در ميخانه‌ها، رستوران‌ها، ميکده‌ها، باشگاه‌ها و سالن‌هاى رقص مى‌گردد. آوردن قوطى‌هاى مشروب خريدارى شده از سوپر مارکت يا بازار آزاد و صرف مشروبات خانگى مفهوم يکسانى ندارد. طى چند صد سال گذشته ميخانه امور بسيارى را عهده‌دار بوده است مانند جايگاهى براى ديد و بازديدهاى محلي، مراکز ورزشي، محلى براى پرداختن به امور بانکى و شغلي، مجلس باده‌نوشى براى پرداختن به انواع روابط (با هر ماهيت) ميهمان‌خانه و غيره. ميخانه محلى فراهم و عامه‌پسند در همه جا براى سرگرمى‌ها مردانه و برعکس مکانى نامناسب براى زنان مجرد و بدون همراه بوده است.